Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1948, Blaðsíða 2

590
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
heyrt um þær. Við viljum fá eitt-
hvað vjelrænt og margbrotið. og
sem aðeins fáum getur auðnast, og
sem við getum alið með okkur í
einrúmi — þangað til alt í einu að
það birtist, sem dýrlegur ávöxt-
ur hugvits okkar. Við leitum til
þeirra. sem þykjast sjá forlög :>kk-
ar með lófalestri, stjörnuspá eða
öðru slíku, og ef ástandið er slæmt,
förum við til geðlækna eins af öðr-
um, þangað til við læknumst, eða
verðum svo illa farin, að við skeyt
um engu. Síðan á dögum Aristótel-
esar hafa geðlæknar og heimspek-
ingar sífelt verið að verki, þó er
það ekki fvr en á síðustu árum,
að nokkru hefur miðað.
Veikist maður nú á geðsmunum,
er hann lagður inn í sjúkrahús og
læknast þar með fáum undantekn-
ingum. Slíkum sjúklingum er ekki
lengur kastað inn í óhreina klefa
og látnir deyja þar. Meðul, raf-
straumur, dáleiðsla eða viðræður
koma þeim nú aftur á rjettan kjöl
í flestum tilfellum.
En við brjótum ekki hcilann svo
mikið um þessi alvarlegu tilfelli.
Flestum verður að hugsa einkum
um sjálfa sig. Við finnum að okkur
er ekki þörf á geðlækningum. Við
erum með fullu fjöri og viti Við
reynum að laga okkur nokkurn
veginn eftir umhverfinu, sem við
verðum að búa við. Þó óskum við
eftir meira af gæfu og gengi, frægð
og frama. — Við vildum gjarnan
fækka þeim stundum, þegar við
erum döpur og þunglynd. Okkur
langar til að komast eins vel af og
nágrannarnir — og frá okkar bæ-
ardyrum sjeð, virðast þeir lengst
af sælir og glaðir, þar sem við
einir búum við örðugleikana. Við
viljum finna töfrasprotann, og svo
höldum við áfram að leita hans.
Við sálgreini-læknar köfum í for-
tíðina alla leið niður í frumbernsku
og finnum að við höfum verið
slæmir drengir, slæmar stúlkur í
insta eðli okkar — jafnvel þó að
alt væri sljett og felt á yfirborðinu.
Þessum uppgötvunum er ætlað að
gera okkur albata. En nú eru sál-
greini-læknar að komast að því, að
þessi köfun — sem jafnan er bæði
kvalafull og kostnaðarsöm — er
alls ekki jafn nauðsynleg og menn
hafa álitið alt fram að síðustu ár-
um. Það eru aðeins fáein atriði,
sem við verðum að slá föstum.
í barnæskunni vorum við býsna
slæm. Það er almennur barnaskap-
ur. Litla stúlkan, með engils and-
litið, sem fór þarna fram hjá, get-
ur búið yfir hugsunum, sem geta
ef til vill síðar leitt til geðbilunar,
ef hún gætir sín ekki vel. F’est
börn eru einhvern tíma ástfangin
í öðru hvoru foreldra sinna, og bað
auðvitað án þess að vita af því
sjálf.
Ef til vill hefur þú öfnndað eða
hatað föður þinn eða móður. Yrði
bað uppvíst, þætti það bý.-na hræði
legt. En í raun og veru e” það alls
ekki. Það er algerlega eðlileg
bernsku-afstaða gagnvart ákveðnu
viðhorfi. Getir þú lært að taka þess-
um æsku ástum og hatri og öðrum
misgerðum sem algerlega eðlileg-
um viðburðum, í stað þess að harð-
neita þeim og dvelja sífellt við þá,
þá fer svo, að þú losnar við þá.
Þú þarft ekki að borga lækni tutt-
ugu og fimm dollara á tímann fvrir
að fá að rifja upp æskuafbrot þín.
Segðu aðeins sjálfum þjer, að þeg-
ar þú varst barn, þá varð þjer á
ýmislegt, eins og öðrum börnum.
Nú ert þú fullorðinn og hugsar um
daginn í dag og á morgun. en fleyg
ir frá þjer fortíðinni.
Alt frá morgni tímans hefur ein
geðshræring yfirgnæft allar aðrar.
Af henni fæddust fyrstu töfrabrögð
in og fyrstu trúarbrögð manna.
Þessi geðshræring var óttinn. Hcnn
var til í frummanninum og varð
upphaf að ást og hatri og bardög-
um. Enn er hann til í f iri yngri
manna og eldri. Gætum við út-
rýmt óttanum, mundi ófriður
hverfa úr sögunni.
Önnur geðshræring hefur verið
fylgifiskur manna að fornu og nýju
— það er einstæðingsskapudnn.
Andstæð henni er ást og fjelags-
skapur. Sjeum við hjá þeim, sem
við elskum, kennum við ekki ein-
stæðingsskapar. Sjeum við meðal
ókunnugra, eða einsamlir, finr.um
við til hans, og eins ef við óttumst
að missa ástvinina. Takið burtu
þessar tvær tegundir geðhrifa og
við það væri mestu af hörmungum
heimsins lokið. Ef við þektum ekki
óttann, mundum við vinna störf
okkar og hepnast þau. Tækist okk-
ur að losna við einstæðingsskap-
inn, mundum við hjálpa öðrum og
öðlast við það hamingju bæði
handa okkur og heiminum í heild.
Þetta virðist nú vandalítið. En
hvar eigum við að finna lækningu
við ótta og einstæðingsskap, hina
nýu tegund geðlækninga, sem get-
ur útrýmt ófarnaðinum? Því miður
er svarið svo einfalt og öllum auð-
skilið, að margir virða það ekki
viðlits. Það eina, sem þarf að að-
hafast er að trúa — á eitthvað í
trúarbrögðum, á Guð. Það er alt og
sumt. Jeg hef sjeð það duga. Oft
þótti það fínt og mikið lærdóms-
merki að afneita öllu guðlegu, eða
að minnsta kosti, að taka öllu slíku
með efa. En þetta virtist ekki verða
neinum að liði, og svo fór um það
eins og annað, sem ekkert gagn er
að. Það fell úr gildi, var ekki leng-
ur í tísku.
Eitt er undarlegt, sem jeg hef
veitt athygli, að það skiptir engu
máli, hvaða kirkjudeild þú tilheyr-
ir eða hvaða eiginleika þú tileink-
ar guði þínum. Meginatriðið er, að
þú trúir — sjert sannfærður um að
til sje sá, sem stjórnar uppistöðu
og ívafi hins mikla vefs mannlífs-
ins. Einhver, sem vakir yfir þjer og