Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1978, Side 18

son, Baldur, sem er búsettur í Reykjavík.
Ásta kom tvívegis í heimsókn til Islands,
eftir aö hún settist aö í Danmörku, en þaö
átti fyrir manni hennar aö liggja aö flytjast
alfarinn til fööurlands hennar, eftir aö
jarönesku lífi hennar var lokið. Ásta var
fædd í Stóra Seli í Reykjavík, dóttir
hjónanna Kristínar Magnúsdóttur og
Ásmundar Einarssonar, sjómanns.
Aage Nielsen-Edwin var löngu orðinn
þjóökunnur myndhöggvari í Danmörku, er
hann hélt til íslands 1946. Til aö auövelda
mér samtaliö viö hinn hógværa listamann
fletti ég upþ í Weilbachs Kunstners-
leksikon, og þar reyndust honum helgaöir
tveir heilir dálkar. Þar eru rakin helztu
atriöi listamannsferils hans, unz hann fer
til íslands, og skal ég nú grípa hér og þar
niður í þeirri upptalningu lesendum til
glöggvunar:
Á árunum 1912—16 er hann viö nám í
Konunglegu Postulínsverksmiöjunni í
Kaupmannahöfn og útskrifast þaðan 18
ára gamall. Síöan stundaöi hann nám í
nokkur ár í höggmyndalist viö Lista-
háskólann í Höfn. Hann hlaut styrki til
listnáms frá ýmsum sjóöum í meira en
áratug, en til þess hefur hann oröiö aö
sýna bæöi hæfileika og afköst í ríkum
mæli. Hann tók þátt í sýningum á
Charlottenborg frá árinu 1920 og síðan
nærfellt á hverju ári til 1944, en einnig átti
hann myndir á fjölmörgum sýningum
öörum á þessum árum. Verölaun kennd
viö Neuhausen hlaut hann 1923, Carlson
1928, Hanne Benzon 1941 og 1943 og
v verölaunapening Eckersbergs 1943 (fyrir
„Blómastúlkuna"). Upptalning á helztu
höggmyndum hans af ýmsum gerðum
tekur heilan dálk í uppsláttarritinu.
Ýmsar höggmyndir Aage Niel-
sen-Edwins eru á opinberum stööum
víðsvegar um Danmörku, en hvar eru
hinar? Margar eru í geymslu í Kaup-
mannahöfn, en hinar eru ófáar, sem
eyðilagzt hafa og sumar meö því, aö hann
hefur mölvaö þær sjálfur. Menn þurfa ekki
að gera neinar höggmyndir fyrir heiminn
til aö eiga viö geymsluvandamál aö stríða.
Og á vissum augnablikum geta einföld-
ustu lausnirnar verið býsna nærtækar.
Ég innti hann eftir því eins og flón, hvort
honum heföi ekki verið eftirsjá aö
mörgum myndum, sem mölvazt heföu á
einn eöa annan hátt. Hann sagöi svo hafa
verið vissulega, en þaö væri alls ekki
alltaf, sem mölvun væri til bölvunar. Hann
heföi líka góða reynslu af því, aö listaverk
eftir sig væru mölvuö. Eitt sinn á
kreppuárunum hafi hann verið svo illa
staddur fjárhagslega, aö hann hafi nánast
verið bjargarlaus og gengiö um götur
örvæntingu nær. En þá hafi það skeö af
ástæöum, sem honum voru ókunnar, að
vagnhestur fældist í Kaupmannahöfn og
linnti ekki látum, fyrr en hann kom aö
„Brunni Baldurs" á svo harkalegan hátt,
aö hann eyðilagöi listaverk Aage Nielsen-
Edwins. Fyrir vikiö fékk listamaöurinn
skaöabætur, sem hann gat lifað á í hálft
ár.
Um stíl Nielsen-Edwins skal ekki fjölyrt
hér, en aö sjálfsögöu er hann' háöur
fortíðinni. En þótt hann hafi sótt
viöfangsefni allt til grísku goðafræðinnar,
þá varö hann þó einn hinna fyrstu
myndhöggvara í Danmörku til aö sækja
myndefni úr hversdagslífinu. Ég spuröi
hann um álit hans á afsktrakt list, og
svariö var alveg eins og ég bjóst við.
Hann heföi aldrei fengiö áhuga á henni,
en sín vegna mættu aðrir stunda hana aö
vild.
Þegar Aage Nielsen-Edwin var hér fyrra
sinnið, var hann kennari í teikningu viö
Handíðaskóiann, og á þeim tíma geröi
hann einnig talsvert af brjóstmyndum.
Tvær þeirra geta menn séö í Heilsu-
verndarstööinni, af Siguröi Magnússyni,
lækni og prófessor, og Magnúsi Péturs-
syni, bæjarlækni. Þá geröi hann myndir
meöal annars af Olafi Daníelssyni,
stæröfræðikennara, Steingrími Jónssyni,
rafmagnsstjóra, Önnu Pjeturss, píanóleik-
ara, Kjartani Thors, forstjóra og Sigurði
Guömundssyni, arkitekt. Áriö 1937 geröi
hann mynd af vini sínum, Ásmundi
Aage Nielsen-Edwin
Myndina tók Pétur Helgason.
