Lesbók Morgunblaðsins - 11.10.1986, Page 7

Kristinn Magnússon
Plakat frá fyrstu uppfærslunni í Róm árið 1900.
Ábending
Hann
rúllar sér inn
til spákonu
forstofu megin
sem veit
hvað hún syngur
án undirleiks
innandyra —
en hávaðinn
ærír engan
frá hennar hendi
þegar fáfróðir
kveðja
með tilheyrandi
hurðarskellum
eftir vinsæla
ábendingu
í plastramma
uppá vegg:
Vegir Guðs
eru órannsakanlegir
Hann kvaddi
mjúklega
bakdyra megin
Höfundur er prentari en vinnur nú við stöðu-
mælavörzlu í Reykjavík.
FloriaTosca
Það er ekki hægt að skilja við óperuna
Toscu án þess að nema sérstaklega staðar
við aðalpersónuna, söngkonuna Floriu Toscu
sem allt snýst um í óperunni. Hlutverkið
hefur heillað sópransöngkonur svo að hún
er eitt af óskahlutverkunum. Kannski er
ástæðan sú að Tosca er prímadonna, sterk
og áhrifamikil, sem lifir og fómar sér fyrir
listina og ástina. Hlutverkið er mjög krefj-
andi og erfitt og krefst mikils af söng-
konunni, enda er það bara fyrir mjög
þroskaða söngkonu, ekki aðeins raddlega
séð heldur einnig túlkunarlega. Tosca býður
einnig upp á mikinn leik og mikinn söng
og þarf söngkonan mikið úthald til að geta
sungið hana.
Það er því ekki að furða þó að hlutverk-
ið hafi verið í miklu eftirlæti meðal sópran-
söngkvenna. Hariclea Darclée var sú fyrsta
sem söng Toscu. Puccini skrifaði aríuna
Vissi d’arte fyrir hana. Darclée vildi hafa
aríuna á þessum erfiða stað. Þá er Tosca
lafmóð eftir að hafa staðið í stympingum
við Scarpia. Það hefur því verið mikill höfuð-
verkur hvemig bæri að syngja aríuna:
liggjandi á gólfinu eða í sófanum? Sú Tosca
sem Puccini var sjálfur ánægðastur með var
Maria Jeritza. Hún kom óvart með lausn á
þessu vandamáli. Á æfingu í ópemnni í Vín
féll hún á gólfið og varð því að syngja arí-
una liggjandi á gólfínu. Puccini, sem æfði
sýninguna, hrópaði frá hljómsveitargryfj-
unni: „Þannig á hún einmitt að vera þegar
hún syngur aríuna!" Jeritza drottnaði yfir
hlutverkinu þrátt fyrir að hún hefði ekki
hið latneska útlit sem tilheyrði Toscu. Jer-
itza var há, ljóshærð og með blá augu og
töfraði Puccini með fegurð sinni. Hún var
hans Tosca.
Síðan hafa aðrar söngkonur eignast hlut-
verkið. Maria Callas var sérstaklega glæsi-
Ieg og heillandi í hlutverkinu og Renate
Tebaldi telja margir bestu Toscu sem uppi
hafi verið. En enn mætti telja margar eins
og Birgit Nilson, Ljubu Welitsch og fleiri
og fleiri.
Það er gaman að rifja upp í þessu sam-
bandi ummæli nokkurra söngkvenna um
hlutverkið. Birgit Nilson, sem sungið hefur
Toscu mikið, segir: „Hver vill ekki syngja
Toscu? Allar konur vilja vera fallegar einu
sinni á lífsleiðinni, vera f fallegum kjólum
og með fallega skartgripi!" Renate Tebaldi:
„Eg held að Tosca sé trúuð, en ég veit ekki
hvemig henni líður undir niðri ... Ef þú
ætlar að gera eitthvað raunvemlegt á svið-
inu þá verðurðu að gleyma röddinni, þó að
þú sért að gera eitthvað sem ekki er gott
fyrir röddina, eins og í öðmm þætti Toscu."
Galina Vishnevskaya: „Floria Tosca er fyrir
allar konur. Hver um sig fínnur eitthvað
við sitt hæfí. En fyrst og fremst er ég sann-
færð um að engin ung söngkona eigi erindi
að syngja Toscu, en seinna þá er hún tilval-
in.“ Og að síðustu orð Ljubu Welitsch:
„Tosca, hún trúði á Mario og guð sinn og á
líf þeirra saman, eða ekkert!"
Áf hvetju hefur Tosca haft þau áhrif sem
raun hefur orðfð á? Hún er ekki eins létt
og leikandi og La Bohéme, en það er ein-
hver tilfinningakraftur í ópemnni, sem
sumir vilja kalla tilfinningasemi, sem hefur
skipt fólki í tvo hópa: þá sem segja Toscu
væmið melódrama og þá sem skynja í henni
átök milli trúar, ástar og listarinnar sjálfrar.
Fáanlegar Hljóm-
PLÖTUR Á ÓPER-
unniToscu
Callas; di Stefano, Gobbi; La Scala, stjóm-
andi De Sabata. Angel mono 3508 (2).
Caniglia; Gigli, Borgioli; Rómar-óperan,
stjómandi Fabritiis. Seraphim mono 6027 (2).
Tebaldi, Tucker, Warren; Metropolitan-
óperan, stjómandi Mitropoulos. MET10 mono
(2).
Price; di Stefano, Taddei; Vfnar-óperan,
stjómandi Karajan. London OSA-1284 (2),
kassettur 5-1284.
Price; Domingo, Milnes; New Philharmonia,
stjómandi Mehta. RCA ARL2-0105 (2), kass-
ettur ARK2-0105.
Callas; Bergonzi, Gobbi; Konservatoríið í
Parls, stjómandi Pretre. Angel S-3655 (2),
kassettur 4x2S-3655; nema S-36326.
Freni; Pavarotti, Milnes; National Philharm-
onic, stjómandi Rescigno. London D-12113
(2), kassettur 5-12113.
Caballé; Carreras, Wixell; Covent Garden,
stjómandi Davis. Philips 6700108 (2), kass-
ettur 7699034.
Ricciarelli; Carreras, Raimondi; Berlínar
Fflharmonían, stjómandi Karajan. DG
2707121 (2), kassettur 3370033.
Scotto: Domingo, Bruson; Philhamionia, Lev-
ine, Angel DSX 3919 (2).
Kristján Kristjánsson
þriller
vissi ekki hvað hæfði
hann næstum beint á milli
augnanna ogsundraði síðustu
myndinni
í þreifandi
myrkrí í stofunni ereitthvað
einsogþaðáekkiaðvera: blóðið
storknað svart á hvítu
skyrtu brjóstinu
andspænis
líkinu á skerminum gatið eftir
markvissa
fyrirsát
stundum tekst mér
að klófesta einsog eitt
andartak og koma því undir
mannahendur og stundum
verð ég þeirri stundu
fegnastur þegar því tekst
að komast undan einsog
gerðist rétt í þessu
Höfundur stundar nám I bókmenntafræöi viö
Háskóla íslands. Hann hefur gefiö út eina ljóða-
bók.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11. OKTÓBER 1986 7