Lesbók Morgunblaðsins - 26.04.1964, Blaðsíða 6

þekktur, og sú tilhugsun gleður mig, að
ég muni halda áfram að vera það þang--
að til ég gef upp öndiná.“
Sartre kveðst hafa verið blekktur og
sefjaður til þeirra muna, að hann" hafi
með mikilli ánægju lýst óhrjálegum kjör
um mannkindarinnar í „La Nausée“.
Jafnvel lengi eftir þá bók svaf hann
svefni réttlátra, en 25 árum siðar segir
hann í „Les Mots“: „f um það bil 10
síðastliðin ár hef ég verið maður, sem
er smám saman að vakna ... sem getur
ekki minnzt gamalla mistaka sinna án
þess að skella upp úr, og veit ekki leng-
ur hvað hann á að gera við líf sitt.“
S artre heldur áfram að lifa lífi
sínu að nokkru leyti í félagi við Sim-
one de Beauvoir, sem enn einu sinni seg-
ir okkur frá ástarævintýrum sínum
(bæði með Sartre og öðrum), vinum
sínum, ferðalögum, bókum, vonum og
vonbrigðum. Sartre hefur greinilega í
huga höfund „La Force de l’Age“, þeg-
ar hann skrifar í „Les Mots“: „Samt
dái ég og virði hina auðmjúku og þrá-
kelknislegu trúfesti sem margt fólk —
sórstaklega konur — sýna smekk sínum,
löngunum, gömlum ævintýrum og horfn
um ástasigrum.“
Okkur þykir líka vænt um þessa
brennandi ást á lífinu hjá Simone de
Beauvoir og virðum hana. Fordómar
hennar hryggja okfcur — ekki vegna
þess að við séum alltaf andvíg ástríðu-
fullum hugsjónum hennar eða gagnrýni,
heldur vegna þess að við höfum upp-
götvað og dáð í fari hennar eitthvað,
sem er haíið yfir hversdagsleg yfir-
borðsviðbrögð: ákveðna andlega göfgi,
sem leitt er að sjá hana misnota. Til
dæmis fær hún af sér að skrifa þetta
um mann sem hún kallar vin sinn: „Eft-
ir að R. hafði tæmzt arfur, gekk hann
í lið með Gaullistum: hann var orðinn
fjáður.“
En hin eiginlega Simone de Beauvoir,
sem er laus við allan auvirðileik, horf-
ir á sjálfa sig eldast með hrolli og
skelfingu, og játar það hreinskilnislega.
Og það er þessi kona sem í lok síðustu
bókar sinnar skrifar þessi orð: „I lífi
mínu hefur verið eitt ótvírætt lán -—
samband mitt við Sartre. í rúm 30 ár
höfum við aðeins eitt kvöld^sofnað ó-
sátt.“
ó gagnkvæmur skilningur þeirra
sé vissulega aðdáunarverður, þá er hann
harla ólífcur ást tveggja annarra París-
arbúa, sem eru engu síður fræg eða ver-
aldarvön. Þau eru Louis Aragon og Elsa
Triolet. Enn einu sinni syngur Aragon
konu sinni og ást þeirra lofgerðaróð,
sem aldrei var fegurri en nú, í löngu
og flóknu ljóði sem hann nefnír „Le
Fou d’Elsa“ (Flónið hennar Elsu). Hann
beitir margs konar bragairháttum í lof-
gerðinni um ástvinu sína, lætur þau
tvö eiga heima í Granada á Spáni undir
loka Máraveldisins þar. Hinn eldheiti
kommúnisti Aragon sér fram á, að hon-
um kunni að verða legið á hálsi fyrir
að flýja samtíðina, vanrækja skyldur
sínar við samborgarana og þjóðfélags-
baráttuna, og gefur. þessi svör: „Aðrir
geta annazt um það núna. Ég, sem á
að deyja, þarfnast hvetrs andardiráttar
til að nefna Elsu.“
J ean-Paul Sartre og Simone de
Beauvoir eru óðum að eldast, ekki mjög
fjarri hvort öðru, en þar sem þau hafa
ekki bundizt neinum tryggðaböndum,
eldast þau hvort í sínu lagi, aðskálin. í
Granada skáldsins — sem er líka „þetta
Granada sem við nefnum Lif“, umsetið
af kaþólskum kóngum — heyrir Aragon
í fjarska orð manna frá annarri öld og
sér í framtíðinni „þessi hjón, sem veitt
verður sú blessun að eldast saman“.
