Lesbók Morgunblaðsins - 16.09.1956, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ð23
Cnemma á árinu 1792 gekk
landfarsótt skæð um Snæ-
/ellsnes og lagði fjölda manns í
gröfina. Ur henni dó þá Jón sýslu-
maður Arnórsson. Og hvernig sem
því hefir nú verið farið, þá vai
Finnur Jónsson settur þar sýslu-
maður. Þarf varla að efa, að frænd-
ur hans hafa átt þar hlut að og
vonað að hann mundi verða ráð-
settari er hann tæki við embætti
og þeirri ábyrgð, sem því fylgdi.
Snæfellssýsla var þá með lélegri
sýslum á landinu, því að Stapaum-
boð og ýmis önnur fríðindi höfðu
verið tekin af Jóni Arnórssyni og
fengin í hendur Stefáni Scheving
i Ingjaldshóli. En Finni þótti sýsl-
«n góð, því að hann fekk miklar
tekjur af inum ipörgu dánarbúum
og auk þess skatt af hverjum lausa-
manni, en þeir voru þar margir.
Helt hann að þessar tekjur mundu
alltaf haldast.
Honum varð því ekki hlýtt í
namsi, er Jón Espólín kemur út um
sumarið með veitingarbréf fyrir
sýslunni. Lét hann þó ekki á því
bera, en gerði Espolín ýmsan óleilc,
svo að fullkomin óvild kom upp
milli þeirra. Finnur var þó ekki
settur út á gaddinn, því að nú var
hann settur sýslumaður í Borgar-
fjarðarsýslu sunnan Hvítár, og
fluttist að Reykholti til séra Eiríks
mágs síns. Árið eftir sótti hann svo
um Borgarfjarðarsýslu með 40
rdl. afgjaldi á ári. Margrét móðir
hans hljóp þá enn einu sinni undir
bagga með honum og veðsetti 15
hndr. í eignarjörð sinni Þorsteins-
jtöðum í Tungusveit, til tryggingar
srgjaldinu. Fekk Finnur þá góð
meðmæli hjá Ólafi Stefánssyni
amtmanni, og var honum veitt
íýslan árið eftir.
Árið 1795 náði Finnur ábúð á Bæ
og fluttist þangað. Réði hann þá
til sín ráðskonu, Úlfdísi Jónsdóttur
ísleifssonar á Botni í Hvalfirði. Var
hún gjörfuleg kona og fríð sýnum,
en talin lauslát og drykkfelld.
Lagðist brátt illur orðróniur á um
sambúð þeirra, og kvað svo ramt
að því, að Finnur varð að senda
hana að Leirá, undir því yfirskyni
að hún fengi þar menntun, en ráð-
inn var hann í því að eiga hana,
þótt það væri systur hans þvert um
geð.
Ekki kunni Finnur við sig í Borg-
arfjarðarsýslu. Saknaði hann alltaf
þess hve miklar tekjur hann hafði
haft í Snæfellsnessýslu og linnti
ekki látum við Espólín um að þeir
hefði sýsluskifti. Varð það úr að
Espólín lét undan. Og áður en skift-
in færi fram, giftu þeir sig báðir
samtímis og var boð inni að Leirá
hjá Magnúsi Stephensen. Finnur
fór svo vestur og fór að búa á
Sveinsstöðum með konu sinni. Varð
mikil óregla á heimili þeirra, því
að þau drukku bæði. Ekki var sýsl-
an heldur eins góð nú og Finnur
hafði haldið, og öll embættisverk
gengu honum heldur slysalega, og
engir fengu staðizt dómar hans,
enda var maðurinn ekki vel að sér
í lögum.
Miklar viðsjár voru með þeim
Espólín um hríð. Þótti Espólín
hann undirhyggjufullur og rægja
sig á hærri stöðum. Kvað hann þá
eitt sinn um hann þessa vísu:
Illt sér temur öðrum fremur,
engla gremur, djöflum ann,
Finnur kemur, flærðir semur,
fjandinn lemur áfram hann.
En svo var það eitt sinn er þeir
komu af þingi og riðu margir sam-
an vestur yfir Botnsheiði og þar
á meðal þeir Stephensensbræður,
Stefán á Hvanneyri og Björn á
Hvítárvöllum, að orðahnippingar
urðu með þeim sýslumönnum og
sló í fullkomið kappmæli með
þeim. Riðu þá Stephensensbræður
á undan, því að þeir hirtu lítt þótt
sýslumennirnir væri að kljást.
Finnur var meðalmaður á vöxt, og
nokkuð reigingslegur, en Espólín
var heljarmenni að burðum. Er þá
sagt að svo færi leikar með þeim,
að Espólín leysti niður um Finn
og hýddi hann. En er þeir komu að
Leirá, bað Finnur hann skriflega
fyrirgefningar á ósönnum ákærum,
og áttu þeir þá að heita sáttir á
yfirborðinu.
Ceint á árinu 1800 sendi séra Jón
Ásgeirsson í Stapatúni
Geir Vídalín biskupi kæru á
hendur Finni sýslumanni. Seg-
ir prestur að hann komi mjög
sjaldan til kirkju, en þegar
hann komi, þá hafi hann í frammi
heimskulegt drykkjuskapar látæði
og þvætting, og einnig þá hann
gangi til altaris. Biskup ritaði Finni
um hæl og áminnti hann harðlega
um að bæta ráð sitt, ella kvaðst
biskup mundu skýra kansellí frá
þessu, en það muni þá refsa hon-
um maklega. Jafnframf skrifar
biskup séra Jóni og varar hann við
að taka sýslumann til altaris
drukkinn, enda þótt hann kynni að
óska þess. En svo er að sjá, að
kona sýslumanns hafi ekki verið
betri en hann, ef marka má vísu
þá, er séra Páll skáldi kvað ura
hana:
i/
Varla lúin blóma bar, )
baga óslakan henti, >
Úlfdís frúin ölvuð var,
upp spjó sakramenti.
•Páll réðist skrifari hjá Finni árið
1801. Fór Finnur þá enn til Kaup-
mannahafnar og var þar heilt ár,
en Páll mun hafa gegnt sýslustörf-
um á meðan. En ekki varð skiln-
aður þeirra vingjarnlegri en svo,
að Páll orkti langt níðkvæði um
Finn og kallaði „Passíusálm“.
Nokkru eftir að Finnur kom
heim aftur, fór hann að bekkjasi
til við Stefán Skeving, líklega út
af því að honum hefir leikið öfund
á því hve miklar tekjur hann hafði