Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1939, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
423
er kunn á Frakklandi, skýst upp
fyrir hugskotssjónum lesandans
með hinu vilta landslagi 'sínu,
hafinu, er miðnætursólin baðar
geislum sínum, fjörðunum,
fjöllunum og hinni grófu, en þó
göfuglyndu fábreytni í siðum
sínum“.
Annar franskur ritdómari
segir:
„Æskusögur hans streyma í
skærri og heitri sól, lífsgleðin
logar af öllu, og fjarri fer því,
að börnin ein fái í bókum þess-
um hressing og hrifning . .
„Nonni og Manni eru tveir
litlir íslenskir drengir, ef til
vill helsti æfintýrgjarnir, en
svo góðviljaðir, svo frískir, svo
hreinir, svo fullir trúnaðar-
trausts! Þeir fara raunar dálítið
of langt upp til fjallanna, dá-
lítið of langt út á sjóinn (og
ekki ber altaf að fylgja dæmi
þeirra, svo mikið kveður að!),
en alt þetta virðist ekki of
hrikalegt, því yfir heildinni hvíl-
ir sjerstakt ljós jarðneskrar
paradísar, eða, ef þjer kjósið
heldur, skáldskapar. Ó, hve fe-
land er hugþekt, og hve fjarri
erum vjer ekki þar skarkala,
eymd og taugaæsing nútíma
þjóðfjelagsins!“
Hinn þriðji kemst svo að orði,
að þeim, er lesi bækur Jóns
Sveinssonar, þyki sem um þá
leiki sá blær, er Islandstöfrar
nefnist.
★
Þannig mælist Frökkum um
Jón Sveinsson. Slík eru áhrif
bóka hans á þá. Jeg hefi lesið
dóma annara þjóða. Þeir hníga
í sömu átt: Hvarvetna einróma
lof. Jón Sveinsson er tvímæla-
laust frægasti Islendingur, sem
nú er uppi. Rit hans hafa verið
þýdd á fjörutíu tungumál og
hljóta hvarvetna fádæma vin-
sældir. Þau hafa farið sigurför
umhverfis jörðina alla. Það má
segja um Jón Sveinsson líkt og
keisarana miklu forðum daga,
að sól hnígi aldrei til viðar í
ríki hans.
Það er næstum furðuefni, hve
mikils frama þessi íslendingur
hefir aflað sjer um víða ver-
öld. Þó verður slíkt ef til vill
ljósara, er menn skygnast nán-
ar í ritverk hans, kanna list
hans ýtarlegar. Jón Sveinsson
hefir hlotið hinar fornu ritsnild-
ar-gáfur þjóðar vorrar í beinan
arf. I bókum hans má greina
drætti þeirrar sömu handar, er
áður fyrr reit hin ódauðlegu
verk, íslendingasögurnar. Sama
ljetta, lipra málið einkennir
bækur hans, sama fjöruga frá-
sögnin, sömu lifandi lýsingarn-
ar. Jeg minnist þess og, að sum-
ir hinna frönsku ritdómara hafa
orð á þessu. Þeir kveða, að verk
hans sjeu þrungin anda hinna
fornu sagna. Paul Bourget seg-
ir:
„Vjer verðum þess varir, að
hið frumlega ímyndunarafl, er
forðum daga skóp hinar kyn-
legu þjóðsögur Norðursins, hrær
ist, dulið og ósjálfrátt, í tilfinn-
ingalífi æskumannsins, og guð-
rækni drengjanna tveggja, trú
þeirra á verndun upphæðanna,
barnsleg einlægni bæna þeirra
sýna oss, hve kristindómurinn
hefir hrifið innilega þessar sálir
afkomenda hinna heiðnu vík-
inga fortíðarinnar“.
*
Þetta verður þeim mun skilj-<
anlegra, er við kynnum oss upp-
haf Jóns Sveinssonar. Hann á
ættir að rekja til Auðar hinnar
djúpúðgu og Ólafs hvíta her-
konungs. Forfeður hans voru
merkis- og atkvæðamenn í
þjóðlífi voru lið fram af lið. Jón
Sveinsson er og einkar norrænn
að ásýnd og yfirbragði. Hann
er eins og ætla mætti hinn sann-
asta og hreinasta íslending:
Hár og herðibreiður, bláeygur
cg bjartur yfirlitum. Hann hefir
einnig- náin tengsl við ættjörð
sína, þrátt fyrir það, að hinn
víði veggur hafsins hafi hulið
hana sjónum hans þvínær sjö
tugi ára. Móðurmálið talar hann
enn bæði skýrt og lítalaust, en
slíks munu ekki dæmi um nokk-
urn þann, er svo lengi hefir
dvalið með öðrum þjóðum. Mjer
er kunnugt um, að hann fylgist
vel með því, sem fram vindur
hjer heima fyrir. Og honum er
afar Ijúft að fjalla um Island,
æskustöðvarnar. Síðast, er jeg
átti tal við hann, kendi hann
nokkurs kvíða um afdrif þjóðar
sinnar sökum þeirra róstutíma,
r vfir vofðu.
Mjer finst stundum, að við Is-
lendingar sjeum helsti gleymnir
á þennan höfund. Við gerum oss
naumast fulla grein fyrir mikil-.
vægi hans. Það er því líkast því
sem við höfum mist sjónar á
honum, enda fjekk hann skjót->
an frama, og frægð hans hefir
vaxið hröðum skrefum. Það er
viðurkent nú, að rit hans hafa
markað stefnu í sögu bókment-
anna. Má geta þess m. a., að
fyrir skömmu var varin dokt-
orsritgerð við háskólann í Was-
hington, er nefndist. „Um áhrif
verka Jóns Sveinssonar á bók-
mentir æskunnar".
*
Jeg átti nýlega tal um Jón
Sveinsson við lærðan franskan
mann, prófessor í stærðfræði og
náttúruvísindum. Var hann
sjálfur vel metinn höfundur og
hafði samið merkilegt rit um
trúarefni. Hann sagði, að bækur
Jóns Sveinssonar væru ekki að-
eins hrífandi barnasögur, held-
ur stórfenglegar bókmentir.
Höfuðkostinn taldi hann alhæfi
þeirra, þ. e. að þær sneru til
allra, væru lesnar af ungum og
gömlum, körlum og konum,
hverrar stjettar sem þeir væru,
og hvaða þjóðflokk sem þeir
heyrðu til. Hann kvaðst þeirrar
skoðunar, að Jón Sveinsson ætti
skilið Nóbelsverðlaun og furð-
aði sig á því, að Islendingar
greiddu ekki götu fyrir slíku.
Jeg hygg, að oss muni skilj-
ast betur, hve mikilhæfan og
þjóðnýtan mann vjer eigum þar
sem Jón Sveinsson er, og að
vjer munum brátt gjalda þakk-
arskuld vora í fleiru en því einu
að dást að verkum hans. Víst
er það, að allir Islendingar
senda Nonna hlýjustu nýárs-
kveðjur sínar, þangað sem hann
dvelur nú, aldurhniginn, á
næstu grösum við hinn ógurlega
hildarleik.
I des. 1939.
Magni Guðmundsson.