Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.1960, Qupperneq 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
297
Gerlalaus heimur
stöðugt upp í rjáfur. Sögðust þeir
vera að hlæa að stelpu „sem léKi
upsum og ásum“ um allt húsið
með ýmsum skrípalátum. Upp frá
þessu voru þeir síhlæandi og urðu
nálega vitfirringar, en höfðu þó áð-
ur verið efnilegir. Urðu þeir ekki
langlífir og varð snöggt um þá.
Var talið að álfar hefði valdið
þessu.
Meðan Jónas bjó á Bíldhóli gekk
hann ríkt eftir því, að aldrei væri
slegið upp í hólinn, og er mér nær
að halda að þeirri reglu sé fylgt
enn.
Á Valshamri er líka hóll í tún-
inu, sem aldrei má slá. Hann heitir
Smiðjuhóll. Sonur bóndans hafði
ekki trú á þessu, tók sig til og sló
hólinn einu sinni, án þess að faðir
hans vissi. En hvernig fór? Rétt á
eftir drápust margar kindur á bæn-
um og voru skrokkarnir helbláir,
eins og þær hefði verið kyrktar.
Sagt var að álfabyggð væri í hóln-
um og álfarnir hefði hefnt sín a
þennan hátt. Þegar reisa átti nýtt
hús á Valshamri, kom öllum saman
um að það væri hvergi betur sett
en á þessum hóli, þar væri bezta
hússtæðið þar á staðnum. En er á
átti að herða vildi bóndinn ekki
ganga í berhögg við álögin og hus-
ið var reist annars staðar.
Einkennilegustu álögin eru á
Hvammsfirði sjálfum. Þar má ekki
veiða fisk. Er sagt að álögunum
létti ekki fyr en 20 menn hafa
drukknað í firðinum. Ekki veit eg
hve gömul þessi álög eru, en sagt
er að kona hafi lagt þetta á fjörð-
inn. Ekki veit eg heldur hvaða
fiskur það er, sem bannað er að
veiða. Sé það þorskur, þá er ekki
mikil hætta yfirvofandi, því að
þorskur gengur ekki inn a
Hvammsfjörð. Einstaka sinnum
kemur lúða inn á Breiðasund
seinni hluta sumars. Annars halda
sumir, að ekki megi stunda neinn
veiðiskap í firðinum. Þegar pilt-
HVERNIG mundi heimurinn vera,
ef hér væri- engir gerlar? Við
þessa spurningu hafa vísindamenn
verið að glíma síðan á 19. öld.
Pasteur helt því fram, að lífið
mundi þróast alveg eins enda þótt
engir gerlar væri til. Hann benti
jafnvel á aðferð til að sanna þessa
kenningu sína. Það mætti taka
egg, verja þau fyrir gerlum, og
þegar þeim væri klakið út mundu
ungarnir vera gerlalausir, og siðan
yrði að geyma þá þannig með ein-
hverjum ráðum.
Þetta varð til þess að þeir Nutt-
all og Thierfelder gerðu tilraun
1897 að ala upp gerlalausa hænu-
unga. En sú tilraun fór út um þúf-
ur, annað hvort vegna þess, að þeir
gátu ekki haldið lífi í ungunum,
eða þá að þeir hafa fengið í sig
gerla hjá þeim.
Tveimur árum seinna tókst vis-
indamanni, sem Schottelius hét, að
koma upp gérlalausum hænuung-
um, en þeir vesluðust brátt upp og
drápust síðan. Margir fleiri reyndu
þetta líka, en áttu við margs konar
erfiðleika að etja og höfðu ekki
önnur áhöld en þau, er þeir gátu
smíðað sér sjálfir.
arnir, Gísli og Lárus á Emmubergi,
drukknuðu vorið 1876, kenndu
sumir því um að þeir hefði verið
á hrognkelsaveiðum. Var það talið
feigðarflan að fara til veiða út a
fjörð. En Loftur Guðmundsson á
Keisbakka hefir þó veitt bæði sel
í nætur og hrognkelsi í net, og ekki
hefnzt fyrir. Halda því sumir að nú
hafi 20 menn drukknað í firðin-
um, og þar með sé álögunum
af létt.
Á. Ó. skráði.
Svo leið og beið, og það var ekki
fyr en 1959, að mönnum tókst að
ala upp „gerilsneidda" hænuunga,
gínea-grísi, rottur, mýs, kanínur
og jafnvel geitur. Og þetta var að
þakka alveg nýum uppfinningum,
sem gerðu mönnum kleift að hafa
tilraunadýrin í alveg gerlaheldum
búrum, og eins var þá fengin ný
Búrið, sem gerlalaus dýr eru geymd I.
Hér er sýnt hvernig hægt er að seilast
í búrið, án bess að gerlar komist iun
um leið.