Aragon minnist líka á alla þá, sem ekki
skilja slíka ást og henda gaman að
henni, vegna þess að þeir vita ekki nema
hún kunni að rjúfa hinar hefðbundnu
borgaralegu reglur ástarinnar, þar sem
menn lifa í friði með konum sínum og
hjákonum, skipta-um konur án minnstu
fyrirhafnar, og láta sem þeir viti ekki
um elskhuga eiginkonunnar.
En Aragaon lætur sér fátt finnast um
glens annarra. „Kona lífs hans og arma
heldur áfram að vera honurn eilíf tón-
list“. Hann elskar efckert nema hana.
„Þegar ég sýnist stundum vera að yrkja
um aðra hluti í ljóðum mínum, eru þeir
ekki annað en táknin sem sýna Elsu,
táknin um Elsu“.
Það er óneitanlega hjartnæmt að hlusta
á Simone de Beauvoir gera sér í hug-
arlund.hina óhjákvæmilegu hinztu skiln
aðarstund þeirra Sartres. En það kyn-
ferðislega frjálsræði, sem Jean-Paul og
Simone hafa opinberlega veitt hvort
öðru, þessi eigingimi sem þau hafa vilj-
að varðveita, jafnvel þó hún feli í sér
afneitun ástarinnar, fangelsar þau í ein-
semd, sem Louis og Elsa hafa losnað
úr, að svo mifclu leyti sem hægt er.
GÍTARINN
Framhald af bls. 1
ungu fólki — sem hefur engjin önnur
áhugamál á sviði alvarlegrar tónlistar.
Og sannleikurinn er sá, að ekki eni
margir, sem mundu ganga yfir þvera
götu — auk heldur borga fyrir hljóm-
leika eða plötur — til að hlusta á verk
flestra höfunda, sem Segovia leikur —
ef það væri ekki Segovia, sem flytti
þau. Sumar efnisskrár hans hafa ekki
annað inni að halda en eintóma óþekkta
r.útímatónlist. Tónlistargáfa Segovia er
svo djúpstæð, að hann gæti hrært áheyr
endur heilt kvöld með eintómum fingra
æfingum.
Á' öllum ferli Segovia hefur ekk-
ert valdið honum meiri erfiðleikum en
það að búa efni í hendúrnar á sér og
hljóðfæri sínu. Um mexíkanska tónskáld
ið og hljómsveitarstjórann Manuel Ponce
hefur hann einhverntíma skrifað þetta:
„Svo er honum fyrir að þakka, að.....
gítarnum var forðað frá tónlist saminni
eingöngu að gítarleikurum“. Segovia hef
ur skrifað, fremur dapur í bragði, um
þá bamastrú sína, að „svona yndislegt
hljóðfæri hlyti að eiga sér tónverka-
safn, jafn víðtækt, göfugt og viðurkennt
og nokkurt annað hljóðfæri" — og svo
um léitina, sem hafði að árangri „fá-
ein verk eftir Arcas, Sor og Tarrega".
Berlioz og Paganini höfðu báðir leik-
ið á spænskan gítar, en Berlioz skrifaði
ekkert fyrir það hljóðfæri og verk Paga-
ninis fyrir fiðlu og gítar gerðu hlut
síðarnefnda hljóðfærisins hálfvesæld-
arlegan. Sumir söngvar eftir Schubert
eru með gítarundirleik, og til er gull-
fallegur kvartett eftir hann, fyrir flautu,
gítar, violu og selló — en ekkert fyrir
einleik. Fyrsti konsertinn fyrir gítar
og hljómsveit var ekki saminn fyrr en
1932.
