Lesbók Morgunblaðsins - 25.11.1973, Blaðsíða 4

ABOKKUM
LAXAR
Hugað að frægum laxveiðislóðum
og rætt við Hermóð í Arnesi

Eítir Gísla Sigurðss<m,
vísirinn aS því sem koma skal:
Landsmenn hafi ekki efni á að
renna fyrir Iax í hinum skárri
laxveiðiám okkar. En þarna er f
rauninni ekki við neinn að sakast.
Laxveiðiá á borð við Laxá í Þing-
eyjarsýslu er gullkista og það er
ofur eðlilegt, að hver og einn
reyni að láta sér verða sem mest
úr sinni gullkistu. Laxveiðar geta
heldur ekki talizt neinskonar al-
menningssport, heldur rándýr
lúxus. Menn sem sæmilega teljast
fjáðir, geta kannski leyft sér að
fara fáeinar ferðir á sumri hverju
í beztu árnar. Og þá er kostnaður-
inn orðinn á borð við utanlands-
reisu.
FLESTUM FINNST
ANÆGJULEGRA AÐ VEIÐA
í FALLEGRI A.
Gengi Laxár hækkar fyrir það
eitt, að umhverfið er dýrindis fag-
urt. Það er ekki nóg með að vatn-
ið, sem glitrar í streng og á flúð-
um sé silfurtært, heldur eru
hólmarnir eins og skrúðgarðar;
þar verður ekki séð, að fæti hafi
verið drepið niður. Þeir eru de
luxe á nútíma viðskiptamáli, eða
fimm stjörnu á hótelmáli. Þar
dafnar valllendisgróður í nábýli
við hvönn og víði. Gróskan slútir
framaf bökkunum og horfir í blá-
an strenginn; vatnið, sem áður
hefur myndað spegil Mývatns,
fallið yfir sprengda stífiu Mið-
kvíslar og snúið vatnshjólum Lax-
árvirkjunar. En niðri á flatlendi
Aðaldalsins nærir það laxinn og
gleður veiðimenn. Mikið er hlut-
verk þitt, Laxá.
Fyrr meir var frægt um allt
land, hvað mikil lax veiddist á
Laxamýri. Sú jörð var talin ásamt
Þingeyrum og Reykhólum með
meiriháttar hlunnindajörðum
landsins. Sagt var, að hundar
gengju út á Laxamýri, ef þeir
heyrðu nefndan lax. Og heyrt hef
ég þess getið, að vinnuhjú hafi
ráðist á bæi við Laxá með því
skilyrði einu, að þau þyrftu ekki
að borða lax oftar en þrisvar í
viku. Eða var það kannski fjórum
sinnum? Allavega virðist svo sem
fólk á þessum slóðum hafi verið
búið að fá nóg af laxi, enda vel
kunnugt að hann þykir leiðigjarn
til lengdar. Hins vegar gátu
hlunnindi af þessu tagi ráðið úr-
slitum um, hvort fólk svalt eða
hafði magafylli, og það er hreint
ekki lítill munur. Þó virðist svo
sem laxinn hafi ekki hrokkið til
stundum, þar sem munnarnir
voru margir. Guðmundur skáld á
Sandi kveður f ljóði sínu um ekkj-
una við ána, sem „barðist þar við
sultinn í næstum hálfa öld“.
Stangaveiðisvæði Laxár eru
margskipt. Laxárfélagið, sem rek-
ur veiðiheimilið á Laxamýri, hef-
ur í sinn hlut 10—12 stengur og
er sá partur stærstur. Stanga-
veiðifélagið „Kristinn Jónsson“
hefur hálfa aðra stöng, Ames
6—7 stengur, Stangaveiðifélagið
á Dalvík 2 og félög á Akureyri 4
stengur. Alls eru þetta eitthvað
nálægt 25 stengur.
