Lesbók Morgunblaðsins - 26.04.1964, Blaðsíða 8

Elena Whiteside:
Hlutskipti Sovétkonunnar
MiBlungskona i Rússlandi vinnur sjö stundir
crð atvinnu sinni, en sex heima
Eg verð uppgefin heima og
hvíli mig við vinnuna“,
sagði gildvaxna kennslukonan, sem
var með okkur í járnbrautarklefan-
um. Maðurinn minn og ég erum
bæði Bandaríkjaborgarar en tölum
rússnesku, og nú vorum við á heim-
leið úr mánaðarheimsókn hjá afa
mínum og ömmu og öðru skyld-
fólki. Með okkur var sonur okkar,
tíu mánaða gamall.
Við höfðum komið á mörg miðlungs
heimili í Moskvu og í þorpi með 4000
íbúum, svo sem fimm klukkustunda
járnbrautarferð norð-austur frá höfuð-
borginni. Nærvera sonar míns hafði gef
ið mér tækifæri til að taka eftir við-
brögðum rússneskra kvenna við börn-
um og heimilum sínum, og nú hafði ég
ekki annað að gera en hafa eyrun opin
og taka eftir því, sem þær segðu um
vinnu síria. Ég komst að þvi, að miðlungs
kona í Sovétríkjunum vinnur úti sjö
stundir á dag (laugardagurinn þó ekki
nema hálfur), og er siðan sex stundir
við húsverkin.
Af næstum tuttugu konum, yngri og
eldri, sem ég átti tal við, eitthvað að
ráði, var engin sem ekki hafði starfi
að gegna, eða þá var að læra til þess.
í þessum hópi var ein dr. phil. og prófess
or í fornaldarsögu, um það bil að segja
aí sér — ein fertug og ógift, sem var
ritstjóri sveitarblaðs; ein fjörug og fynd
in, sem var tannlæiknir; tvítug stúlka,
sem las lyfjafraeði; gagn.fræðaskólakenn
ari á eftirlaunum; uppgjafaforstjóri
hattaverksmiðju; 35 ára verkfræðingur,
sem byggir brýr; ein dr. phil og dr.
med., sem fæst við berklarannsóknir í
Moskvu; ein sem hafði gifzt snemma
og átti fjögurra ára dreng, en var nú
að læra í bréfaskóla til kennara í rúss-
neskum bókmenntum; 35 ára gömul
leiðsögukona í Sögulega safninu í
'Moskvu (hún átti fjögurra ára gamlan
son og hafði lokið prófi í Frakklands-
sögu í háskólanum í Moskvu); 24 ára
gömul landmælingakona frá Leningrad;
samyrkjuverkakonur; teiknari hjá járn-
brautunum, frá Moskvu.
Þessar konur voru hreyknar af því að
mega vinna. Þær töldu sig frjálsar frá
þrældómnum við heimilisstörfin. Vegna
menntunar sinnar áttu þær sér sérgrein
ar, sem gerðu þeim það óþolandi að
húka heima. í þeirra augum var vinnan
9pennandi tilbreyting, sem hélt haafileik
um þeirra við, og þeim sjálfum vak-
andi.
E n þarna voru líka rík hagsmuna
leg sjónarmið að verki. Sovéthúsmóðir
veit, að aukatekjur hennar geta veitt
henni það sem er fram yfir það bráð-
nauðsynlegasta, en í það fer kaup eig-
inmannsins. Ef kaup í Bandaríkjunum
er miðað við eina fyrirvinnu í hverri
fjölskyldu, er rússneskt kaup miðað við,
að fyrirvinnurnar séu tvær. „Konan min
hefur gaman af verkfræðistörfunum sín
um“, sagði verksmiðjustjóri einn við
mig, „en hún verður líka að vinna til
þess að létta undir með heimilinu“.
Og svo hefur hún verk að vinna heima
fyrir, og það mikið. Enda þótt miklar
framfarir hafi orðið á undanförnum ár-
um, hvað lífskjör snertir, eru rússnesk
heimili nú eins og þau voru fyrir 30
árum í borgunum," og eins og þau voru
fyrir 100 árum í sveitunum. í þeim hús-
um, sem ég kom í, sá ég hvergi upp-
þvottavél, þurrkara, tauvindu, eða jafn-
vel ryksugu. I þorpinu eru meira að
sc-gja kústarnir handunnir og engir
þvottakústar eru þar til, heldur eru
gólfin þvegin með tusku.
í flestum þorpum Evrópu-Rússlands
er engin vatnsveita. í gamaldags leigu-
húsi í Moskvu er aðeins kalt vatn og
það aðeins í sameiginlegu baðherbergj-
unum og eldhúsunum, en ekki í íveru-
herberjjunum.
Allan þvott verður að sjóða og nudda,
og það eitt getur tekið sem svarar tveim
erfiðum vinnudögum á viku. Þetta er
því framkvæmt á kvöldin og á frídög-
um. í þorpinu þar sem við vorura í
þrjár vikur, þvoði ég bleyjurnar af
barninu í tjörninni, ásamt frænkum
mínum. Það gat verið gaman að sum-
arlagi og i fáar vikur, en heiniamenn
verða að gera það árið um kring.
frænku minnar í Moskvu, bjó ung móð-
ir með sex mánaða barn. Á hverjum
degi sá ég hana i félagseldhúsinu í kjall
aranum, kófsveitta að sjóða og nudda
flíkurnar af barninu.
En erfiðast af öllu var þó að þurrka
þvottinn. Snúrur, strengdar undir tíu
feta háu loftinu, voru eini staðurinn
fyrir votan þvott. Og það var ekki auð-
Hinumegin við ganginn, gegnt íbúð
hlaupið að þessu, eins og ég fékk að
reyna við bleyjurnar hans sonar míns.
