Lesbók Morgunblaðsins - 10.12.1939, Blaðsíða 2

38Ö
LESBÖK MORQUNBLAÐSINS
prentari. En það gerði Guðmund-
ur, og var auk þess með því inarki
brendur, að hann virtist altaf hafa
nægan tíma til alls.
Þegar kunningjarnir komu að
heimsækja hann, þá var hann á-
valt svo ræðinn, að liann vildi
draga það sem lengst að þeir færu.
Og hitti hann menn á förnum
vegi, einkum þá sem hann gat
eitthvað fræðst af, um nýtt eða
gamalt, þá gaf hann sjer altaf
tíma til þess að teygja úr sam-
talinu.
Fyrir mjer stendur Guðmundur
Magnússon í þessu ljósi fyrst og
fremst.
Alveg óvenjulega fjölhæfum gáf-
um gæddur, sem koma fram í því,
að hann drekkur í sig áhrif frá
öllu, umhverfi sínu. Ekki einasta í
mannlífinu. Hann hefir glögt auga
fyrir allri náttúrufegurð. En sam-
fara þessum næmleika er svo löng-
unin eða þörfin til þess að segja
frá, gefa því form sem hann upp-
lifir í andans eða veruleikans
heimi. Sem dæmi upp á þá ríku
tilhneigingu hans, er það, að þeg-
ar hann er á ferðalögum og sjer
einkennileg náttúrufyrirbrigði,
getur hann ekki á sjer setið að
taka upp blýant og blað og teikna
myndir af því sem vekur mesta
athygli hans. Aldrei hafði hann
notið neinnar tilsagnar í dráttlist.
En honum hefir fundist það eins
og sjálfsagður hlutur, að hann
gæti teiknað, eins og hann gæti
8krifað.
★
Á fyrstu árum skáldskapar hans
var það aðallega ljóðagerðin sem
hann lagði stund á. En þar fjekk
hann ekki byr. Honum var ákaf-
lega ljett um að yrkja. En þeir
sem þóttust betur settir í söðli
skáldfáksins tóku honum ekki vel.
Þá tók hann upp sagnagerðina.
Og ritaði undir dulnefninu Jón
Trausti. Fyrsta sagan hans var
Halla, sem kunnugt er. Hann setti
bókina að mestu leyti sjálfur.
Starfsbræður hans í Gutenberg
hjeldu þvl fram síðar, að hann
hefði ekki altaf haft handrit fyrir
framan sig, er hann stóft við setj-
arakassann, Að hann hafi ekki
lamið með hleki og penna eins og
Guðmundur Magnnsson.
tíðkast, heldur sext kafla í bók-
inni óskrifaða.
Handrit, vandað, er til gf Höllu,
sem öðrum skáldsögum hans, hvað
sem hæft er í þessu. En það væri
eftir Guðmundi að hann hafi kunn
að suma kafla utanað og því
ekki þurft að fylgja handritinu
eins og aðrir prentarar.
★
En hvernig samrýmdist svo
skáldsagnagerðin við prentiðnina?
Kunningi Guðmundar, sem lengi
bjó í húsi hans við Grundarstíg
15, segir svo frá. En það hús
bygði hann, og þar áttu þau hjón-
in, Guðrún Sigurðardóttir og hann,
snoturt heimili. Efnin voru aldrei
mikil. En þau komust vel af með
sparsemi og fyrrirhyggju. Var
sambúð þeirra hin besta. Þau eign-
uðust ekki börn, en tóku kjör-
dóttur, Mörtu að nafni, sem gift
er Guðjóni Ó. Guðjónssyni prent-
ara.
Betri sambýlismann en Guð-
mund Magnússon gat jeg ekki
hugsað mjer. Altaf jafn hæverskur
og lítillátur. Þó krakkarnir í hús-
inu gerðu hinn mesta hávaða og
jeg óttaðist að þau trufluðu hann
við ritstörfin þá var hann svo
niðursokkinn í sínar eigin hugsan-
ir, að hann útilokaði sig frá ut-
anaðkomandi áhrifum. Enda kvart
aði hann aldrei um ónæði á hverju
sem gekk.
Hann kom heint úr prentsmiðj-
UniiÍ klukkan 4 eða '6 eftir há-
degi og settist þá að jafnaði við
skrifborðið um stund. Hann vann
í Gutenbergsprentsmiðjunni. En
um klukkan 7, er heimildarmaður
minn kom heim frá sinni vinnu,
var Guðmundur oftast nær farinn
að æfa sig á orgel. Þaú á þessum
árum lagði hann stund á orgelspil,
keypti sjer hljóðfæri án þess að
kunna nokkuð til þeirra hluta og
æfði sig síðan án tilsagnar og
sóttist það vel, sem annað er hann
fjekst við.
Mjög oft sat hann svo við skrift-
ir eða. lestur framt á nætur.
Garð ræktaði hann við hús sitt
á Grundarstíg, og vann að öllu
leyti að því sjálfur. En svo rúm-
an tíma hafði hann við garðyrkju-
störfin, að ef einhver kunningi
hans fór um götuna var honum
ekkert kærara en að þeir kæmu í
garðinn til hans og hann gæti
rabbað við þá og sýnt þeim það
sem óx þar og dafnaði.
Og þegar hann tók menn tali
hagaði hann samtalinu oft þannig,
að bækur hans báru á góma. Þá
kom í ljós, að sögupersónur hans
voru eins og kunningjar hans, sem
hann þekti náið og eftir langa
viðkynningu, kosti þerra og galla,
fann til með þeim í blíðu þeirra
og stríðu. Þess vegna urðu sögu-
persónur hans svo lifandi fyrir
hugskotssjónum lesendanna.
★
En voru þessar persónur hans
þá fólk sem hann hafði kynst í
lífinu?
Um það var mikið talað á þeim
árum er bækur hans komu sem
örast út. Margir vildu að svo væri.
Sumpart máske af öfund við höf-
undinn. Vildu ekki unna honum
þess að hann gæti „skáldað" þetta
með svo miklum lífsanda. En
aldrei verður úr því leyst, hvaða
sögupersónur hans eru eftirmynd-
ir samferðafólks hans, og hverjar
ekki. Enda skiftir það engu máli.
Jón Trausti varð skáldsagnahöf-
undur á þann hátt, að hann fann
til með samtíð sinni, sá í gegnum
samferðafólk sitt, lærði að skilja
það af innsýn sinni, lærði að meta
það og líta niður á það, eftir
því sem hver vann til, lœrði að
hryggjast og gleðjast með þvi.
Þess vegna gat hann skrifað sam-
tíðarlýsingar sem lifa fyrir hug-
skotssjónum komandi kynslóðáj