Þannig er þetta allt saman mælt
og vegið, hve stóran hlut hver
aðili hefur úr gullkistunni. Ekki
er nóg að eiga land að ánni; að-
eins veiðimálastjóri ríkisins
ákveður stangaf jöldann, og undir
það verða allir að beygja sig.
Á Laxamýri og í Ámesi hafa
þessi fornu hlunnindi verið gerð
að ábatasamri atvinnugrein. Sú
vertíð stendur að vísu aðeins yfir
sumarmánuðina. Nú þykir naum-
ast lengur fært að selja svo góða
veiði, nema geta boðið veiðmönn-
um þokkalegan iverustað. Stór-
laxarnir, sem axla sín skinn og
halda norður til veiða, þeim er
gisting búin í veiðihúsum, þar
sem matur er fram reiddur.
Skálinn á Laxamýri stendur á
berangri norðvestur af bænum;
þaðan er að vísu fagurt útsýni út
á flóann og til Kinnarfjalla, en
veiðimenn njóta þess ekki þar að
sjá ána líða framhjá. Þetta er ein-
lyft timburhús, hlýlegt að innan,
en búið ósköp þreytulegum hús-
gögnum. Þar var rólegt um að
litast, þegar mig bar að garði;
menn farnir til veiða eftir mið-
degislúrinn, en á borði stóð hálf-
full vodkaflaska og minnti á það,
sem stundum hefur verið nefnt,
að menn nesti sig oft heldur ríf-
lega f svona ferðir. Mér er minnis-
stætt, að í sumar hitti ég að máli
ungan og kappsaman kaupsýslu-
mann, sem hafði farið í fyrsta
skipti til laxveiða. Hann
sagði: „Það var svo sem ágætt, en
ég var í tíu daga að ná mér.“ Ég
spurði, hvort laxar hefðu gerzt
svo erfiðir í togi. Önei, en drykkj-
an hafði verið svo stíf. Að vísu
hafði það ekki verið við Laxá. En
sumir koma í þeim einlæga ásetn-
ingi að veiðalax og slappa af þess
á milli, og heyrzt hefur, að þeir
hafi orðið að kvarta yfir hávaða
og nætursvalli.
Við Æðarfossana er einn feg-
ursti veiðistaður Laxár. Þar stóðu
tveir menn með stengur og biðu
þolinmóðir eftir þeim bleika, en
hann gerði ekki vart við sig þá
stund, sem ég staldraði þar við.
Ævinlega hef ég dáðst að þolin-
mæði manna við þessar kringum-
stæður; liklega vegna þess að ég
Við Æðarfossa á veiðisvæði
Laxamýrar. Kinnarfjöll í bak-
sýn.
Bæirnir IMes og Árnes í
Aðaldal. Laxá rennur með-
fram hæðunum i baksýn.
Júlí, 1973.
Blár strengur árinnar fellur
milli hólmanna. Stundum er hann
næstum svartur; það fer eftir
veðri. Botninn er mjög dökkur.
Og það sést, þegar betur er að gáð,
að hann er á köfium algróinn.
Grænleitar tægjurnar sveiflast í
sífellu undan straumnum. Þessi
botngróður myndast á vorin, nær
hámarki og fellur á haustin eins
og önnur grös. Þessi botn, þetta
vatn, þessi dimmi strengur er
eftirlæti laxa, eða öllu heldur
stórlaxa í tvennum skilningi.
Stórlaxarnir, sem munda stengur
af dýrustu gerð á bökkunum,
renna fyrir glæsilegri stórlaxa en
völ er á í öðrum ám.
Laxá í Þingeyjarsýslu. Nafnið
eitt kitlar laxveiðimenn, ekki ein-
ungis hérlendis, heldur einnig þá
erlenda sportveiðimenn, sem að-
eins lita við því bezta. Af því
leiðir sú kunna og umrædda þró-
un, að verðlag hefur á skömmum
tíma snarhækkað og telja sumir
með nokkurrri beiskju, að hér sé