Lesbók Morgunblaðsins - 26.11.1978, Page 10

/ iiu íiwff*, i..'V'imiiiiiiiiinmir»ii)i'P:(.«

LEIKHuS
J^IMS ■ ■
fmrn^i ifA
LEIKHUSI nVC
hátt má
spenna
bogann?
— Síðari hluti hringborösumræðna um
listræna stöðu leikhúss á íslandi.

w
Þorsteinn Gunnarsson,
Gísli Halldórsson og
Sigríður Hagalín í
„Refunum“ (LR 1978).
Hér birtist síðari hluti hringborðsumræðu um listræna stööu
leikhúss á íslandi. í fyrri hlutanum, sem birtist sl. laugardag, var
einkum fjallað um almennan áhuga á leiklist hér á landi, ýmsar
hræringar í leikhúslífinu undanfarin ár og þýðingu beirra.
Þjóöleikhúsið
og listræn Þörf
Benedikt: Þegar vinir Jill konu minnar
vissu aö hún væri aö flytjast til íslands,
spurðu þeir hvort hún kviöi því ekki aö
eiga heima á öörum eins útkjálka. Og hún
svaraði: „Þaö hefur enginn rétt til að gera
lítið úr þjóö sem á sér þjóöleikhús.”
Sp: En hvað viijið þiö segja um listræna
stefnu slíkrar stofnunar?
Benedikt: Listræn stefna Þjóðleikhúss-
ins á aö vera þannig að hún þjóni þörf
allra landsmanna.
Brynja: En hver ákveður þá þörf?
Karl: Leikhúsið áætlar sjálft um smekk
almennings og tekur tillit til hans eftir
atvikum.
Benedikt: En það á að vera stefnumark-
andi, — leikhúsið á sjálft aö búa til
smekkinn.
Stefán: Einmitt. Þaö er alltaf verið aö
segja, aö fólkiö vilji þetta eða hitt, en
leikhúsiö á aö hjálpa almenningi aö sjá
hvað það er sem hann vill.
Benedikt: Þaö á m.ö.o. alltaf aö vera
einum á undan smekk fólksins og vera
ekki alltaf aö sýna sömu, gömlu lummuna,
heldur baka nýjar.
Karl: Ef listamenn leikhússins gera
eitthvaö sem þeir hafa sjálfir gaman af og
finnst gott, þá eru líkur á aö það nái einnig
til almennings. Þaö má ekki vanmeta
áhorfendur.
Brynja: Mikiö rétt, — Þegar viö vorum
t.d. hjá Leikfélagi Akureyrar, var alltaf
veriö að segja okkur hvað „fólkið vildi“.
En ég hitti aldrei þetta fólk sem talaö var
um. Þessi saga um smekk almennings
heyrir að miklu leyti fortíöinni til. Fólk vill
sjá gott leikhús. En svo við minnumst
aftur á uppbyggingu leikhúsanna hér, þá
er glæpurinn sá aö þora ekki eöa geta
ekki gert tilraunir innan leikhúsanna eöa
hinna frjálsu leikhópa, vegna þess að
maður hefur ekki efni á aö láta sér
mistakast, eiga sitt fíaskó. Það getur veriö
auðvelt að koma fram með eitthvað sem
slær í gegn þegar maður veit hverjar
kröfurnar eru.
Hvar stendur
íslenzkt leikhús?
Brynja: Hafið þið gert ykkur grein fyrir
því, að hjá þessari rúmlega 200 þúsund
manna þjóð eru þrjú atvinnuleikhús og
það fjórða, þótt auralaust sé, en yfír 70
áhugamannaleikhús, sem sýna eitt, tvö og
jafnvel þrjú leikrit á ári eins og Húsvíking-
ar stundum. Þetta er auövitaö grundvöll-
urinn á þessum gífurlega leikhúsáhuga
hér.
Sp: En hvað eru þessi leikhús að sýna?
Brynja: Þaö hefur breytzt til batnaðar.
Það er líka árangur, aö þaö er miklu meiri
metnaður fyrir íslenzkri leikritun eða
leiklist og betri verkum í áhugamannaleik-
húsunum.
Þórhildur: En það má samt aldrei rugla
saman áhugamannastarfsemi og atvinnu-
starfsemi. Þaö er oft sagt viö okkur í
Alþýöuleikhúsinu: „Getiö þiö ekki unnið
eins og fjöldi leikfélaga gerir út um allt
land, — stundaö þetta af áhuga?“ En á
meðan við þurfum aö gera það, náum viö
ekki þeim árangri sem viö vildum ná og
getum ekki veriö í þessari sífelldu leit og
baráttu, sem síðan leiðir eitthvaö af sér.
Þaö er mikil starfsemi út um allt land, en
það er ekki fyrr en atvinnufólk á í hlut,
sem einhver þróun í leiklistinni sjálfri á sér
stað. Áhugmenn hafa ekki þá getu eða
aöstæöur, aö þeir geti þróaö listina. Þaö
gildir náttúrulega alveg þaö sama þótt þú
