Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1978, Síða 12

Eftir Jóhönnu Kristjónsdóttur
VIÐ sitjum í fjöruboröinu undan Tandjung
Sari á Bali og sleikjum fjörutíu stiga heitt
sólskin og sötrum móttökudrykkinn sem
þjónnin Agung bar ’okkur fyrir stundu.
Hann er klæddur batik pilsi og blússu og
með gulan höfuðbúnað og hefur blóm á
bak viö eyrun. Hneigir sig og brosir og
það er engu líkara en hann og þeir allir
Balar sem við hittum fyrr og síðar í
þessari dvöl hafi einmitt veriö að bíða eftir
að viö kæmum og þeir fengju tækifæri til
að votta okkur fögnuð sinn.
Tjandjung Sari — hótelið okkar — er
reyndar margar litlar búngalóur meö
stráþaki og bambuslofti og hver búngalóa
er hálf falin í skóginum. Við hvert fótmál
eru styttur af guðunum góðu vættunum
og illu vættunum og þeir bera allir blóm á
bak við eyrun, því að dagur hver hefst
með því að Balar tína blóm af trjánum og
færa góðu vættunum til að gleöja þá og
illu vættunum til að þeir komist í gott skap
og haldi sér á mottunni að minnsta kosti
þann daginn. Veitingastofan er að hálfu
undir beru lofti og útskornir vættir á
súlum til prýöis. Barinn er einnig undir
blæ himni blíðum og þar má sitja á
fagurlega útskornum stólum og dreypa á
hvers kyns drykkjum — sem aö vísu
kosta morð fjár — en eru okkur bornir
eins og aðrar veitingar sem við séum að
gera viökomandi þann greiða mestan að
þiggja af þeim þetta lítilræði.
í sandinum skammt fyrir ofan fjöru-
borðiö eru nokkrir skúrar og þegar
stúlkurnar sjá að ókunnir fuglar hafa tyllt
niður tá á staðnum er ekki að sökum að
spyrja. Berfætt brúnkiædd og brosmild
unglingsstúlka kemur og heilsar okkur
með handabandi. Hún heitir Sari og hún
segir okkur á bjagaöri ensku aö við séum
hjartanlega velkomnar og hvaðan við
séum og hvort okkur lítist vel á Bali. Viö
jánkum þessu öllu og innan tíðar hefur
heldur betur fjölgað af kvenfólkinu þarna í
kringum okkur og allar vilja þær fá aö vita
hvort okkur líöi ábyggilega vel. Þegar
öllum þessum kurteisiskveðjum er lokið
er svo komið aö erindinu: Þær reka
nefnilega þarna í sameiningu batikbúð og
hvort megi ekki bjóða okkur að líta inn og
kannski kaupa eitthvað: if you take two I
give you good price ...
Einn morguninn tókum við okkur ferð á
hendur um hluta eyjunnar og förum fyrst
aö horfa á Barong og Krisdansa.
Indónesiskir þjóödansar eru ólíkir öllu
sem jaröbundinn Evrópubúi getur gert sér
í hugarlund. Þar er hreyfing hver með
fingrum eða augnatillit svo þjálfað að
árangurinn verður þessi áreynslulausi
glæsileiki sem öllum finnst þeir geta leikið
eftir. Inntak Barongleiksins er hin eilífa
barátta milli góðs og ills. Baronginn er
fulltrúi hins góða en skrímsliö Rangda
sem jafnan reynir að skjóta sér inn á
millum er fulltrúi hins illa. Það er ekki
alltaf að Barong tekst að bera sigurorð af
Rangda, því að enn verður hinu illa ekki
eytt úr veröldinni. En fórn er færð og meö
því lýkur leiknum — kannski kemur sá
dagur einhvern tíma að hiö góða mun
sigra Rangda.
Ég man ekki hversu oft við fórum aö
horfa á Balidansa og hrifumst jafnmikiö í
hvert skipti, fjölbreytileiki þeirra er
ótrúlegur og undir er leikið á flautur og
hljóölátar bumbur og tréhljóöfærið
angklung sem er eins konar pípverk. Sú
stemning sem áhorfandi verður gripinn
verður ekki lýst svo aö nein mynd sé á,
þar verður skynjunin ein og nautnin að
ráða.