Aage Nieisen-Edwin á yngri
árum. Að neðan: Eiginkona
myndhöggvarans.
Á meöal vor er enn danskur maöur,
sem mjög hefur komiö viö sögu Reykja-
víkur frá upphafi og þá sérstaklega á
árunum 1786, 1801, 1836 og 1876. Menn
kunna aö furöa sig á þessu og eiga
einmitt aö gera þaö, en þetta má
vissulega til sanns vegar færa. Þaö er
gaman aö hitta jafn hressilegan, alúðleg-
an og hæverskan mann á hans aldri, því
aö þótt útlitiö leyni ekki aldrinum svo
mjög, enda ekkert til þess reynt, þá
minnir andinn ekki á neina elli og
æskufjöri bregöur stundum fyrir í augum
hans, þegar hann brosir spaugilega á
danska vísu. Það er mér í senn heiður og
ánægja aö kynna Aage Nielsen-Edwin
fyrir íslenzkum lesendum, en þaö er eitt af
mörgu sérstæöu og undarlegu við ævi
þessa manns, aö þaö skuli þurfa að kynna
hann, þegar hann ætti fyrir löngu aö vera
orðinn þjóökunnur. Sem Reykvíkingur er
ég í beinni þakkarskuld viö hann og vil
gjarna borga upp í hana, en ég geri mér
Ijóst og vil, aö aðrir geri þaö líka, aö þaö
verður aö fara fljótt yfir langa og mikla
sögu, ef eitthvert rúm á að vera fyrir
myndir af verkum hans hér í Lesbók.
Þaö hefur oft verið sagt, aö þaö væri
auðvelt aö veröa frægur á íslandi. En þaö
þarf þá líka mikla hógværð og hlédrægni
til aö komast hjá því, þegar menn hafa
annan eins efnivið til þess og Aage
Nielsen-Edwin. Og hann hefur veriö hinn
hljóöláti og iöjusami listamaöur, sem
hefur efni á því og er óhræddur við aö
sýna lítillæti. Þaö er hans aðall.
Þetta er að vísu engan veginn fullnægj-
andi skýring á því, hvers vegna Aage
Nielsen-Edwin er svo lítt þekktur af
almenningi og raun ber vitni. Ein af
skýringunum er vafalaust fólgin í nafninu
sjálfu. Þaö tollir ekki vel í íslenzkum heila.
Nöfn veröa hvarvetna aö uppfylla ákveön-
ar kröfur til aö geta hlotiö frægö. Þau
veröa aö fara vel í munni. Þetta vissu
menn eins og þeir, sem tóku sér nöfnin
Lenin og Stalín, og heimsins vegna heföi
afi Hitlers mátt halda áfram aö heita
Schicklbruber.
Aage Nielsen-Edwin fæddist í Kaup-
mannahöfn 17. júlí 1898 og varö því
áttræöur í sumar. Af þessum áttatíu árum
telst mér til, aö hann hafi lifað 24 á
íslandi, en 56 í Danmörku. Hann var 48
ára gamall, er hann kom fyrst til íslands,
1946, en hvarf aftur til Danmerkur 6 árum
síöar, var þar í 8 ár og kom þá hingað enn
á ný og ætlar að búa á íslandi þann tíma,
sem hann á ólifaðan. Hann er alveg
ákveöinn í því. En síðast í sumar skrapp
hann til Danmerkur og þaöan til ítalíu, því
aö hann hefur löngum haft yndi af
ferðalögum, en þaö stafar alls ekki af
neinu eiröarleysi.
Tengsl Aage Nielsen-Edwins við ísland
og íslendinga eiga sér reyndar mun lengri
sögu en frá því, er hann kom hingaö fyrst
eftir seinni heimsstyrjöldina. Þegar hann
stundaöi nám í höggmyndalist viö
Listaháskólann í Kaupmannahöfn, kynnt-
ist hann nokkrum íslendingum, sem voru
honum samtírna í skólanum og í gegnum
þá enn öörum. Meðal þeirra var Ásta
Valgeröur Ásmundsdóttir, sem var aö
læra Ijósmóðurfræði viö Ríkisspítalann.
Þau gengu í hjónaband 1921 og bjuggu
allan sinn búskap í Kaupmannahöfn, þar
sem Ásta lézt 1940. Þau eignuðust einn
Um Aage Nielsen-Edwin
myndhöggvara,
sem oröinn er áttræöur
og seztur aö á
íslandi eftir langan starfs-
feril í Danmörku
Eftir
Svein Ásgeirsson
HÓGVÆRIDANINN
ER ORÐINN ÍSLENDINGUR