Lesbók Morgunblaðsins - 01.08.1943, Blaðsíða 2

226
sagði nijer á efri árum, að þar
hefði hann sjeð mesta tvísýnu á
lífi sínu vegna ónógs viðurværis.
Fann hann mjög á mætti sínum og
varð húsbændum hans loks ljóst,
að hjer þurfti úrbóta við. Var þá
gripið til þess ráðs að bæta hon-
um upp fæðið með einum kaffi-
bolla af nýmjólk á dag. Taldi hann
þetta hafa bjargað lífi sínu. Annað
var það, sem Jóhannesi þótti á
skorta hjá húsbændum þessum,
einkum bónda, en það var mann-
úðleg umgengni. Hafði hann uppi
ýmsa hrekki við drenginn, sem
ekki mátti af sjer bera. Sá var
einn, að hann hafði endaskifti á
honum, hjelt um fæturna og stakk
höfðinu niður í vatn, svo að munn-
ur og nef voru í kafi. Var hann oft
nær köfnun, er bóndi hætti leikn-
um, en þá kvaðst hann hafa heitið
sjálfum sjer að biðjast aldrei vægð-
ar, þó að það kostaði líf sitt. Vist
Jóhannesar á heimili þessu lauk
svo, að hann fór þaðan nokkru fá-
tækari en hann kom þangað, að
líkamlegum verðmætum, eri ríkari
að reynslu og andlegu þreki, því
að kaldlyndir húsbændur og vönt-
un á mannúðlegri aðbúð höfðu
stappað í hann stálinu og meitlað
þá ákvörðun í hug hans, að láta
aldrei undan síga fyrir neinum og
hefna fyrir hverskonar mótgerðir
og ósanngirni, ef hann mætti því
við koma. Taldi hann sjálfur þessi
ár hafa skift sköpum í lífi sínu.
Hefðu þeir tveir kostir verið fyrir
hendi, annaðhvort að verða aum-
ingi og undir í lífsbaráttunni, eða
hitt, sem ofan á varð, að skapa sjer
olnbogarými og sjálfstæða aðstöðu
í lífinu, en liggja dauður ella. —
Tókst honum þetta svo, að hann
varð stórum fremur veitandi en
þiggjandi, einkum síðari áratugi
æfinnar og galt ríkulega fyrir sig
bæði gott og illt, svo að flestir,
sem fyrir urðu, máttu finna til
með þeim hætti, að eftirminnilegt
varð.
Skulu nú rakin hjer nokkur at-
vik til sannindamerkis.
Nokkru fyrir fermingu var Jó-
hannesi komið fyrir hjá ólafi
presti Pálssyni á Melstað. Skyldi
Jóhannes læra þar undir fermingu
og vinna þó fyrir framfæri sínu.
Um læru a.iinn iór þannig, að hann
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
varð enginn, því bæði var nem-
andinn þrjóskur og sneri meinlega
út úr því, sem hann skyldi nema,
og svo varð lítill sem enginn tími
aflögu frá snúningum og vinnu á
stóru, umfangsmiklu heimili.
Sjera ólafur var ljúfmenni hið
mesta og góður hjúum sínum. Frú
Guðrún kona hans var talin skap-
stór og nokkru eftirgangssamari
ura afköst hjúanna, enda mæddi
búskaparamstrið meira á henni. —
Talin var hún og nokkuð fljótfær,
ef margt kallaði að í einu. Hjá
þessum prestshjónum mun Jóhann-
es hafa verið 2—3 ár. Smalaði
hann kvíjaám á sumrum, en hirti
fjós á vetrum og var auk þessa
hafður mjög til snúninga.