Ég varð að klifrast upp á stól og svo
upp í háa glugigakistu. Þar stóð ég, með
prik í annarri hendi að vopni, og varð
að hengja hverja einstaka flík á snúru,
sem ég rétti náði til, og svo ýta henni
burt með prikinu. „Þú verður að vera
handviss", sagði unga móðirin aðvar-
andi. „Stundum fæ ég svima af því að
horfa svona lengi upp. Og sumir detta
af því að þá 9vimar.“
Hvert húsverk tekur miklu lengri tíma
en ég hafði átt að venjast. í hverju
húsi, sem við komum L, varð t.d. að hita
vatnið á eldavélinni.
J flestum íbúðum eru mikil
þrengsli, svo að ekki er hægt að draga
nein húsverk á lang'inn. í íbúð frænku
minnar var eldhúsborðið eini staðurinn
þar- sem börnin gátu lesið lexíurnar
sínar. Þessvegna varð að þvo það taf-
arlaust eftir hverja máltíð.
Mörg heimili hafa ekki einu sinni ttl
afnota kæliskáp, enda þótt það ástand
fari nokkuð skánandi. Þannig verður'
að gera innkaupin að minnsta kosti einu
sinni á dag — oft tvisvar eða þrisvar,
einkum þó að sumarlagi. Ég varð að
kaupa nýmjólk handa barninu mínu
fyrir hverja máltíð, og frænka mln
keypti kjöt tvisvar á dag. En innkaup-
in þýða sama sem að þurfa að fara
í nokkrar búðir — matvörubúðina, kjöt-
búðina, mjólkurbúðina — frekar en t
eina fjöldeildaverzlun. Símapantanir
eða heimsendingar eru óþekkt fyrirbæri.
Matarsuða fer venjúlega fram á gas-
ofnum, sem enda þótt 1 sambýlishúsum
sé líkjast mjög þeim, sem við þekkjum.
Það, að matarsuðan tekur miklu lengri
tíma enn í dag en Ameríkumenn
þekkja, stafar mestmegnis af vanafestu.
„Maðurinn minn vill alltaf hafa matinn
soðinn eins og hann átti að venjast hjá
henni mömmu sinni“, sagði kvenlækswr
við mig. „Þetta þýðir aftur, að þegar
ég kem frá vinnu minni, klukkan hálf-
fimm, er ég minnst þrjár klukkustund-
ir í eldhúsinu að malla súpu af bein-
um, baka kökur og brauð og steikja stór
kjötstykki".
Enda þótt suijiar tegundir af vinnu-
sparandi mat séu farnar að fást víðast
hvar, vilja rússneskar húsmæður held-
ur búa til m.at með gamla laginu. Ég
sá oft fryst kjöt og grænmeti í búðar-
gluggum, en þetta er enn of mikil nýj-
ung til þess að hafa hlotið almenna út-
breiðslu.
Einn erfiðleiki hjá sovézku húsmóð-
urinni er sá, að húshjálp kemur ekki
til nokkurra mála. Almenn, ókeypis
framhaldsmenntun veldur skortinum á
þessu sviði. Það er svo að segja óþekkt
að fá nokkurn til að sitja hjá börnum.
Ein bókmennta-kennslukona, sem á
tvö börn og á heima í Moskvu, sagði
mér:
„Nómsfólkið okkar kærir sig ekki um
slík störf. Það er of önnum kafið við
lesturinn. En það gæti annars verið
heppilegt. Enda þótt ég geti komið börn-
unum fyrir í góðar hendur að deginum
er mjög erfitt að fá nokkurn til að gæta
þeirra á kvöldin, þegar okkur langar í
leikhús. Stundum bið ég gömlu uppgjafa
konuna í næstu íbúð að líta eftir þeim,
en hún er bara svo lasburða. Þetta er
orðið mesta vandamál."
V
i msir hlutir, sem amerisk ung-
barnsmóðir telur vera sjálfsagða hluti,
eru enn ekki tíðkaðir í Rússlandi. Þeg-
ar ég sýndi ungu móðurinni, hinumegin
við götuna, pappírsbleyjurnar, sem ég
hafði keypt til að nota á járnbrautarferð
inni, ætlaði hún ekki að trúa sínum
eigin augum. „Áttu við, að þú fleygir
þeim bara á eftir?“ spurði hún. „En
sniðugt! Ég hef aldrei heyrt þær nefnd.
ar hér“.
Plastbuxur eru einnig óþekktar. Þeg-
ar ég fól frænku minni son minn 1
nokkra klukkutíma, fann ég hana aftur
ljómandi á svipinn. „Hann gerði, og ekk
ert varð óhreint!“, sagði hún, frá sér
numin.',,Þú hefur allt fullt af þessum
dásamlegu hlutum!“
í Rússlandi eru bleyjur alls ekki not-
aðar á börn, heldur eru þau lögð nakin
milli tveggja hreinna laka, en þar undir
eru höfð mörg lög af striga. Þegar svo
barnið vætir sig, er undir eins skipt um
lök. Útkoman verður ósköpin öll af
þvotti.
Rikið hefur gert tilraunir til að hjálpa
vinnandi mæðrum. Það útvegar þeim
mæðraleyfi og ágætis læknisþjónustu,
og auk þess fjölgar það mjög vöggu-
stofum.
Rússneskar húsmæður verða að gera innkaup sin daglega, þvi kæliskápar eru á
fæstum heimilum.
g LESBÖK MORGUNBLAÐSINS ------------------------------------------------------------ 15. tölublað 1964
w
€