Lesbók Morgunblaðsins - 17.02.1963, Blaðsíða 13

| SMÁSAGAN |
Framh. af bls. 3
klefagluggann og horfði á eftir honum
ineðan lestin ók af stað. Svo fékk hún
kolaryk í annað augað og varð að setj-
ast niður og leita að vasaklútnum sínum.
Hermaðurinn gekk og litaðist um og
talaði við sjálfan sig: Það er líkt. Já,
en hvað það er líkt. Það hlýtur að vera
hér. Heppni að ég skyldi koma þessa
leið. Eg hefði getað leitað í langan
tíma. Þangað til ég hefði ekki getað
meira. Góðir menn, að hleypa mér út úr
lestinni. Merkitegt hvað menn geta ver-
ið góðiir. Já, það er líkt. Lítill skógur.
Bakkarnir þarna. Engin hús. Og líka
ekýin þarna. Mér datt það í bug, þegar
ég sá skýin ....“
Þannig gekk hann og talaði í hljóði.
IÞegar hann kom að tjörninni sá hann að
það var stór mergilnóma. Það var vatn
í henni og sef.
„Já, hér hlýtur það að vera“, sagði
Ihann — „og það er bara viðkunnanlegt
að vera í góðum félagsskap.“
Það var gamla ruslið í tjörninni, sem
hann hafði í huga ryðgaðar fjaðradýn-
ur, fúnir pokar götóttar skjólur, brotin
skófla, diskabrot, glerbrot o.fl. Á elri-
viðargrein sem teygði sig út yfir vatn-
ið, hékik kjóldrusla.
„Góðan daginn frú,“ sagði hermaður-
inn við kjólinn — „Kærar þakkir fyrir
(heimboðið. Eg er viss um að ég kann
mjög vel við mig hérna.“
R
JL1 ann settist niður í grasið, undir
einu pílviðartrénu og reimaði af sér
6tígvélin, sem hann sparkaði því næst af
fótum sér. Annað þeirra valt næstum út
í tjörnina.
„Þetta var gott“, sagði hann og tók
af sér orðuna.
„Þetta er prýðilegasta orða, heiðraða
mergilgröf", sagði hann — „Hún hefur
að vísu ekki verið eins gagnleg og hinir
hlutirnir i safni þinu. En sarnt sem áð-
ur....“
Hermaðurinn fleygði orðunni út í
tjörnina. Þvi næst kveikti hann sér í
sigarettu og lagðist út af á tjarnarbakk
anum með hendur undir hnakka. Það
leið að kveldi og tók að kólna, en hann
skeytti því engu. Hann gat legið og horft
upp yfir baikkana. Þar voru engin hús,
tré, ekkert korn.
S kýin höfðu færzt úr stað, roðnað
og breytt lögun sinni. Aldrei yrðu þau
aftur eins og áður en hann gat samt
enn þekkt þau.
Henmaðurinn sofnaði. Sígarettuna
hafði hann vafið sjálfur, svo að það
slóktonaði í henni. Hann svaf ekki sem
værast, en brátt kom rökkrið og sam-
einaði hann mergiltjörninni og hinum
hlutunum og nú ldktist hann.sjálfur auðri
og kyrrlátri jörðinni.
Þegar hann vaknaði var orðið nærri
aldimmt. Hann þreifaði í kringum sig,
greip um viðarteinung sem lá þar og
reis svo gætilega á fætur. Hann hélt með
báðum höndum um teinunginn og leit í
allar áttir. Húfan var dottin af honum
og grannir fingur kvöldkulsins ýfðu á
honum hárið. Mánann bar nokkuð yfir
bakkabrúnina. Hann hafði ekið á eftir
sólinni mikinn hluta dagsins og var nú
á niðurleið.
Hermaðurinn kveikti sér í sígarettu
og lagði sig aftur. Svo hlustaði hann
stundarkorn á rottu eða eitthvert annað
smádýr, sem rjálaði við annað stígvél-
ið hans.
„Hver ert þú?“ var sagt hljóðlega
fyrir aftan hann.
Hermaðurinn lá og starði —Hann
greip emi til viðarteinungsins en liann
gat ekki orðið neins var.
„Eg er hermaður". sagði hann svo.