Eitt sumar, er Jóhannes * var
hættur að sitja hjá ánum en smal-
aði þeim siðari hluta dags, var
það kvöld nokkurt, að hann vant-
aði nokkrar ær. Hafði hann leitað
um alla heimahaga, þar sem þeirra
gat verið von, þegar hann rak vísu
ærnar heim. Prestskonu varð illa
við, er henni var sagt frá hvarf-
inu. Hafði hún þau orð um, að
smalinn mundi ekki hafa leitað trú-
lega. Næsta dag leitaði Jóhannes
ánna, sveimaði hann víða og spurði
eftir ánum á næstu bæjum. Gekk
svo þann dag allan, að leitin bar
engan árangur og þótti honum
sýnt, að ærnar hefðu strokið á
heiðar, en þangað er alllangt frá
Melstað. Smalaði hann vísu ánum
heim á kvíar um kvöldið og sagði
sem var, að ekki hefði hann ærn-
ar fundið. Prestkona hafði hörð
orð um og kvað hann mundi leitað
hafa af lítilli kostgæfni. Kvaðst
hún skyldi sjá við prettvísi hans,
færði honum nýja leðurskó og
mælti svo um, að hann skyldi leita
enn og ekki koma heim fyr en hann
hefði fundið ærnar eða gatgengið
skóna að öðrum kosti. Yrði þá
ekki um að villast að hann hefði
lagt sig fram við leitina.
Jóhannes tók við skónum og
hugsaði ráð sitt. Morguninn eftir
lagði hann af stað og stefndi á
Hrútafjarðarháls. En er hann var
kominn nokkuð frá bænum, svo að
leiti bar á milli, beygði hann af
leið, og gekk út í Steinstaðaárgil,
sem er skamt frá Melstað, og hjelt
þar kyrru fyrir um daginn. Valdi
hann sjer tvo hnöttótta steina þar
í gilinu og barði botnana úr leður-
skónum, svo að ekki varð annað
sjeð, en að þeir væru slitnir af
mikilil göngu. Kom hann heim um
kvöldið og þóttist lúinn mjög,
sagði hann leit sína árangurslausa,
en sýndi prestskonu skóna, sem
voru gatslitnir. Lauk hún miklu
lofsorði á gönguþol hans og kvaðst
sjá, að ekki hefði hann dregið af
sjer um leitina að þessu sinni. —
Skyldi nú við svo búið sitja.
Heimilið á Melstað var mann-
margt í tíð þeira prestshjóna, því
þar var fjöldi vinnuhjúa og auk
þess voru börnin mörg og öll kom-
in á legg um þetta leyti. Synirnir
voru fimm: Páll, er síðar varð
prestur og prófastur, fyrst að
Prestsbakka í Hrútafirði en síðar
í Vatnsfirði, Ólafur, síðar prestur
í Garpsdal og á Staðarhóli, Theo-
dór, var lengi verzlunarstjóri á
Borðeyri, Stefán, sem bjó um skeið
á Brandagili og var hreppstjóri í
Staðarhreppi, og Þorvaldur, er
lenig bjó á Þóroddsstöðum og var
hreppsstjóri um langt skeið.
Þeir bræður voru aldir upp í
miklu eftirlæti, var þeim lítt haldið
til líkamlegrar vinnu, enda virtust
þeir lítið hneigðir fyrir hana að
fráteknum Þorvaldi, sem var hinn
mesti vinnuþjarkur ala æfi. Sama
mátti reyndar segja um Pál, eftir
að hann gerðist bóndi og prestur.
Þeir bræður voru glensmiklir og
kvað Jóhannes þá oft hafa gert
leik til sín og stundum með óvægi-
legum atvikum. Hefði sjer þó ver-
ið vel til þeirra allra og má af því
marka, að þeir voru drengskapar-
menn, sem síðar reyndist.
Oft höfðu þeir bræður það að
leik, að láta hann á bak hinum
trylltustu ótemjum, lá stundum
við slysi, en með tímanum skap-
aði þetta leikni, svo að ótemjurn-
ar komu honum eki af sjer, hvern-
ig sem þær reyndu, fyr en hann
sjálfur vildi.
Annar leikur þeirra var að láta
hann á bak húsvönum hestum,
beislislausum og reka þá síðan á
harða spretti inn um húsdyr. —
Þurfti þá oft hraðar hendur að
ná taki á húskömpum og verða
eftir, er hesturinn skaust inn úr
dyrunum, en annars voru bonum