Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1940, Page 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSmS
31
Albert Edelfeldt, einum af bestu
málurum Finnlands. En bann var
alinn upp rjett utan við Borgá.
Tvent er það, sem hver gestur,
er til Borgá kemur, verður að sjá,
Dómkirkjuna og Runebergshúsið.
Dómkirkjan er eins og áður gat
bygð úr grásteini og er í gotnesk-
um stíl. Hún er elsta byggingin
í bænum. Á veggjum kirkjunnar
hanga nokkur skjaldarmerki gam-
alla aðalsætta, og þar sem keis-
arinn sat á hinum örlagaríka degi,
árið 1809, er stjettir landsins sórn
honum eiða, var síðar reist lík-
neski af honum. — Kirkjan á
marga góða gripi, eins og ætla má
um svo gamla og merkilega kirkju,
en langmerkilegastur þeirra er þó
kaleikur einn úr skírasilfri, sem
talið er að sje herfang siðan úr
þrjátíu ára stríðinu. Við hjónin
áttum hátíðlega stund í kirkjunni,
er við vorum viðstödd er Max
von Bonsdorf vígði fjóra kandí-
data prestvígslu. —
Rjett hjá kirkjunni stendur
minnismerki mikið, frelsissiilan, er
reist var eftir að Finnland varð
sjálfstætt ríki. Á súluna eru högg-
in út nöfn þeirra manna frá
Borgá og umhverfi, er ljetu lífið
í frelsisstríðinu.
Og þá erum við komin að Rune-
bergshúsinu. Mjög óbrotið einlyft
timburhús. Þetta hús keypti Rune-
berg nokkru eftir að hann kom
til Borgá og bjó þar til dauða-
dags. Húsið er með sömu um-
merkjum og þegar skáldið skildi
við það. Öllu, er á hann minnir,
er hinn mesti sómi sýndur.
Húsvörður er öldruð kona, Ida
Strömborg. Hún er fædd í Rune-
bergshúsinu, því að faðir hennar,
J. E. Strömborg prófessor, leigði
í því. Hann var aldavinur Rune-
bergs og átti heiðurinn af því að
stofna sænska lýðháskólann í
Borgá. — Það er gaman að heyra
gömlu konuna segja frá bernsku
sinni. Hún var sex ára gömul,
þegar skáldið dó, og minnist með
mikilli gleði og hrifningu þeirra
stunda, er hún ljek sjer við rúm-
íð hans og hann strauk lokkana
hennar, Hún sagði, að enginn
hefði verið eins góður við sig og
hann, þegár hún var barn. Og
Jjegar hann dó, fór hún að gráta;
Það fer vel á því, að þessi kona
skuli halda vörð um húsið hans
Runebergs. — I þessu húsi orti
Runeberg mikið af Fánrik Stáls
Ságner og önnur sín bestu verk.
—■ Ida Strömborg, sem nokkuð er
farið að förlast sjón, fylgir okk-
ur úr einu herberginu í annað.
Fróðleikur hennar um Runeberg'
er ótæmandi.
I húsinu er fjöldi merkilegra
gripa, sem aðdáendur hans innan-
lands og utan sendu honum. — En
merkilegust er silfurkannan mikla,
sem finskir uppgjafahermenn
gáfu honum eftir að hann hafði
ort Fánrik Stáls Ságner. Hafði
Runeberg þótt mjög vænt um
þann grip. Á lok könnunnar er
letrað vísubrot eftir skáldið.
Á veggjunum hanga margar
byssur og allskonar grávara, því
að Runeberg var hin mesta
skytta. Bókasafn er þarna allmik-
ið, um 1000 bindi, fiðla og kantele
(e.k. finskt strengjahljóðfæri),
sem Elias Lönrot kalevalasafnar-
inn gaf skáldbróður sínum. Mál-
verk eru allmörg, þar á meðal
Kvastgossen, drengurinn með korn
bindin, sem. Runeberg dáði svo
mjög. Einhverju sinni hafði ein-
hver gesturinn, sem kom til
skáldsins, farið að tala um það,
hvað Kvastgossen væri einmana
á veggnum. Runeberg gegndi með
því að segja: „Hann er ekki einn,
guð er með honum“.
Höfuðlíkan er af skáldinu í
einni stofunni, gert af syni hans,
myndhöggvaranum W. Runeberg,
er var mjög líkur föður sínum.
Hann er fyrsti myndhöggvarinn
í Finnlandi. í Borgá er geymt
höggmyndasafn hans, sem okkur
gafst tækifæri að sjá. List Walt-
ers Runeberg hefir mótast mjög
af Thorvaldsen, enda lærði hann
í Kaupmannahöfn á þeim tíma, er
list Thorvaldsens var þar einráð.
W. Runeberg hefir gert fjölmörg
mannslíkön, einkum af ýmsum
frægustu mönnum Finna á síðari
helmingi 19. aldar, en merkast af
þeim öllum er minnismerkið mikla
af föður hans, hjá Boulevardinum
1 Helsingfors.
Á hárri hæð vestan við ána eí
kirkjugarðurinn i Borgá. Þaðan
sjer vel yfir bæinn og út til hafs.
Þar sem garðinn ber hæst gnæfir
hár bautasteinn úr dökkum gran-
it, sem finska þjóðin hefir reist
ástmegi sínum, er elskaði hana
og kvað í hana kjark og von, dáð
og drengskap.
5. febrúar ár hvert er hátíð
haldin við þenna stein, og er þar
þá altaf mættur einhver ágætur
fulltrúi Svía, er flytur ræðu við
það tækifæri og þakkar Runeberg
fyrir það nytjaverk, er hann vann
sænskri tungu og bókmentum.
Skamt frá þessum mikla bauta-
steini er glæsilegur varði, er finsk-
ir stixdentar hafa reist á gröf
Eugen Schaumanns, er skaut til
bana hinn illræmda rússneska
landstjóra Bobrikoff 1105 og
framdi sjálfsmorð e. búnu.
Um hann hefir Bertel C iipenberg
ort eitt af sínum snjöllustu kvæð-
um. —
I skjóli hávaxinna trjáa gnæfir
Runebergssteinninn yfir bæinh.
Borgá vex og blómgast með
hverju árinu, og þó að iðnaður, ys
og hávaði aukist í hinum áður
kyrláta bæ, hvílir yfir honum ein-
hver aðalstign, mótun auðugs
menningarlífs. Og hver skyldi
hafa skapað það nema andi Rune-
bergs, sem ennþá vakir, þó að lið-
in sjeu meira en 60 ár frá dauða
hans.
Eigum við að fara i bíó?
*— Æ, nei, þú myndir bara reyna
að kyssa mig.
c— Nei, svei mjer þá.
*— Hvað eigum við þá að gerá
í bíó.