Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1977, Blaðsíða 13

Fornmannaspilin eftir Tryggva
Magnússon. Spaðakóngur og tígul-
kóngur.
var gamansamur, góðhjartaóur og
músíkalskur. Stundum kom hann
fram sem gamanvísnasöngvari.
Auk þess lék hann aðalhlutverkið
í kvikmyndinni af Sögu Borgar-
ættarinnar eftir Gunnar Gunnars-
son.
Guðmundur varð skammlífur.
Hann andaöist 26. júlí 1924 á
berklahæli i Sölleröd, tæplega 33
ára gamall.
Árið 1951 sá Lúðvik Kristjáns-
son um útgáfu bókar, sem heitir
Bildudalsminning. Er þar fjallað
um lífsstarf foreldra Muggs og
hið stóra heimili þeirra á Bildu-
dal, æskuheimili Guðmundar.
Þau áttu síðast heima í Hafnar-
firði.
Um ævi Muggs og list hans hef-
ur Björn Th. Björnsson gert hug-
næma bók.
Muggs- spilin
Guðmundur Thorsteinsson
teiknaði spil árið 1922. Þau komu
út haustið eftir og voru prentuð í
Altenburg i Þýzkalandi. Voru þau
gefin út bæði sem íslenzk Whist
spil Nrl og Jslenzk L'hombre spil
nr. 1. Á hjartasjöi stendur „Öll
réttindi áskilin, Bjarni Þ.
Magnússon, Reykjavík1*.
Á ásunum eu tvær landslags-
myndir: Þingvellir — Reykjavík,
Snæfellsjökull — ísafjörður,
Goðafoss — Akureyri og Hall-
ormsstaður — Seyðisfjörður.
Drottningarnar eru í búningi
íslenskra kvenna. Á gosunum eru
teikningar af vinnandi fólki:
verkamanni, sjómanni, bónda og
stúdent. Konungar eru með sum
veldistákn konunga, ein s og t.d.
laufakóngur sem heldur á
,,orbis“, þ.e. heiminum. Á
bökunum er mynd af Gullfossi í
Rammtslenzku spilin teiknuð af
Luisu Matthlasdóttur. SpaSakóngur
og tlgulkóngur.
Hvítá og sama mynd er öðrum
megin á pakkanum. Á jóker er
brosleitur púki með horn og hala.
Muggs-spilin eru fyrstu regluleg
spil, gerð af íslenzkum lista-
manni, sem út hafa verið gefin.
Um spilateikningar Muggs seg-
ir Björn Th. Björnsson svo i bók
sinni: „Meðal annars teiknaði
hann spil, þau fyrstu sem hafa
verið gerð á íslandi en einn vina
hans, Bjarni Þ. Magnússon, tók að
sér að gefa þau út. Spiladrottning-
arnar eru í ferns konar íslenskum
þjóðbúningum en gosarnir eru
fulltrúar fjögurra helstu stétta
þjóðfélagsins, verkamaður með
skóflu, bóndi með tóbakspontu
sína, sjómaður og stúdent. Ásarn-
ier eru með myndum frá ýmsum
stöðum á landinu. Spil þessi komu
út bæði sem venjuleg brigdekort
og einnig sem 1 hombre-spil með
aðeins 40 kortum. Þau eru orðin
mjög fágæt og veit ég ekki af
fleirum en þremur eintökum,
einu þeirra i listiðnaðarsafni
dana í Kaupmannahöfn"
Tildrögin að útgáfu Muggsspil-
anna telur hins vegar Sverrir
Thoroddsen að hafi ekki verið
önnur en hugdetta Bjarna Þ.
Magnússonar til fjáröflunar.
Verður það varla skilið öðruvisi
en svo, að Muggur hafi teiknað
spilin að beiðni hans en ekki að
eigin frumkvæði. Þess má einnig
geta að Schewing Thorsteinsson,
apótekari i Reykjavík, lagði frant
peninga til útgáfunnar i félagi við
Bjarna, Hann sagði að útgáfan
hefði ekki borið sig, en ekki veit
ég um stærð upplagsins.