„Þarf ég nofctouð að óttast þig“? spurði
röddin.
„Nei,“ sagði hann.
„En þú hefur þó unnið mönnum
mein?“ spurði röddin.
Þetta var stúlkurödd. Hún var ekki
sérlega há, en greinileg. Og enn gat
hermaðurinn ekki séð neitt.
„Geturðu séð hvar tunglið er,“ sagði
hann — „Það hlýtur að vera nýkomið
UPP;“
„Eg ligg hérna og get ekki séð neitt“,
svaraði hún.
Hermaðurinn vafði frakkanum þéttar
að sér og braut upp kragann. Nú sakn-
aði hann hnappanna tveggja. Það var
kalt.
„Þú skalt ekki vera hræddur við að
segja það“, sagði stúlkuröddin. „Þú
varst hermaður og þá gaztu auðvitað
ekki komizt hjá því“.
„Segðu mér eitthvað, stúlka mín“,
sagði hermaðurinn.
„Ah, það er svo lítið“.
Svo var þögn það lengi, að músin
þorði aftur að glíma við stígvélið.
„Ég er bara svo ein“, sagði stúlku-
röddin, „en nú ert þú kominn".
„Já“, sagði hann.
„Þú hefur eflaust farið um allt, séð
allt og reynt svo margt vont“, sagði hún,
„en ég hef legið hér og þráð, svo lengi,
svo lengi“.
„Hérna eru menn afskráðir“, sagði
hermaðurinn.
„O, það er svo lítið“, sagði stúlku-
röddin, „ég var ekki gömul. Eg vildi svo
íegin vera glöð og lifa. En svo varð ég
hrædd og hljóp hingað niður að vatn-
inu“.
„Ég spyr þig ekki um neitt, stúlka
mín“, sagði hermaðurinn.
„Nú ligg ég róleg. Og mér sýnist ég
sjá tunglið núna“.
„Mér missýndist áðan“, sagði hann,
„tunglið er ekki nýkomið upp. Það er
að setjast. Mér fellur illa við þennan
rauða lit, sem það fær á sig. En það
hverfur rétt strax“.
„Þá ætla ég bara að liggja og hugsa
um það, að þú ert hérna“, sagði hún.
Tunglið var næstum horfið, en það
speglaði sig enn í tjörninni fyrir framan
hermanninn. Það var eins og orðan hans
væri komin upp á yfirborðið og hefði
bráðnað þar í vatninu.
R I S I N N
Framhald af bls. 9
heiðri sínuim út á við, samkvæmt göml-
um kínverskum sið, eða heldur hann
þrátt fyrir hörmungar þær, sem leitt
hefur af kreddum hans, enn fast við
þær?
E f það síðamefnda er rétt, er
hið aufcna frelsi nú aðeins „skipulagt
undanliald", og þá verður innan tíðar
gripið til gömlu þvingunaraðferðanna,
sem hafa leitt Kinaveldi á barm glöt-
unarinnar.
Svarið' við áðurnefndri spurningu er
allt á huldu. Atburðir síðustu manaða
benda til, að flokksstjórnin hafi látið
eitthvað af strangleika sínum, en hin
opinbera yfirlýsing flioktosþingsins er
tviræð. Víst er um það, að Mao hefur
enn útsfcúfað öllum þeim, sem hafa gagn-
rýnt grundvallaratriði stefnu hans. Ný-
loga urðu tveir fyrrverandi hershöfð-
ingjar og núverandi keppinautar hans
að hverfa úr flokksstjórninni. Ef yfir-
lýsingin á að þýða, að haldið sé fast
við alþýðusveitirnar, minnir það óhugn-
anlegia á sálarástand Hitlers á siðasta
hluta valdaskeiðs hans, þegar hann
bjóst alltaf við að sigra vegna einhvers
kraftaverks, er hann vænti á hverri
stundu. Ef þessi sátsýki hefur einnig
gripið Mao, verða afleiðingarnar í ná-
inni framtíð slœlfilegar fyrir Kína.
