Lesbók Morgunblaðsins - 30.03.1941, Page 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
107
„Norðmenn Kunnu því illa“
Eftir Carl J. Hambro, stórþingsforseta
Carl J. Hambro, forseti norska Stórþingsins, hefir ritað
bók um innrás Þjóðverja í Noreg. Er þar all-ítarlega skýrt
frá því sem gerðist í Noregi á meðan innrásin stóð yfir.
Eftirfarandi grein er kafli úr bók Hambros „I saw it happen
in Norway“:
Hvinden Haug hershöfðingi,
yfirmaður annarar herdeild-
arinnar, haTði með höndum það
vandasama verk, að reyna að koma
upp vörnum umhverfis Osló, og
hann átti að hindra Þjóðverja á
allan hátt, þar til búið væri að
koma upp bráðabirgða her til
verndar konungi og ríkisstjórn.
Engar höfuðorustur áttu sjer stað,
en það kom til ákafra átaka á
hverjum þeim stað, þar sem hægt
var að veita viðnám. Á meðan
aðalherinn var á undanhaldi voru
á ferðinni skíðaherdeildir á þeim
svæðum, sem aðalherinn hafði áð-
ur verið. Oft voru stjórnendur
þessara skíðaherdeilda skíðamenn
eða íþróttamenn, sem kunnir eru
víða um heim. Hreystiverk þeirra
og þrekvirki munu lifa lengi með
þjóðinni, í ljóðum, og í nýjum
hetjusögum sem ritaðar verða.
Fræknustu skytturnar úr skotfje-
lögum Noregs stóðu sig einnig með
ágætum. Hið mikla mannfall í liði
Þjóðverja í Noregi er að miklu
leyti þeirra verk. Mannfall Þjóð-
verja í Noregi hefir verið áætlað,
mjög varlega, um 67.000 manns.
Þar af fórust meira en 25.000 á
sjó.
★
Það var margt sem Norðmönn-
um gramdist sáran. En tilfinning-
arnar eru lengi að festa rætur í
hinu norðlæga loftslagi; norska
þjóðin hafði hugsað skamt, húu
var afar saklaus og ótortryggin.
Það leið langur tími þar til þjóðin
skildi hvað hafði gerst og hvað
var að gerast. Öldum saman hafði
hatrið verið þeim fjarri, það var
tnentun þeirra og hugarfari óskilt.
Það, sem Þjóðverjar voru að að-
hafast og aðferðir þeirra voru í
*
augum Norðmanna óhugsandi og
ótrúlegar. En smásaman vorn
Norðmenn neyddir til að leggja
trúnað á staðreyndimar.
Vínarbörnin
off farfufflarnir.
Einkennilega margir þýskir her-
menn, em fyrst komu til Noregs,
töluðu vel norsku, margir töluðu
hana reiprennandi. Það kom brátt
í Ijós að þessir hermenn voru
það sem kallað var í Noregi „Vín-
arbörn", ungir menn, sem höfðu
verið gestir í Noregi á þeim tím-
um, er neyðin svarf að í Austur-
ríki og Suður-Þýskalandi. Þegar
harðir vetur gengu voru hundruð
þessara barna að meira eða minna
leyti tekin sem fósturbörn á norsk
heimili, það var farið með þau
eins og þau væru börn þeirra er
tóku þau að sjer, þeim var veitt
húsaskjól og þeim var veit klæði
og fæði, oft send í norska skóla,
þar sem þeim var kend norska.
Á þenna hátt sneru börnin aftur
til Noregs, þetta var þýska að-
ferðin, að launa fyrir gestrisnina.
Svo var það önnur tegund her-
manna, sem þekti Noreg jafnvel
betur og sem talaði ágætl. norsku.
Það. voru hinir fátæku ferðamenn,
„farfuglarnir“, sem komu í hópum
til Noregs á hverju sumri. Margir
þeirra voru með mandolin með sjer
og sungu þýska sön'gva. Þeir voru
ekki beinlínis betlarar, en þeir
tóku við öllu því sem að þeim var
rjett — og Norðmenn neita aldrei
hungruðum manni um matarbita.
Þeir fóru fram á afslátt á far-
gjöldum með skipum og járnbraut-
um; það kom ekki ósjaldan fyrir
að farfuglar þessir kvörtuðu há-
stöfum yfir ástandinu í Þýska-
landi, yfir stjórnarfari og yfir-
leitt öllu, en hófu Noreg til skýj-
anna fyrir hið frjálslynda stjórn-
arfar. Norðmönnum kom aldrei til
hugar að þessir ungu menn, og
stundum ungu stúlkur, kæmu í
ákveðnum tilgangi til Noregs, að
þetta væru undanfarar innrásar,
sem undirbúin hafði verið árum
saman, að ást þeirra á náttúrunni
væri sprottin af harla skrítnum
ástæðum, að teikningarnar, sem
þeir gerðu væru af brúm, vegum,
hernaðarlega mikilvægum stöðum.
Margar þessara teikninga fundust
síðar í vösum þýskra stríðsfanga,
eða dauðra liðsforingja úr verk-
fræðingadeildum Þjóðverja.
Noregur var í alla staði opið
land. Útlendingar voru ekki grun-
aðir um græsku. Þvert á móti
hafði almenningur áhuga fyrir út-
lendingum, menn voru forvitnir,
þeir voru vingjarnlegir. Þeir vildu
fræðast af útlendingum og rabba
við þá, og þeir voru upp með sjer
í einfeldni sinni, er útlendingar
töluðu tungu þeirra.
Það var ekki fyr en innrásin
var byrjuð, að, það varð kunnugt,
að í nokkur ár höfðu verið haldin
námskeið í norsku fyrir þýska liðs-
foringja eins og námskeið höfðu
verið haldin í sænsku og dönsku.
Og það var ekki fyr en nú. sem
mönnum fór að skiljast tilgangur-
inn.
Norðmenn kunnu illa við, að
heyra þýska hermenn tala norsku
og enn ver var þeim við að sjá
þá í norskum einkennisbúningum.
Þetta var herbragð, sem átti vei
við þýskan hernaðarheiður. Eink-
um bar á því í Norður-Noregi, að
þýskir hermenn klæddust norsk-
um einkennisbúningum. Þeir voru
teknir til fanga í þessum einkenn-
isbúningum; þeim var jafnvel leyft
að ferðast gegnum Svíþjóð í norsk-