Myndirnar og mótin voru úti i
Altenburg í Þýskalandi.
Þegar Helgu Andersen, ekkju
Bjarna, seinna datt í hug (líklega
Til vinstri: Geysisspilin teiknuS af
Eggerti GuBmundssyni. Laufakóngur
og hjartakóngur.
1958) að fá þær, fékk hún Magnús
Kjaran til að skrifa eftir þeim en
þá var allt glatað eins og svo
margt sem fór forgörðum í strið-
inu 1939 — 1945. Það er þó rétt
aðeins hugsanlegt að teikningarn-
ar séu til austur i Rússlandi, þá
liklega i Moskva. En 1946 tóku
Rússar allar vélar spilaverksmiðj-
unnar i Altenburg ásamt spila-
safninu og fluttu austur. (Sbr.
125 ára afmælisrit um verksmiðj-
urnar: Die Spielkarte eftir Peter
Trumpf, bls 28 og 39)
Eins og fram kemur i frásögn
Bj. Th. Bj. hér að framan eru
Muggsspilin til í listiðnaðarsafni
Dana og einnig eru þau til i Þjóð-
minjasafni Islands. Auk þess veit
ég um 6 einkasöfn þar sem þau
eru til, og tvo einstaklinga, sem
hafa geymt þau til skamms tima.
Og vafalaust eru þau til i ein-
hverju hinna stóru spilasafna
Evrópu og Bandarikjanna.
Árið 1976 gaf frú Ingunn Jóns-
dóttir, systurdóttir Guðmundar
Thorsteinssonar, út spil hans á
nýjan leik. Frú Ingunn fékk lán-
aðan pakka i Þjóðminjasafni
íslands og lét prenta spilin hjá
ASS-spilaverksmiðjunni i Vestur-
Þýskalandi. Sumt af þeim er með
Gullfoss-myndinni á baki eins og
upphaflega en sumt er með einlit-
um bökurn. Uppiagið var 2500
sett. Það ættu fleiri að taka sig til
og gefa út litið upplag af fallegum
og vönduðum spilum, svona við og
við, svo að frimerkjasafnarar séu
ekki einir um að fá eitthvað nýtt.
Tryggvi Magnússon
listmálari fæddist að Bæ í Stein-
grímsfirði 6. júní árið 1900. For-
eldrar hans voru Magnús Magnús-
son trésmiðameistari og kona
hans Anna Eymundsdóttir. Þau
Til hœgri: Goöaspilin eftir Sigurlinna
Pétursson. Spaðakóngur og tlgul-
kóngur.
bjuggu í Bæ til 1912 en fluttust þá
að Hvítadal i Saurbæ og seinna til
Hólmavikur. Magnús faðir
Tryggva var hálfbróðir Stefáns
Sigurðssonar skálds frá Hvítadal
og þeirra systkina. En Anna móð-
ir hans var af ætt Torfa á Kieif-
um, svo eitthvað sé nefnt. Þau
hjón voru einstaklega vel verki
farin.
Tryggvi var ekki nema 4 ára
þegar hann fór að teikna svo eftir-
tekt vakti. Þegar hann var 7 til 8
ára sendi Þorkell föðurbróðir
hans honum kassa með litblýönt-
um. Frá því segir Elinborg systir
hans, sem var þrern árum yngri, á
þessa leið: Ég ætla ekki að reyna
að lýsa þeirri dýrð. Ég stóð full
lotningar i hæfilegri fjarlægð
þegar fyrstu litmyndirnar urðu til
og mátti ekki snerta með minnsta
fingri við þessum gersemum
hans.“ Um eða eftir fermingu
skrifaði hann upp Friðþjófssögu,
norræn söguljóð í þýðingu Matthí-
asar Jochumssonar og teiknaði
myndir við hvert kvæði. Til þess
að verk þetta yrði sem frumlegast
gerði hann sérkennilegt og fagurt
letur, sem hann svo skrifaði
kvæðið með. Seinna varð hann
einnig mjög fær skrautritari.