T „China Quarterly“, sem gefið er
út í London, gaf stj órmnálamaður og
rithöfundur frá Vietiram, Hong Van-s-í,
skýringu á því, hvers vegna samyrkju-
kerfið reynist svo gróflega illa í ris-
löndum Asíu. Reynsla hans var sú, að
meðan bændur áttu risakrana sjálfir
gætti öll fjölskyldan þeirra nótt og dag.
Slíkrar gæzlu er þörf, sökum þess að
á vaxtarskeiðinu þarf rísjurtin að
standa í vatni. í Kína og Vietnam fer
risyrkjan að mestu leyti fram á hjöll-
um. Þar verður því að halda við stíflu-
görðum, sem umlykja Utlar tjarnir.
Garðai'nir eru úr leir, og ef þeir renna
burt, sem mjög er hætt við, er upp-
skeran í voða. Engar þvingarnir hafa
getað komið bændunu.m á samyrkju-
búunum til að gæta rísakranna eins
vel og áður. Hong kemst að þeirri nið-
urstöðu, að einstaklingseðli ríssins sé
svo mikið, að hann komi fram eins og
,. afturhaldssinni“ á samyrkjuibúum ,í
Asíulöndum koimmúnista. „Risinn getur
orðið til að koima kommúnismanum í
Asíu á kné“, segir hann að lotoum.
Eins og hér hefur stuttlega ver-
ið sýnt fram á, hefur kommúnistastjórn-
in í Kína orðið að lá.ta undan hungrinu
í bili. En því miður fyrir Kína, eru
ekki mikil líkindi til að breyting verði
á til lengdar. Kínversku kommúnistarn-
ir eru staðráðnir í að berja niður sér-
fhverja tilhneigingu til „tækifærisstefnu“
innan floktosins.
ebta má ráða af því, að stál-
hnefi Maos hefir lostið hvern þann, sem
hefur stutt stefnuibrey tingu. Og enn-
fremur hefur orðið „endurskoðunar-
sinni“ jafngilt „Krúsjeff“ í Kína í tvö
undamfarin ár.
Humgur síðustu þriggja ára í Kína
hefur valdið samdrætti í iðnaðarfram-
leiðslunni. Til dæmis er vitað með vissu,
að nýju stálverksmiðjurnar í Shanghai
hafa staðið ónotaðar í meir en ár, og
baðmuliaiiðnaðurinn afkastar aðeins
-40% af því, sem hann gæti efkastað.
Að vísu er mat manna á samdrætti
iðnaðarins afar breytilegt, en hitt er
víst, að hin hraða þróun þungaiðnaðar-
ins, sem áætluð var, verður að bíða.
Þjóð, sem fær aðeins 75 sentimetra af
klæði á mann á ári og stundar búskap
sinn með hinum frumstæðustu tækjum,
verður að fá einföl dustu þörfum sín-
um fullnægt, ef stöðnun síðustu tveggja
ára á ekki að verða framtiðarástand.
F
L' iin bezti mælikvarðinn á iðn-
þróun Kina er utanrífcisverzlunin, því
að án innflutnings framleiðslutækja er
ómögulegt að auka iðnaðinn. Eins og
áður varð að flytja talsvert af korni
til Kína árið 1962. Af hagskýrslum vest-
rænna landa kemur í ljós, að Kina
flutti inn meira en 3 milljónir tonna
af korni 1962. Enn skulda Kínverjar
sem nemur 6400 mLlljóinum ísl. króna
fyrir þær 5,5 milljónir tonna korns,
sem þeir fluttu inn 1961. Sökum þessa
innflutnings, hefur Kína orðið að hætta
nær alveg að flytja inn framl©iðsi.u-
tæki.
Sovéti'íkin hafia ekkert gert til að
hjálpa Kina úr þessum kröggum. Sovét-
ríkin fluttu vörur til Kína fyrir 47
milljarða króna 1959. Þessi verzlun hafði
minnkað niður í 17,8 milljarða króna
1961. Verzlun Kínverja við önnur komm
únistaríki nam 80% utanríkisverzlunar-
innar. Hlutur Sovétríkjanna minnkaði
úr 50% niður í 38%. Árið 1962 hef.ur
enn meiri samdráttur átt sér stað.
