Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1939, Side 6

382
LESBÓK MORGUNBLABSINS
besta vini, en einnig sínum versta
óvini.
Þegar Ingólfshöfði var að hverfa
datt mjer í hug vísa vir kvæði eft-
ir Velhaven:
Til havs i vest for Helgelands skær,
der svömmer en ö pá de skumm-
ende vover,
— en svo mundi jeg ekki áfram-
haldið og jeg var að reyna að
grafa það fram úr hugskoti mínu
á leiðnni heim og hjer er það:
men kommer en gang en sejler den
nær
da samler sig skyer derover.
Og skjult er da den vinkende
strand,
og ingen tör öen bestige
með tanken kun tör kystboen hige
mot vest til det dejlige Alfeland.
En Ingólfshöfði kom aftur í ljós
og í augum mínum er hann ekki
hulduheimur sem maður aðeins
getur þráð að komast til, heldur
hinn fullkomni og fegursti veru-
leiki. Þaðan sjer yfir hafið vítt
og blátt og bylgjurnar brotna við
fjallið með „sögudyn“ — myndi
Björnson hafa sagt. Fuglagargið
og baráttan um sillurnar í bjarg-
inu með hinum frjósama gróðri. Og
snúi maður sjer til landsins blasir
við ein hin fegursta sýn í víðri ver-
öld, alt frá Vestra-Horni í austri
að Hafursey og Mýrdalsjökli í
vestrinu. Öræfajökullinn í geislandi
sól og silfurglitrandi eyrarnar í
Skeiðará, sem er ekki lengur hættu
leg að sjá, því að nú leikur bros
um andlit Fjallkonunnar. Þetta er
biblíu-„stemning“ og mjer fanst að
skaparinn hlyti að líta yfir þetta
land og finnast verk sitt vera
harla gott. Hjer er sköpunin full-
komin — ekkert kaos, enginn ó-
skapnaður.
Jeg loka augunum og fer að
hugsa um hvernig hjer myndi vera
í þoku, og mjer dettur í hug
Tibidabo -— fjallið í grend við
Barcelona. Spönsk þjóðsaga segir
að það sje fjallið þar sem Djöf-
ullinn freistaði Krists. Hann sýndi
honum öll ríki veraldarinnar og
þeirra dýrð og sagði við hann:
..Alt þetta vil jeg gefa þjer (Tibi-
dabo), ef þú fellur fram og tilbið-
ur mig“. Og hinn stolti Spánverji
sem segir þessa sögu, bætir við að
Kristur hafi aðeins staðist freist-
inguna vegna þess að þokuhjúpur
huldi hið fagra spánska land fyrir
neðan. Ingólfshöfði er Tibidabo
ykkar íslendinga.
Skaftfellingar.
Við vorum að spauga með að
jeg myndi vera fyrsti Norðmaður-
inn sem hefði komið í Ingólfshöfða
og Hjörleifshöfða síðan á dögum
þeirra fóstbræðra — og Gísli
Sveinsson sýslumaður var svo
elskulegur að segja að frá hans
hlið skyldi ekkert gert til að af-
sanna það. En verði jeg spurður
um hvað mjer sje minnistæðast
úr ferðalaginu fyrir utan alla þá
fegurð sem jeg fjekk að sjá, þá
hlýt jeg að svara að jeg gleðst
mest yfir að liafa kynst hinu á-
gæta fólki á Fagurhólsmýri, Svína-
felli, Skaftafelli — jeg get ekki
nefnt það alt. Betra fólk hefi jeg
ekki hitt á öllum mínum ferða-
lögum. Jeg vildi gjarnan koma
aftur og vera lengi hjá þeim. Jeg
hefi oft minst vísunnar eftir Step-
han G. Stephansson:
Lengi var jeg læknir minn,
lögfræðingur, prestur,
smiður, kóngur, kennarinn,
kerra, plógur, hestur.
Mjer finst hún svo góð lýsing
á þeim, því það er eins og þetta
fólki geti alt. Og þarna lifir þetta
fólk með stöðuga ógn Öræfajökuls
yfir höfði sjer. Það er eins og
þeir viti sig vera undir „sjerstakri
vernd“ — eins og Ibsen lætur
Pjetur Gaut komast að orði.
Aðfinslur.
En það er víst best að jeg dreypi
nokkrum dropum af malurt í bik-
arinn, áður en jeg kem að Reykja-
vík og nefni tvena sem jeg varð
ergilegur út af á íslandi. Hið fyrra
er hinn gamli þingstaður undir
Eyjafjöllum, hinn fagri Steina-
hellir, sem nú er blátt áfram sagt
sóðabæli. Hvers vegna ekki moka
sóðaskapnum út úr honum og hafa
staðinn í heiðri — og halda þar
þing að nýju? Það væri sjálfsagt
kleift að láta eiganda hellisins fá
fjárhús annarsstaðar í staðinn,
sem gerði sama gagn, og hreinsa
hellirinn svo að þeir sem vilja
skoða þessa fögru náttúrusmíð
þyrfti ekki að vaða í skarni í
mjóalegg — eða meir. En máske
skortir tilfinningu fyrir að halda
gamla staði í heiðri.
Jeg varð jafn ergilegur þegar
jeg kom að Reykholti fyrir tveim-
ur árum til að skoða Snorralaug
og sá að æskan, sem ætti að fá
sitt besta uppeldi þar, leyfir sjer
að kasta blikkdósum og pappír í
laugina. Reykholt ætti að kenna
þeim sem þar dvelja að bera virð-
ingu fyrir því sem minnir á fræg-
asta son og mesta listamann ætt-
jarðarinnar. Það er lágmarkskrafa.
Það þriðja var að jeg átti bágt
með að þola villidýrin sem þið
nefnið mýflugur, sem rjeðust á
mig, í augu og eyru, nef og munn.
En það er víst verra að bæta úr
því.
Reykjavík og
Einar Jónsson.
Reykjavík er í mínum augum
listasafn Einars Jónssonar. Og
safn hans er í huga mínum ímynd
íslands, andi þess höggvinn í stein;
feldur í stuðla í öllum hans verk-
um. Ilann er þjóðlegur og þó al-
þjóðlegur í senn með mikinn skiln-
ing á mannlegu lífi, tilfinningarík-
ur og hugmyndaauðugur. Þeir sem
þangað koma verða þar fyrir
margskonar áhrifum og það sýnir
best hve mikill maður hann er.
Mín skoðun er sú að meðal mynd-
höggvara eigi hann aðeins þrjá
jafningja: Michel Angelo, Rodin
og Gustav Vigeland.
Vita brevis — Ars longa. Lífið
er stutt, listin löng. Listamaðurinn
deyr. En list hans lifir og heldur
áfram að leiftra og lýsa upp geim-
inn eins og geislar frá löngu slokn-
aðri stjörnu, og þannig mun list
Einars Jónssonar halda áfram að
lifa meðan mannshjörtun slá. Það
sem ísland hefir gert fyrir hann
fær það hundraðfalt aftur. Ætt-
liður eftir ættlið mun finna leið-
ina að safni Einars Jónssonar því
þar er ein af hinum auðugu upp-
sprettum lífsins.
Minningarnar hópast saman þeg-
ar jeg hugsa til íslands; — ein-
búans í Atlantshafinu — með þakk
læti fyri þá gleði sem jeg hefi
þangað sótt; og jeg óska að örlög
mín verði svo blíð að leið mín
liggi einu sinni enn til þessarar