Raunar var alveg sama við hvað
hann fékkst, hann gat lagfært
hina ólikustu hluti, smiðað og
skorið út. Allt bar vott um list-
ræna hæfileika hans.
Haustið 1916 fór hann í Gagn-
fræðaskólann á Akureyri og lauk
þaðan prófi vorið 1919. Fór því
næst til Kaupmannahafnar i
Teknisk Selskabsskole og var þar
í tvö ár en auk þess eitthvað hjá
einkakennurum. Tók svo próf
upp í Listaháskólann en fór til
New York í League of Art og var
þar 1921 — 1922 við nám i andlits-
myndagerð. Síðan lagði hann leið
sina til Dresden þar sem hann
lagði stund á málaralist 1922 —
1923. Að námi loknu settist hann
að i Reykjavík þar sem hann átti
heima til dauðadags 7. september
1960.
Fyrst eftir að hann kom heim
fékkst hann mest við að mála og
gerði þá mörg falleg og skemmti-
leg málverk og að minnstakosti
einu sinni hélt hann sýningu á
verkum sinum. En seinna sótti i
það horf að teikna eftir pöntun-
um bæði kápumyndir á bækur,
félagsmerki, skreytingar í barna-
bækur Rafskinnu Gunnars Bach-
mann árum saman að ógleymdum
Speglinum. Ennfremur skrautrit-
aði hann á pergament ýmiss
heiðursskjöl þegar mikils þótti
við þurfa. Þá teiknaði hann mörg
póstkort, sum skopleg eins og
„siðasti hundurinn“, þegar
1
hundahald var bannað i Reykja-
vík.
Magnús Kjaran stórkaupmaður
í Reykjavik var framkvæmda-
stjóri Alþingishátiðarinnar 1930.
Þá þurfti að mörgu að huga og
margt að teikna. Magnús skrifar
um Tryggva látinn m.a. þetta:
„Ég kynntist Tryggva fyrst aö
nokkru ráði árið 1930 og hafði þá
við hann mikla og mjög ánægju-
lega samvinnu. Hann var ólíkur
flestum öðrum listamönnum að
þvi leyti að hægt var að tala við
hann um hlutina. Hann gat gert
hvað sem hann var beðinn um og
allt vel. En auk þess var hann
mjög hugkvæmur og frjór lista-
maður, teiknari og málari. Hann
gerði Alþingishátiðarmerkið og
nokkuð bæði af frímerkjunum og
minnispeningunum. Hann átti
hugmyndina að og teiknaði sýslu-
fánana. Eru þeir allir táknrænir
fyrir sín byggðalög. 1 „heraldik"
var hann vel að sér og bera
fánarnir þess ótviræð merki. Þá
teiknaði hann alla fornmanna-
búningana fyrir Lögsögumanns-
kjörið, sögulega sýninguna á
Alþingishátíðinni. Og loks teikn-
aði hann islenzku spilin fyrir mig
eftir lýsingum- úr íslendingasög-
unum. Hann var teiknari Spegils-
ins um langt árabil og mynd-
skreytti margar bækur. Nokkrar
af þessum myndum hans eru í
ISLANDICA Halldórs Hermanns-
sonar, XXIX. _árg., meðal sýnis-
horna af þvi bezta sem gert hefur
verið á íslandi á þvi sviði" (Mbl.
14. sept. 1960)
Halldór Hermannsson segir i
ISLANDICA: „Fram til 1942
hafði Tryggvi gert teikningar i
a.m.k. 35 rit og ritlinga af ýmsu
Framhald á bls. 14