Verzlun Kína við lönd Vestur-Evrópu
hefur minnkað á sama tima um 50%
til 65%. Verzlun við Afríku, sem Pek-
ingstjómin vænti mikils stjórnmálaá-
vinnings af, er hverfandi. Á síðustu
árum hefur stjórnin hvorki getað flutt
framleiðslutæki inn frá Austur- né
Vestuir-Evrópu, og því átt í erfiðleikum
með að auka þungaiðnaðinn. í utan-
ríkisverzluninni endurspeglast sú stað-
reynd, að eins og stendur á kínverska
þjóðin fullt i fangi með að berjast fyrir
lífimu .
U tanríkisverzlunin við Japan hef-
ur hins vegar aukizt, en hún nam, árið
1960, aðeins 115 milljónum króna. Þessi
verzlun fimmfaldaðist árið 1961, og hef-
ur sennilega tvöfaldazt árið 1962. Kín-
verski utanri,kisráðhernann gekk svo
langt, þegar japanskur stjórnmálamað-
ur heimsótti Peking í haust, að lýsa
yfir því, að samband Japans við Sjang
Kæ-sék skipti Pekingstjórnina engu.
Kinaveralunin hlýtur að vera mikil
freisting fyrir hinn markaðshungraða
japainska stáliðnað, en aðalverzlun Jap-
ans er við Bandaríkin, og Bandaríkja-
stjórn hefur sýnt verzlun Japana við
Kina óvild. Það þarf því ekki að búast
við mikilli aukningu á henni.
Hinir rauðu mandarínar geta að-
eins lagt áiherzlu á landbúnaðinn, eins
og sjá má af því, sem hér hefur ver-
ið sagt. Hin forna bústoaparaðferð Kín-
verja gæti komið mikiu til leiðar, en
stjórnin er treg að slafca til og heldur
afar fast við sínar kenningax.
Ef hinn haltrandi risi ætlar að taka
en* eitt framfarastökk, er ekki annað
sýnt en hann muni stingast á höfuðið.
Enginn veit enn, hvort Pekingstjórnin
lætur sér nægja að halda sig við jörð-
ina á næstu árum. Yfirlýsing flotoks-
ins dregur ekki fjöður yfir það, að nú
kraumar í _Kínverju.m, jafnvel innan
flokksins. Árásin á Indland átti að
nokkru leyti rætur sínar að rekja til
ástandsins i Kina sjálfu.
S M Æ L K I
Bölsýnn fulltrúi hjá Sameinuðu þjóð
unum minnti á hin beisku orð Victors
Hugos:
— Diplomat er maður, sem er reiðu-
búinn til að svíkja allt hér í heimi —
nema sínai- eigin tilfinningar og lang-
anir.
□ ★ □
Nototorir æfðir innbrotsþjófar voru
komnir inn á stórt fyrirtæki i Chicago
og tótou þar til óspilltra málanna við
gamlan peningaskáp í einni skrifstoí-
unni. Ein þótt þeir væi-u reyndir í „fa.g-
inu“ oig notuðu öll nýjustu verkfæri,
sem því tilheyra, gekk hvorki né rak
með að opna skápgarminn. Þjófarnir
hurfu því frá við svo búið — en þótti að
vonum súrt í brotið, ektoi sízt þar sem
þeir höfðu oft unnið á stærri og öflugri
peningaskápum en þessum „gamlingja“.
Þegar lögreglan kom á staðinn, upp-
lýstist málið skjótt: Peningaskápurinn
gamli var aliLs ekki læstuii'!
□ ★ □
Hinn kjarkmikli skozki rithöfundur,
Sir Compton Mackenzie, sem sjaldan
hefur látið hlutina á sig fá, hefur verið
dálítið miður sín að undanförnu — og
ástæðan er: 80. afmælisdagurinn. —
Hann segix:
— Þegar maður verður gamall í þessu
landi, er farið að líta á mann sem virðu-
legt minnismerki. Fólk kemur og glápir
á m.ann ,eins og eitthvert furðuverk, sem
notað er til þess að egna fyrlr feirða-
menn. Það er óhugnanlegt. Hér fyrrum
hélt ég, að þetta væri eintómt slúður og
vitleysa — en, já, því miður er það allt
of satt. Eg ætla að flýja. Já, svei mér
þá — ég flý!
6. tölublað 1963
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS Ifí