Lesbók Morgunblaðsins - 05.05.1946, Blaðsíða 6

210
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
KAREL CAPEC:
SUNNUDAGUR
Fyrir 22 árum skrifaði Karel Capek skáldsögu urti nýtt
sprengiefni, sem hann kallaði Krakatit og átti að verða til þess
að sprengja jörðina sundttr í smáagnir. Hugmyndaflug hans virð-
ist nú hafa orðið raunveruleiki, þar sem kjarnorkusprengjan er.
Hann samdi mörg leikrit og skáldsögur, þar á theðal eina, sem
lýsir stjórnaraðferðum Hitlers, þótt Hitler vceri þá ekki kómiiih
til sögunnar. En bestar þykja smágreinar Capeks. Hdrtri dó á jól-
unum 1938.
JEG VEIT EKKI hvort þáð er að
kenna anclrúmsltoftinu, eða ein-
hverju öðru, en staðreynd er það,
að þótt jeg viti aldrei hvaða dagur
er öðru vísi en líta í almanakið, að
þegar jeg er milli svefns og vöku á
sunnudagsmórgná, þá verð jég var
við einhver óþægindi, leiðindi, rum
leti og almenna leti, fullkominn
skort á vilja til að hafast nokkuð
að; það mætti kalla það drunga,
spleen eða cafa.rd. Vénjulega fer
jeg að velta því fyrir mjer hvernig
á þessu standi, þangað til jeg segi
við sjálfan mig: Nú, það er líklega
sunnudagur í dag viti menn,
það er sunnudagur.
Sem sagt jeg veit ekki af hverju
þetta stafar; máske stafar; það frá
andrúmsloftinu, martröð eða ein-
hverju þessháttar. Másk'e er það
eitthvað í skipulagi heimsins sem
gengur af göflum á sunrludögum,
og alt verður þess vegna öðru vísi
en vant er. Vísindamenn ætti að at-
huga það hvort grös og trje vaxa
eins mikið á sunnudögum og rúm-
helgum dögum. Allir vita, að ann-
aðhvort rignir meira á sunnudög-
um en aðra daga, eða þá að sólskin
er meira. Við erilm ver fyrir kall-
aðrir, útilyktin af hundunum er
verri, og börnin éru okkur til ama.
Stundum eru ofviðri og margir
menn drukna; bifreiðaslys eru aldr
ei fleiri en þá, allar áætlunar-
ferðir verða óreglulegri, leikendur
leika ekki eins vel, meltingin kemst
í ólag og alt er snúið ög öfúgt við
það sem er aðra daga vikunnar. —
Máske koma eirihverjar sjerstakar
geislabreytingar í gufuhVólfið á
helgidögum, og þess vegna vakni
jeg á sunnudagmorgnana með
þeirri tilfiriningu að eitthvað slæmt
sjé á ferðum. Og af því stafi þessi
drungi, sem yfir mjer er.
Eða er hjer hljóðbreytángu urri
að kerina? Þegár maður vaknár,
verðlir harin ekki var við yminn
af ys og þys dagléga starfsins; þess
vegna finst hörium eitthvað vanta.
Það ér líka jafn tómlegt eins og
þegar kvörn hættir að mala. En
þetta ér þö ékki álls köstar rjétt.
í ókunnum borgum vakna jeg við
sömu kend, og jafnvel uppi á há-
fjöllum;bg jeg er eins viss um það,
að'rækist jeg einn upp á eyðiey,
þá mundi jeg finna til þess ein-
hvern morguninn að ekki væri alt
með feldu, og hefði ekki dug í mjer
til neins. Og þá skyldi ekki bregð-
ast að það væri sunnudagur.
Jeg held að öll frí í vikulok,
skemtiferðárnar og skemtanírnar
sjé ekki annað en flótti frá þessari
kend. Mönnum finst þeir verða að
úttauga sig til þess að verða ekki
varir við niðurdrepandi áhrif sunnu
dagsins. En sunnudagurinn nær
þeim samt, hvar sem þeir éru. Það
ér bést fyrir mehri að horfast í
augu við hann á götunum eða berj-
ast við hann heima, eins og hann
væri inflúensa. Annars er ekki svo
erfitt að vera á götum borganna
fyrri hluta sunnudags. Það getur
meira að segja verið hátíð-
legur bragur yfir þeim, stúlkurn-
ar eru laglegar og sunnudagsblöðin
eru manni til hugarhægðar.
Én séinni hluta dags kémur rang
hverfan. Þáð er eins ög börgin liggi
í dvala, en á götunum gengur fólk,
sem aldrei sjest nema á sunnudög-
um. Það eru gamlar piparmeyjar,
ekkjur or rriunaðarl. börn, skeggj-
aðir ka.lar, frændur og frænkur,
nunriur óg skækjur, uridarlegár
manneskjur, sem eru líkastar því
að þær háfi hangið inni í klæða-
skáþ álla vikuna og sjeu nú komn-
ar út til að viðra sig svö að mölur