Að öllu samanlögðu var Segovia í fyrst
unni bundinn við renessans- og snemm-
barok tónverk fyrir lútu eða spænska
vihuela (gítartegund), og svo eigin
umskriftir af verkum, sem ýmsum öðr-
um hljóðfærum voru æitluð. Og næstum
algjör skortur hans á samúð með öll-
um aðalstraumum 20. aldar tónlistar,
þrengdi mjög það svið þar sem hann
gæti leitað sér nýmetis. Af heldri tón-
skáldum samtíðar hans lögðu de Falla
og Roussel til hvor sitt litla verkefni
fyrir gítar og Villa-Lobos einn æfinga-
flokk (mjög fallegan). Enginn af þeirri
tylft manna, sem hefur samið tónlist fyr
ir Segovia, nema ef til vill Castelnu-
BandaJÍkin
ovo-Tedesco hinn ítalsk-amerísiki, mundi
nú vera þekktur utan heimalands síns,
ef Segovia hefði ekki tekið þá að sér.
V itanlega er hljóðfærið svo „nýtt“,
að Segovia hlýtur að vera sjálfur með-
höfundur allra tónverka, sem hann fer
með. Nýlega var hann spurður, hvort
hann væri enn í umskriftunum, svaraði
hann: „Já, vitanlega. Ég er með nýtt
verk eftir Federico Mompo, Suite-Cam-
postellana. Svo er ég að laga þessi 28
lög eftir Castelnuovo-Tedesoo fyrir
„Platero og ég“, bókina eftir Jiménez,
sem fékk Nóbelsverðlaunin.“
Viðmælandinn botnaði ekki neitt 1 -
neinu. „Fyrir hvaða hljóðfæri var þetta
sumið up.prunalega?“
„Fyrir gítar“, svaraði Segovia með
hægð. „En það veit ekkert tónskáld.
Hvað sgm þau semja, verð ég að láta
það falla inn í mitt svið.“
„En þetta er ekkert mjög ólíkt og
með önnur hljóðfæri", hélt hann áfram.
Sambandið með höfundinum og túlk-
aranum er eins og sagan um Jesúm og
Lazarus. Jesús gekk að gröfinni og sagði
„Statt upp og gakk!“ Túlkandinn fer
eins að. Tónlistin liggur þama dauð
á blaðinu á borðinu og hann segir:
„Statt upp og gakk!“ Og eftir að Jesús
vakti Lazarus frá dauðum, tilheyrði
Lazarus honum meir en sínum eigin
föður.“
Eins og eðlilegt er um jafn róman-
tískan mann, hefxu- einkalíf Segovia ver
ið umhleypingasamt. Hann segir: „Þýzkl
heimspekingurinn Schopenhauer var bál
vondur út í tvennt, sem hann hafði
aldrei náð tökum á í lífinu — konum
og gítarnum.“ Segovia hefur gengið vei
við hvorttveggja. Það er einhver há-
tíðleg riddaramennska í framkomu hana
við konur, sem er fyrst og fremst spænsfc
— en tilheyrir samt ef til vill honum
einum, rétt eins og „segoviafingurnir",
sem Carl Sandburg skrifaði einhvern-
tíma um.
F yrir fáum árum voru seld pall-
sæti á einum hljómleikum hjá Segovia,
og eftir þriðju eða fjórðu framköllun
reis upp kona ein úr sæti sínu aftast
á pallinum, og tók að glíma við að kom-
ast í kápuna sína. Þá fann hún hönd
koma, sem hjálpaði henni í kápuna, og
þegar hún leit við til að þakka fyrir
sig, var næstum liðið yfir hana, þégar
hún sá, að þetta var Segovia. Hann hafði
komið fram á pallinn til að hnéigja sig
einu sinni enn, tók eftir konunni, sem
var í vanda stödd, og án þess að muna
eftir hvar hann var staddur, flýtti hann
sér að hjálpa henni.
Fyrra hjónaband Segovia endaði með
skilnaði, á þeim árum þegar hjónaskiln-
aðir leyfðust á Spáni. (Sonur af þvi
hjónabandi er listmálari og á heima í
Frakklandi). Svo átti hann langt og
næstum opinbert samband í New York,
en sumarið 1962 fcvæntist hann ungri og
Framhald á bls. 14
fj LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
15. tölublað 1964