Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.1960, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
43
Cervitungíin eru orðin mörg
Þetta er skrá um jbau fyrstu
Þungi Mesta Minnsta
á spor- hæð hæð
Nöfn braut (e. mílur) (e. mílur) Skotið Á lofti
Sputnik I. 1000 pd. 156 560 4/10 ’57 3 mánuði
Sputnik II. 7000 — 145 1056 3/11 ’57 6 mánuði
Explorer I. 30,8 — 219 1575 31/1 ’58 3—5 ár
Vanguard I. 29 — 220 2513 17/3 ’58 200 ár
Explorer III. 30,8 — 120 2100 26/3 '58 3 mánuði
Sputnik III. 9000 — 123 1160 15/5 ’58 15 mánuði
Explorer IV. 38,4 — 178 1368 26/7 '58 13 mánuði
Atlas 8800 — 114 925 18/12 '58 35 daga
Vanguard II. .... 335 2060 19/2 '59 10 ár
Discoverer I. 1300 — 152 519 28/2 ’59 10 daga
Discoverer II. 1600 — 152 220 13/4 ’59 13 daga
Explorer VI. .... 157 26.400 7/8 ’59 2 ár
Discoverer V. 1700 — 136 450 13/8 ’59 Fáar vikur
Discoverer VI. 1700 — 138 537 19/8 ’59 1 mánuð
í DESEMBERMÁNUÐI var birt
opinberlega skýrsla í Bandaríkj-
unum um þau gervitungl, sem
skotið hafði verið á loft og komizt
á hringbraut umhverfis jörðina.
Eru þau alls 14, þar af 11 banda-
rísk og 3 rússnesk. Skýrslan er
miðuð við öndverðan september.
Auk þessa höfðu Bandaríkja-
menn skotið á loft tveimur gervi-
hnöttum, sem ætlað var að komast
á braut umhverfis tunglið, Pioner
I. og Pioner III., en fóru báðir af-
leiðis og komst annar í 63.500 mílna
hæð, en hinn í 70.700 mílna hæð.
Þá höfðu og tveir gervihnettir,
annar rússneskur og hinn banda-
rískur (Mechta og Pioner IV.),
farið beint út í geiminn og stefnt
til sólar.
Síðan þessi skrá var gerð, hefir
ýmislegt markvert skeð á- þessu
sviði. Er þá fyrst að nefna það, að
Rússum tókst að hæfa tunglið með
skeyti. Því var skotið 14. septem-
ber og vóg 858.4 pund. Hafði það
verið 34 klukkustundir á leiðinni
og farið 236.160 mílur. Skeyti þetta
kalla Rússar Lunik II. (Lunik I.
sem þeir höfðu skotið á loft 2. jan.
1959 og ætlað að fara til tunglsins,
fór villur vega). Seinna sendu
Rússar Lunik III. og fór hann um-
hverfis tunglið og aftur til jarðar.
Hann tók margar myndir af þeirri
hlið tunglsins, sem frá jörðu snýr,
og verður nú farið að rannsaka
þær.
Um miðjan september 1959
sendu Bandaríkjamenn á loft Van-
guard III., sem vóg 100 pund og
komst á svipaða braut og Vangu-
ard I. og Vanguard II. Auk þessa
höfðu verið gerðar 8 tilraunir að
skjóta Vanguard-skeytum á loft,
en þær mistókust allar, og var
mikið um það talað. En í tímarit-
inu „Missiles and Rockets" er talað
um tilraunirnar með Vanguard-
skeytin sem „stórkostlegan árang-
ur — þrátt fyrir mistökin“.
Það var ætlunin að ná brodd-
flaugunum af Discoverer V. og
Discoverer VI., en það mistókst.
Þegar gervihnettirnir voru komnir
á sporbraut umhverfis jörð, skutu
þeir sjálfir broddflaugunum til
jarðar, einmitt á þeim stöðum sem
ætlast var til. Þær áttu að senda
merki til jarðar, en þau heyrðust
aldrei, og þótt skip væri á verði
þar sem þeim var ætlað að koma
niður, urðu skipin ekki vör við
þær. í hvorri broddflaug voru vís-
indatæki, sem vógu 300 pund, en
engar lífverur voru í þeim. Aftur
á móti voru 4 mýs í broddflaug
Discoverer III., en hún brann upp
til agna í gufuhveli jarðar og
komst aldrei á sporbraut.
Merkilegasti gervihnöttur Banda
ríkjanna er Explorer VI. sem fór
á loft í júní. Hann fer mörgum
sinnum lengra út í geiminn en
nokkur annar gervihnöttur, eða
26.400 mílur enskar, eða rúmlega
42.000 km. Hann fer umhverfis
jörðina á 12.5 klukkustundum. í
þessum gervihnetti eru 8000 sólar-
rafhlöður, sem eiga stöðugt að end-
urnýa rafmagn gervihnattarins.
Meðal vísindaáhalda gervihnattar-
ins eru áhöld til þess að mæla geim
geislabeltið umhverfis jörðina, og
enn fremur nokkurs konar sjón-
varpstæki er senda myndir af
skýamyndunum yfir jörðinni. Það
er ekki gert ráð fyrir því að þessi
hnöttur verði á sveimi lengur en
tvö ár, og þó getur vel verið að
hann haldi áfram göngu sinni í 20
ár. Vegna þess hve langt hann fer
út í geiminn, má búast við því, að
aðdráttarafl tunglsins kunni að
breyta stefnu hans, og ein°
dráttarafl sólar.
Meðal annars, sem uppgötvazt
hefir með ferðum Explorers VL