Lesbók Morgunblaðsins - 14.10.1945, Qupperneq 10

490
LESBÓK MOROUNBLAÐSINS
Harastaðir og útsýn
in er eitt af því, sem verða mun Is-
landi til mikils sag:ns á komandi
árum.
Fram á daga Linné heldu menn
að mjög fá skordýr væri til á
Norðurlöndum og nær engin á ís-
landi. Var kuldanum kent um. En
Linné sýndi fram á að fjöldi skor-
dýra væri í Lapplandi og Svíþjóð,
og Horrebow hnekkti þeirri skoð-
un, að engin skordýr sje til á ís-
landi. Sumarið 1760 helt Eggert
Ólafsson kyrru fyrir í Sauðlauks-
dal, og tók þá að safna skordýrum.
Varð hann miklu fengsælli heldur
en hann hafði búist við, því að í
litlu dalverpi safnaði hann 200 teg-
undum. Síðan hefir fengist miklu
A'íðtækari þekking á þessu, og veit
jeg ekki hve margar tagundir skor-
'dýra hafa fundist hjer á landi, en
hitt er víst, að öll jörðin morar
af þeim, og þau kunna ráð til að
verjast kuldanum.
Iljer leyfist mjer máske að segja
smásögu tli sannindamerkis um það
Þetta skeði að vetrarlagi áður en
hitaveitan kom hjer í Reyk.javík, en
hitaveituskurðir voru víðs vegar
um göturnar og malar og grjóthrúg
ur meðfram þeim. Kunningi minn
hafði ekki annað en steinolíuofn
til að hita upp herbergi sitt og
þótti hann heldur Ijelegur, því að
kalt var í veðri. En þar sem maður-
inn er hugkvæmur fann hann það
ráð að gott væri að hafa stein of-
an á ofninum ; þegar steinninn hitn-
aði mundi hitinn verða jafnari og
betri. Hann sótti sjer því hreinan
og fallegan stein út í grjóthrúgu,
og setti hann á ofninn.. En hvað
haldið þið að verði þegar steinn-
inn hitnaði? Þá skreið út úr hon-
um slíkur aragrúi af pöddum, að
það var engu líkara en steinninn
væri kvikur. Og svo hrundi þessi
ófögnuður ofan á gólfið og moraði
umhverfis ofninn. I hryllingi þreif
maðurinn steininn og henti honum.
út í grjóthrúguna aftur, og kvaðst
aldrei framar munda bera stein inn
í sín húsakynni.
I skordýraheiminum er lífið tví-
skift eins og annars staðar, gróður-
líf og spillilíf. Enn er fátt um það
vitað hverju þessi mergð lífvera
orkar á jurtalíf landsins. Spillilífið
gerir þó mjög áþreifanlega vart við
sig oft og tíðum. Til spillilífs má
telja grasmaðk, skógarmaðk og
ýmsa kálorma, sem flust hafa hing-
að á seinni árum. Yjer þurfum á-
reiðanlega að læra einhver ráð til
að verjast spillilífinu. Sums staðar
út um heim hefir tekist að ráða
niðurlögum skaðsemis skordýra
með því, að flyt.ja inn önnur skor-
dýr, sem ekki eru eins hættuleg
jarðgróðri, en hefja hernað á hættu
legu skordýrin og útrýma þeim.
Máske okkur takist með tíð og
tíma að finna einhverja slíka sam-
herja í ríki skordýranna, til þess
að geta unnið sigur á kálormun-
um og skógarmaðknum. Það væri
stórt framfarnspor..
Það er eðlilegt að slíkum hugs-
unum sk.jóti upp þegar maður horf
ir yfir Bakskóga og þau hervirki,
sem skógarmaðkurinn hefir gert
þar. Um endilanga hlíðina frá austri
til vesturs, en það er á að giska 10
kílómetra vegalengd, er eins og her-
yfir Hvammsfjörð.
fylking af snjóhvítum beinagrind-
um. Þetta eru hvítfeyskin birki-
trje í þúsundatali. Og oll hefir skóg
armaðkurinn drepið. Bóndinn á
Fremra-Felli sagði mjer að maðkur
hefði komist í skóginn laust eftir
1930. Varð hans fyrst vart austast.
eða inst í skógunum, fyrir innan
Staðarfell, en færðist svo smám
saman lengra vestur á bóginn. Á
árunum 1934—’35 var hann í skóg-
unum út af Felli, en þó ekki jafn
aðsúgsmikill og áður, enda fóru
skógarnir þar ekki jafn illa og aust
ar, og eru nú að ná s.jer aftur, því
að síðan hefir enginn maðkur ver-
ið þar. En alls staðar má þó sjá:
hvítar og kræklóttar beinagrindur
innan um laufgaðán skóginn og
surns staðar feiskna stofna og
sprekarusl ftr heilum skógalund-
um. Þar hefir ekki staðið smáhrísla
eftir. Alt hefir maðkurinn drepið
svo g.jörsamlega, að ræturnar hafa
ekki einu sinni getað skotið ný-
um frjóöngum.
Við höldum enn vestur Brúnir
og förum niður skarðið h.já Hara-
stöðum. Það er snotur lítill bær
og bæjarstæðið einkar fallegt á
sljettu túni utu.ir háum hömrurn.
Litlu vestar ge tgur klif fram í sjó-
Framh. á bls. 494.