hafir atvinnumannapróf, — ef þú getir
ekki stundaö leiklistina, þá næröu heldur
ekki árangri. Þaö er mjög mikilvægt aö
þessum hlutum sé ekki blandað saman.
Brynja: Ég hugsa að það taki venjuleg-
an leikara eða útskrifaöan leiklistarnema
10 ár í leikhúsi til að verða góður leikari, ef
hann er heppinn og fær að starfa.
En ef við tölum um alþjóðlega þróun í
leiktúlkun, hvernig hefur þá íslenzku
leikhúsfólki tekizt aö bæta tækni sína?
Brynja: Ég gæti nú kannski svaraö
þessu, því aö ég er nú búin að vera á
ferðalagi síöastliöin 4 ár um 20 lönd og
yfirleitt á þessum stóru leiklistarhátíöum.
Viö í Inuk-hópnum erum auövitaö ekkert
sérstakt, viö erum bara hluti af íslenzku
leikhúsi, svo aö viö erum tekin sem dæmi
um það hvernig leikhúsmenningin stendur
á íslandi. Og þaö sem kemur fram í
umsögnum, þegar verið er að tala um
Inuk, er að það sé sannarlega háþróuð
leiklist á íslandi.
Stefán: Þetta er eins og dómarnir sem
Alþýðuleikhúsið hefur fengið líka; það
voru nú engir slordómar sem Skollaleikur
fékk úti. Og þetta viröist raunar eiga við
um flesta flokka sem héöan fara út.
Þórhildur: Við þurfum ekki að bera
neinn kinnroöa fyrir stööir íslenzks
leikhúss. Viö fáum hér 10—15 sýningar í
Þjóöleikhúsinu á ári meö kjallaranum,
svona allt í allt er kannskl hægt aö reikna
meö 20 frumsýningum í Reykjavík á hverju
ári, og aö ætla það, aö allar þessar
sýningar séu góöar er náttúrulega fásinna.
Ég get bara tekið sem dæmi, aö viö hjónin
fórum fyrir nokkrum árum í Evrópuferö,
sem tók marga mánuöi og við sáum u.þ.b.
70 sýningar. Af þeim voru tvær frábærar,
og fyrir utan þær eru það svona 5—6
sýningar sem ég man eftir, — hinum er ég
alveg búin aö gleyma. Þessar utanlands-
ferðir eru hvetjandi; annars vegar ertu
heppinn og sérö einhverja ofsalega góöa
hluti sem eru þér sjóöur til margra ára, en
hins vegar er líka svo gott aö sjá, aö
maöur er hrelnt ekkert verri en fínu, stóru
þjóðirnar.
Brynja: En svo er annaö, Þórhildur, —
þessar sýningar sem þið sáuö fyrir
nokkrum árum eru enn í gangi, ekki satt?
T.d. Austur-Berlínarsýningarnar ganga í
7—8 ár, ég sá þar nýlega sýningu, sem ég
hafði séö fyrir 8 árum. Svo viö reynum aö
finna ástæöu fyrir því aö viö séum ekkert
svo aftarlega á merinni, er hún meðal
annars sú, að okkar sýningar ganga svo
stutt, svo að leikarinn og leikstjórinn fá
miklu fjölbreyttari og betri þjálfun en
erlendis. Þar ferðu í leikrit, og ef það
gengur ertu í því í 3—4 ár.
Sp: Þá komum við aö spurningunni: Er
verkefnaval leikhúsanna hér slíkt, að það
gefi leikhúsfólki tækifæri til að þroskast
og dafna?
Brynja: Ja, það leikhúsfólk sem er í
vinnu á samningi fær óskaplega þjálfun,
— þaö er málið. En síöan verðum viö aö
athuga, aö þeir leikarar sem standa fyrir
utan og bíöa eftir aö fá vinnu, eiga í
erfiðleikum meö aö fá tækifæri til aö
þroska sig og staöna ekki.
Þórhildur: En ég er ekki viss um að því
fólki sem er á föstum samningi finnist þaö
alltaf vera að takast á viö verkefni sem
auki þroska þeirra, og í þeim skilningi
getur þaö líka verið beinlínis skaðvænlegt
aö vera alltaf aö vinna viö þaö sama.
Benedikt: Þaö er mjög erfitt fyrir okkur
aö ræöa verkefnavaliö eitthvað af gagni
hér, — það er efni í heila doktorsritgerð.
— Ég heföi t.d. viljað sjá Lé konung hér í
Þjóðleikhúsinu heilt sýningartímabil, allan
tímann með sömu leikurum en í mismun-
andi uppfærslu.
Stefán: Það spinnast svo margir þættir
inn í verkefnaval leikhúsanna, fjöldi
leikara, fjöldi leiksviöa o.s.frv.
Hin íslenzka sviösetning
Benedikt: Ein ástæöan fyrir þessari
velgengni íslenzks leikhúss, fyrir utan þaö