Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1978, Page 11

skynjað hana, numiö hana eins og
nokkurs konar átthaga.
Það er einkennilegt við lög Schuberts,
aö maður kynnist þeim ekki, heldur finnst
ávallt eins og maður hafi þekkt þau áður.
Sá sem yfirleitt veitir góöri tónlist
hlutdeild í lífi sínu, hann elst upp með
Schubert, eins og þaö sé sjálfsagt mál.
Fyrir mörgum okkar eru lög Schuberts
sjálft tungumál tónlistarinnar. Helztu stef
hans hljóma eins og frá fyrstu bernsku.
Fæstir virðast gera sér grein fyrir því,
að Franz Schubert var alls ekki eins og
náttúrubarn í sveit, sem gekk einmana um
skóginn án þess að leita að neinu, en fann
samt lög út um allt. Af öllum hinum miklu
tónskáldum síns tíma og síns menningar-
svæðis var hann hinn eini, sem var hreinn
stórborgarbúi. Hann fæddist, ólst upp og
dó í Vínarborg.
Mikið er til af sögum um feimni og
uppburöarleysi Schuberts, hina klaufa-
legu framkomu hans gagnvart hinu
kyninu, um óttablandna virðingu hans
gagnvart Beethoven, viðleitni hans til að
jafnast á við Rossini og yfirleitt um
auðmýkt anda hans. Góður vinur Schu-
berts var Franz Lachner, sem síöar varð
háttsettur tónlistarfrömuður í Munchen,
heiðursdoktor við háskólann þar, hljóm-
sveitarstjóri og ákafur andstæðingur
Wagners, og hann var einnig dugandi
tónskáld, en hann gat látið sig hafa það
eiginlega í óafsakanlegu sakleysi sínu svo
seint sem 1884, þegar hann svo sannar-
lega hefði átt að vita betur, að skrifa Max
Friedlander eftirfarandi um Schubert:
„Það er synd, að Schubert skyldi ekki
hafa lært jafn mikið og ég, því að þá hefði
hann einnig með hinum framúrskarandi
gáfum sínum orðið snillingur (ein
Meister)."
Getur það verið, að sá háttur Schuberts
eða öllu heldur hæfni hans til að semja á
einum degi ekki aðeins eitt lag, heldur oft
fjögur, sex eða átta hvert á eftir öðru og
skrifa þau niður, að hæfileikaskortur hans
varöandi karlmannlega framgöngu og
framkomu, en hæfileiki hans tii að skrifa
óskiljanlega hratt hafi samanlagt gert
þeim, sem stóðu honum nær, ókleift aö
gera sér grein fyrir eðli hans og stærð?
Robert Schumann hefur gefið í skyn, að
Vínarbúar hafi enn tíu árum eftir lát
Schuberts talað fremur ólundarlega um
hann. Þeir hafi þá fyrst farið að bera lof á
Schubert sinn, þegar Schumann hafi farið
að hæla einhverjum öðrum eins og til
dæmis honum Mendelsohn. Þá sögöu
þeir, að Schubert þeirra hefði þó verið
miklu betri.
En síöan þekkjum við í dag ekki aöeins
tónsmíöar hans og ekki aðeins fundvísi
hans á akri bókmenntanna, heldur og
kvæði hans, óbundið mál og bréf hans,
þar sem hann hafnar tækifærissinnum,
eftirsókn eftir auöi og metorðum, gerir
grín að ófrjóum embættismönnum og
stúdentum og harmar hnignun bók-
menntalegrar umræðu.
En samt þurftum við ekki að kalla hann
„menntamann“. Hann var annað og miklu
meira: listamaður, sem hafði hlotið
Ijóöræna og Ijómandi snilligáfu. Og þar
með er hinn margumræddi „einfaldleiki"
hans ekki undanskilinn. Spyrjum heldur, á
hvaða stigi meðvitundar (greinilega mjög
háu) einfaldleiki og éinlægni Schuberts
komi til skjalanna og birtist í list hans.
Margt bendir til þess, að Schubert hafi
hvorki sem skapandi listamaöur né sem
túlkandi Ijóöa eöa sónötusmiöur unniö á
„einfaldan hátt“, næstum sjálfkrafa eða
nær óafvitandi, eins og mörgum hefur
hætt viö aö álíta. En þaö segir ef til vill
meira en flestir aörir dómar um snilld
meistarans með barnssálina.
Úr grein eftir Joachim Kaiser í
Súddeutsche Zeitung.
Sveinn Ásgeirsson þýddi.
Gagnstætt pví sem oft
hefur verið taliö, átti
Schubert góða vini, Þar
á meöal von Spaun,
sem á pessari skissu
eftir Moritz von
Schwind situr hjá
Schubert við hljóðfær-
ið. Á slíkum samkomum
í heimahúsum, sem
voru algengar í Vínar-
borg, átti Schubert góö-
ar stundir og naut Þar
mikillar hylli. Að ofan:
Pennateikning af
Schubert eftir Flóka.