Lesbók Morgunblaðsins - 14.10.1945, Blaðsíða 15

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS & ; i
493
Íslenska þjóðin og úrslifatímar
mannkynssögunnar
Eftir dr. Helga Pjeturss
ÍIAPP tel jeg ])aö, að jeg rakst
núna, nýkominn heim úr sveitinni,
á nýustu bókina eftir rithöfund
sem jeg met mjög rnikils, prófessor
Julian Iluxley. Virðist mjer þetta
besta bókin sem jeg hefi sjeð eftir
þennan höfund, en hann er heims-
kunnur, og mjög að verðleikum,
þar sent hann er franiúrskarandi
bæði sem líffræðingur, heimspek-
ingur og ritsnillingur. Bókin heitir:
„Og living in a Revóíution“: Um
líf á byltingartíma. Er lluxley það
mjög vel ljóst, hve nrjög atburða-
rásin miðar nú til* gjörbreyttrar
framtíðar, enda mun hann vera í
allrafremstu röð framvindufræð-
inga (evolutionista) þeirra sem nú
eru uppi. Sem dæmi um tiltakan-
iega góðar ritgerðir í bók þessari,
vil jeg nefna kaflanu Philosophy
in a World at war (Ileimsskoðunog
lífsskoðun í heimi sem á í styrjöld),
og Darwinism today (Darwinskenn
ingin nú á dögum). Mætti fleiri
nefna, sem jeg hefi þó síður vit á,
cins og t. d. Reconstruction and
I’eaee (Endurreisn og friður). En
einmitt aí því, að hjer er um að
ræða eiiln af allrafremstu fram-
vindufræðingum nútímans, þyliir
mjer mikilsvert áð sjá hvéfsu ljós-
lega rit hans sýna, að Nýall hefir
ckki það heiti ranglega hlotið. Því
að hvergi í ritum þessa ágæta
manns, kemur fram hinn svo afar-
nauðsyrilegi skilnihgur á þeim
stefnumismun frantvindunnar, sem,
svo er mikill, að rjett er að tala
unt helstefnu og lífsstefnu (dys-
exelíxis og diexlixis), og þá heldur
ekki á því, að saga lífsins á vorri
jörð, er saga helstefnulífs, saga vax-
andi þjáningar, og byltingartímar
þcir sem nú cru, svo mjög alvar-
legs eðlis, að ef ckki tekst þessi
gersamlega stefnubreyting sent
nauðsynleg er, en það er að hverfa
frá helstefnu til lífstefnu, þá er
ekki framundan annað en glötun,,
algert niðurfall ntenningar og síð-
an mannlífs.
II.
FÝRRI heimsstyrjöldin átti að
verða „stríðið til að gera enda á
styrjöldum: The War to end War“.
Nú virðast menn tæpast eins ör-
uggir í því, að endir geti orðið á
styrjöldum. En þó er, að vonum,
ntikið talað um nauðsynina á því,
að tryggja friðinn, og að möguleiki
sje að minnsta kosti á löngu frið-
artíniabili, eftir þessa ógurlegustu
styrjöld mannkynssögunnar. En
]>að er fullkomlega víst, að styrj-
aldir eru það einkenni á sögu hel-
stefnumanrikyns, sem ekki verður
af máð, ct' ekki er stefnunni ger-
santlega breytt, til þess horfs, sent
áður var á vikið. Tel jeg einnig
alveg víst, að þetta geti alls ekki
orðið, nerna nokkur ný þekking
komi til.
Mjög stórkostlegar framfarir í
vísindum hafa nú ,að vístt orðið á
þessunt síðustu tímum, einsog al-
kunnugt er, og í santbandi við það
hefir frjctst unt kostnað við rann-
sóknir og tilraunir, sent fer mjög
margfaldlega iramur því, sTnt áður
er kunnugt unt ísögu vísindanna. En
þó hafa þessar stórkostlegu og ótrú
legu frantfarir ekki stefnt í rjetta
átt. Þær hafa mjög greinilega á
sjer helstefnumarkið. Ranusóknirn-
ar, sent svo miklu hefir verið kost-
að til, hafa eingöngu miðað að því,
að leiða í Ijós, hvernig drepið verði
og lagt í rústir, með tneiri fram-
gangi en áður. Og árangurmn hef-
ir verið nteð ólíkindum furðulegur.
Manndráp og önnur spjöll af völcl-
um einnar einustu þódeilissprengju
hafa farið framúr því tjóni, sem
hlotist hefir af hinum ógurlegustu
eldgosum og jarðskjálftum sent
sagan getur um. Og ntá nú að vísu
ekki gleyma því, að með þessunt
lygilegu ógnum, hefir tekist að fá
enda bundinn á hryllilegustu styrj-
ölcl mannkynssögunnar. En þó er
ekki hægt að verjast þeirri hugsun,
að helstefnumannkyn gæti haldið á-
fram á þeirri braut, sem nú er ver-
ið á, uns eyðileggingarmátturinn
væri orðinn svo mikill og óviðráð-
anlegur. að leiddi til aleyðingar
ntannlífs. Yerður hjer fyrir, að
minnast hinnar fornu sögu af því,
hvernig jötuninn Surtur „slyngr
eldi yfir jörðina ok brennir allan
heim“, eftir ósigur goðanna í hinni
ógurlegustu úrsiitastyrjöld.
III.
MJÖG virðist ntjer eftirtektar-
anna styður frantvindukenningar
vert, hversu glögglega rás viðburð-
rnínar. Og það er eigi einungis, að
aldrei hefir áður verið eins aug-
Ijóst og nú, hvernig ntannkynssag-
an er, þrátt fyrir allar framfarir,
saga vaxandi þjáningar, heldur eru