Lesbók Morgunblaðsins - 24.07.1955, Qupperneq 3

~ LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
hafa haldið því fram að þeir muni
hafa átt heima í Dal, en þar hefur
sennilega verið höfuðbólið í firð-
inum frá upphafi. Benda og allir
staðhættir til þess enn.
Dalur er við miðjan fjörð sunnan
megin, þar sem bugur verður á
honum og hann beygir lengra til
norðurs Gengur þar fram fjalls-
öxl og efst á henni er hár tindur,
beint upp af byggðinni. Vestan
undir þessari fjallsöxl verður lág-
lend kvos allvíð og dalur suður af
henni. Hefur þarna verið mikið
land og gott til ræktunar, því að
jarðvegur er hér dýprí og frjórri
en víða annars staðar. Rétt fyrir
utan á firðinum er skógi vaxin ey,
og hefur verið ágæt höfn innan við
hana. Bóndinn í Dal hefur því haft
jarðnytjar í bezta lagi og staðið vel
að vígi að stunda fiskveiðar, og
hefur eflaust verið stórbú þar, og
sennilega hið mesta í firðinum.
Styðst þetta við það, að fjörður-
inn skuli kenhdur við bæinn. Og
þegar þéss er nú gætt, að landkost-
ir hafa verið betri þarna en annars
staðar í firðinum, þá er líklegt að
byggð hafi verið sett þar í fyrra
lagi og þarna verið ættaróðal, er
þeir Björnúlfur og Hróaldur flýðu
vestur þangað af Þelamörk. Verður
því ósennilegt að aðkomumenn
hafi getað sölsað undir sig höfuð-
bólið. Hitt er trúlega, að þeir hafí
orðið að lúta að lægra.
Þau munnmæli lifa og enn í dag
á þessum slóðiun, að þeir Ingólfur
og Hjörleifur hafi búið á tveimur
baeum norðan fjarðar og Iengra út
með firðinum, Ingólfur í Hrífudal.
en Hjörleifur á KleppsnesL Áður
en þeif1 færi alfarnir fil íslands,
áttu þeir að hafa reist á þessum
bæum minnis’íorki um feður sfna.
Og enn stendur sinn hautasteinn-
inn í hvortt (úni.
Bautástei n n irm f Hrífudal er
fúmar tvasr mannhasðir, en hinn
á Kleppsnesí, er nokkru lægri (Það
er athyglisvert, að bæarnafnið
Kleppur er í landnámi Ingólfs Arn-
arsonar, þar er einnig Flekkudalur
og Eiðsvík eins og í Dalsfirði).
Mér vitanlega hefur enginn ís-
lendingur annar en Sveinn Jónsson
trésmíðameistari, farið til Dals-
fjarðar til þess að reyna að komast
að því hvar Ingólfur hafi átt heima
þar. Sveinn fór til Dalsfjarðar 1925
og hitti þar Nikku Vonen kennslu-
konu í Dal. Hún var þá háöldruð.
Sagði hún Sveini að faðir sinn
hefði keypt Dal þá fyrir nær 100
árum, og var þetta þá ein jörð. Á
lágum höfða við sjóinn, fram af
kirkjunni, hefði þá verið greini-
legir fornmannahaugar og á þeim
staðið tveir bautasteinar. Sagði hún
að munnmséli hefði hermt, að þetta
væri bautasteinar feðra þeirra Ing-
ólfs og Hjörleifs. En það fær
trauðla staðizt, þvx að kross var
höggvinn á annan bautasteininn,
og ætti þeir því að vera yngri.
í Dalsfirði hef-ur alltaf lifað minn
-ingin um þá fóstbræður, er íyrstir
fóru til íslands að nema þar land.
Sumarið 1874 var á þessum slóðum
haldin mikil hátíð til að minnast
1000 ára byggingar íslands. Nikka
Vonen var þá ung stúlka, en hún
gekkst fyrir því að hafin voru sam-
skot til þess að láta mála tvær
myndir frá Dalsfirði og gefa ís-
landi. Þessar myndir eru geymdar
í Alþingishúsinu og fylgir þeim sú
skýring. að þær sé gjöf frá Aske-
vold málara 1887.
3IGLT ÚT FJÖRÐINN
Inn við fjarðarbotninn er þorp,
sem Bygstad heitir. Þar stigum vér
á ferjubát, sem heitir „Væröy“, og
sigldum út eftir Dalsfirði. Er hann
þröngur fyrst, en vikkar þegar
kemur út fj’rir Dal. Með oss var
Ragnvaid Fagerheim kennari, sem
er allra manna fróðastur þar um
slóðir um sögu þessa héraðs, og
399
margt af því sem hér er sagt er
eftir honum haft.
Fagurt var að horfa á land í Dal.
Þar er nú komin talsverð byggð,
enda eru þar tvær tunnuverksmiðj
-ur, og þar er nú verið að koma
upp mjólkurbúi, því sð búskapur
er þarna rekinn af dugnaði. Er nú
að myndast þorp niður við sjóinn,
og þar er komin bryggja. Var svo
siglt áfram út að Hrífudal. . Þar
komu tveir stórír bátar siglandi
frá suðurlandinu, íulfir . af glað-
væru fólki, sem Véifaði-fánum og
söng, en frá Hrífudal komu nokkrir
smábátar út á móti skipinu. Hér
var ekki hægt að lenda, því að hér
er engin brv^ggja.
Bærinn Hrífudalur stendur á
hóli fram við sjóinn og er þar stórt
tún. Ofan við bæinn er skógarháls
og skagar fram að firðinum þar
fyrir vestan, en að baki hans eru
há fjöll og liggur sjálfur Hrífudal-
urinn inn á milli þeirra. Eftir hon-
um rennur á til sjávar og hallar
túninu niður að henni og út á eyri,
sem myndazt hefur við ósinn. í
miðju túninu stendur bautasteinn.
Þar hafði margt fólk safnazt sam-
an með marga fána. Forsetinn fékk
sér far í land með smábáti til þess
að heilsa upp á fólkið, og um leið
þusti allur skarinn niður á sjávar-
klappir neðan við bæinn, og hljóp
hver sem fætur toguðu. Varð þar
mikill fögnuður út af því að for-
setinn skyldi koma í land.
Forsetinn gekk að bautasteinin-
um til þess að skoða hann og hann
athugaði einnig vel alit umhverfið,
til þess að festa sér í minni öll ein-
kenni þessa sviphýra sögustaðar
Fólkið fylgdi honum eftir og það
langaði til að láta hann hafa eitt-
hvað til minja um komuna. Og kon-
urnar langaði til þess að senda for-
setafrúnni blótn. En þar voru engin
blóm til, nema pottablcm. Ein kor.-
sn rauk þa heim. til sín og sótti
blóm í potti. Þetta var óskop hvers-