í hverju þorpi á Bali hversu fámennt
sem það er eru þrjú musteri til að heiðra
guðinn Bragma, Visnu og Shiwa, sem er
þó í reynd allt sami guðinn. Bragma er
guð sköpunar, Visnu verndunar og Shiwa
umbreytingarinnar. Með þessari þrenn-
ingu fæst jafnvægið. Og Balar hafa lagað
sína Hindutrú á sérdeilis manneskjulegan
hátt aö sínu hvunndagslífi, svo að trúin
verður þeim endalaus uppspretta fagnað-
ar í staö þess að vera annað hvort skylda
eða byröi eða í versta falli afskiptaleysi.
Takmarkið er að skilja hiö innra sjálf, bera
í sér jafnvægi hugans og vera þar með
fær um aö meðtaka hvorutveggja þaö
góða og hið illa. Fílósófian er fjarskalega
einföld: aö taka því sem að höndum ber.
Það er lóöið.
í þessari skoðurnarferð fórum við auk
Skrúðfylking ungra stúlkna ber fórnargjafir til musterisins.
Aðalgata í Þorpi á Bali, fremst á myndinni hofin fyrir hinu látnu, efst er „upprunahofið'

þess aö skoöa musteri og hlýöa á okkar
frábæra leiðsögumann Dalem útskýra
trúarbrögð og lífsskoöun Bala — í ýmsa
merka staöi, viö skoðuðum vefnaöar-
staöi, útskuröarmiöstöövar, málverka-
stöövar og viö fórum til Tampaksiring þar
sem musteriö hefur veriö reist viö heilaga
uppsprettu og þar fyrir ofan á Suharto
forseti sér sumarhús og viö snæddum
hádegisverö meö útsýni yfir Batúrvatn og
til fjallsins Kintamani, sem síöast gaus
1963.
Á heimleiðinni vorum viö boðnar í
jarðarför í Ubud. Eins og gefur að skilja
eru jaröarfarir Bala mesta hatíð eyjar-
skeggja enda mikið tilstand og gleöi
viðhaft þegar sálin fær loks endanlega að
sameinast guði sínum. Þá er byggður
gríöarlega hár og íburöarmikill turn og
líkið flutt í turninn og síðan bera tugir eða
hundruö manna — eftir því hvað
viökomandi eftirlifendur hafa haft efni á
að byggja stóran turn — hann til sjávar,
þar sem kveikt er í turninum meö
tilheyrandi seremoníum og öskunni dreift
í sjóinn.
Við vorum svo fáfróðar að viö skildum
ekki gjörla þegar Dalem var að segja
okkur aö kannski yröi haldin jaröarför í
næstu viku og við værum boðnar aö
koma. En í Ijós kom að við dauöa er lík
hins látna grafiö í jöröu og síöan er þaö
undir efnum og ástæöum komiö hvenær
unnt veröur aö grafa þaö upp og efna til
jaröarfararinnar. Enda slá fjölskyldur sér
stundum saman og halda aðskiljanlegum
látnum sameiginlega jarðarför.
Balar skiptast í fjórar stéttir og þó er
ekki beinlínis stéttaskipting en hins vegar
er talið æskilegast að menn giftist innan
sinnar stéttar. Þó er það upphefð stúlku
að giftast stétt upp fyrir sig, en hins vegar
hiö versta mál ef maður tekur niður fyrir
sig. Stéttirnar eru til orðnar eftir atvinnu
hvers og eins og auövitaö eru prestarnir
þeirra æðstir. En hver stétt hefur sínum
hlut aö gegna og hver er stoltur af sínu og
með réttu telur hver stétt aö ekki verði
mannlífi lifað án þeirra allra fjögurra.
Dalem segir okkur aö fjörutíu og
tveimur dögum pftir fæðingu skuli barn fá
nafn. Þá hefur sálin sum sé ákveöiö aö