Lesbók Morgunblaðsins - 26.01.1975, Page 10

Skór taafa stundum orðið afkáralegir.
Hér er einn spiiagosi frá 15. öld. Bún-
ingur hans fellur allur þétt að Ifkam-
anum, en ermar belgjast út og táin á
skónum hans er lengri en skórinn
sjálfur.
TIZKA OG TIÐAKANÐI
Eftir Fríði Olafsdóttur,
fatahönnuð
Skósmiður við vinnu sína. Teikn
ingin er frá gotneska skeiðinu,
1350—1500.
(Jr blaði skósmiðsins 1887.
Dag hvern háir maðurínn harða
baráttu gegn ytri náttúruöflum,
jörðinni og veðurfari, og endar
hún oft með sársaukafullum sigri
yfir eigin innri náttúru. Eins og
ytri náttúru verður fyrst að
breyta til hagræðis fyrir mann-
kynið, verður einnig að „tjóðra"
innri náttúru mannsins. Það er
gaman að virða fyrir sér baráttu
mannsins við ytri og innri náttúru
sína þar sem þær mætast, niðri á
skósólanum, á fætinum, sem treð-
ur á jörðunni.
Þrátt fyrir að maðurinn gangi
enn í skóm sér til varnar er ekki
hægt að útskýra allar breytingar
á fótabúnaði og skótísku eftir
þeirri kenningu. Þar sem mikil-
vægara er að aga sjálfan sig en að
berjast gegn ytri náttúruöflum,
þróast fótabúnaður frá baráttu
mannsins við sjálfan sig. Þá er
skórinn, eða form hans, sigur-
merki þeirrar baráttu. Þá verða
hinir oddmjóu, háu, eða alltof
löngu skór til. Skór sem sýna
stéttamuninn á vinnumanni eða
hefðarmanni, því enginn gengur
til starfa á akri eða túni í slíkum
skóm. Við hinar ríkulegu kon-
ungshirðir gengu menn fyrst i
háum, oddmjóum skóm, skóm
sem krefjast þess af þeim, sem þá
ber, að hann gangi hægt og glæsi-
lega. Alltof langar uppbrettar
tær, sem seinna komu og þykkir
sólar eru tákn helgi og sjálfsaga.
Einnig hinar þröngu buxur, sem á
miðri 15. öld voru í hávegum i
franskri, enskri og spænskri tízku
höfðu þann tilgang að undirstrika
vöðvana á kálfum og lærum, stöðu
fótanna og til að sýna að eigand-
inn gat haft fulla stjórn á fóta-
burði sinum. — Skór og buxur
urðu að spegli persónuleikans. —
Létt og nærri þyngdarlaus liður
hirðsveinninn yfir parkett og
flísar, laus við ytri og innri þving-
anir, sem hann og sýnist vera í
þessu gervi sinu. Barbarisk eru
aftur á móti hin þungu stigvél
hermannsins eins og þau þróast
frá Barok-timanum. Þau valda
því, að sá sem þau ber, virðist
ógnvekjandi og voldugur. Hann
gengur ekki skref fyrir skref,
heldur trampar valdsmannslega,
svo heyrist í honum langar leiðir.
Hann treður á jörðinni eins og á
óvini sinum.
Reiðstigvélin eru andstaða
þröngra buxna hirómannsins;
þær eru nauðsynlegur fylgifiskur
hins öfgafulla; að láta þann, sem
þau ber virðast fullan af innri
þrýstingi, sem hann sprengir utan
af sér um leið og hann treður allt
undir fótum sínum. Sveitir
nasista báru t.d. þessi háu glans-
andi reiðstígvél, stígvél herdýrk-
unar og einræðis, voru ekki valin
með tilliti til þess notagildis, að
berjast á vígstöðvum, heldur fyrir
„samninga“-fundina og götuóeirð-
irnar, til að skelfa almúgann. Þau
þjóna uppreisninni með krafti og
styrkleika, láta þann sem þau ber
sýnast voldugan og gefa honum
sjálfum þar með öryggi. Við
sjáum hermenn fyrir okkur
þramma eftir hertónlist. Víðu
buxnaskálmarnar og þessir há-
væru hælar gera hermanninn lík-
an fll, sem trampar áfram þungur
og styrkur.
Sandalar eða tátiljur eru allt
annað en glæsilegu skórnir eða
herstígvélin. Sandalinn snertir
jörðu léttilega og er henni tengd-
ur. Sá sem gengur í sandiflum
berst ekki, háir ekki baráttu við
sjálfan sig né jörðina, eóa þá að
hann hefur þegar háð baráttuna.
Jesús gekk í sandölum, læri-
sveinar hans, prestar, páfar,
Jesúbörn og einnig hippar, sem
boða þvingunarlaust mannkyn,
feta í fótspor Jesú og ganga í
sandölum og Jesú-skóm gegnum
heim þeirra, sem aðlaga sig.
Nóg um karlmannsfætur. Hjá
yfirstéttunum áður fyrr var kon-
unni ekki leyft að sýna neitt fram-
tak miðað vió karlmanninn. Hinar
fáu og oft nefndu undantekning-
ar sanna aðeins regluna. Hefðar-
konan þurfti ekki að heyja bar-
áttu við móður jörð, þvi það var
að mestu leyti hlutverk karl-
mannsins. Hún var ekki í neinum
embættisstöðum þjóðfélagsins,
það var og hlutverk karlmanns-
ins. Konan þurfti ekki að þroska
með sér persónulega ábyrgðartil-
finningu gagnvart náttúrunni,
hún átti að vera móðir og vera
innan veggja heimilisins, sem
karlmaðurinn sá farborða. Hún
var mannveran „án fótleggja og
fóta“. Hún stóð þannig bókstaf-
lega ekki á eigin fótum i þjóð-
félaginu, mátti þess vegna hvorki
láta sjá i fætur né fótleggi heldur
hvíldi hún á hringlaga gólfsíðu
pilsinu, hinu víða og dularfulla,
sem ekki hafði neitt beint sam-
band við móður jöró. Jörðin var
ekki skilin með skörpum línum
frá fótum hennar, heldur hélst
óljóst form áfram upp að mittis-
línu. En konan sjálf stjórnaði
ekki þessu sambandi eða sam-
bandsleysi við náttúruna, heldur
var þetta eitt af verkum
karlmannsins, til að hann gæti
fært sér það í nyt.
Hnéhástfgvél með uppábrotum voru einkennandi fyrir baroktímann á 17. öld.