Lesbók Morgunblaðsins - 11.10.1986, Blaðsíða 10

eða geometrísk; öll eiga það sameiginlegt
að vera manérísk að meira eða minna leyti.
Því hefði að ósekju mátt kalla nýja málverk-
ið ný-manérisma og hefði heitið þar með
falið í sér ótvíræða skilgreiningu.
En hvað er manérismi og hvemig lýsir
hann sér í verkum Polkes? Manérismi er
ítalskt listheiti sem notað var yfir listamenn
á 16. öld og þýðir orðið háttarlag. Manérist-
ar hlutu endurreisnina í arf fuliskapaða og
urðu þess vegna að nota hyggjuvitið til að
bregða út af henni svo listin fengi eðlilegan
framgang. Meðvitað þverbrutu þeir rökræn-
ar reglur fyrirrennara sinna og komu
áhorfendum á óvart með þaulhugsuðum
uppátækjum. Þeir notuðu stflbrigði endur-
reisnarinnar, en teygðu þau og toguðu á
gamansaman hátt, eða grafalvarlegan, allt
eftir áætlun.
Manérisminn átti einnig sína málsvara í
bókmenntum og ekki af lakara taginu. Þeir
Shakespeare og Cervantes eru báðir dæmi-
gerðir manéristar og sést best á því hve
erfitt er að henda reiður á markmiðum
þeirra. „Að vera eða vera ekki“ er dæmi-
gerður manéristasnúður sem og kátbrosleg
sorgarsagan af riddaranum hugumprúða,
sem lesendur vita ekki hvort þeir eiga að
henda gaman að ellegar gráta jrfir.
6.
Sigmar Polke hefur einmitt oft verið líkt
við Sancho Panza. Hann er útsmoginn og
vís eins og alþýðumaður, sem ávallt hefur
jarðsamband þótt lendi í háska. List hans
hangir oft á bláþræði, hvort heldur vegna
eitraðs litavals eða formræns fáránleika.
En alltaf lendir hann tveim jafnfljótum á
jörðinni eins og köttur sem klifið hefur háan
vegg. Og hann gerir betur, því hingað til
hefur ekki þurft að kalla til slökkviliðið til
að bjarga honum af þverhnípinu.
Óþarft er að tíunda vegtyllur þær sem
fallið hafa honum í skaut um ævidagana,
en auk flölmargra verðlauna var hann ung-
ur skipaður dósent við Listaháskólann í
Hamborg, þar sem hann varð skömmu síðar
prófessor. Er haft eftir nemendum hans að
hann hafi verið sem hvati þeirra eigin hug-
mynda.
En Polke lætur ekki að sér hæða. Hann
gerir mönnum oft gramt í geði með uppá-
tækjum sínum. T.d. hefur hann haldið því
fram að myndir sínar gerði hann eftir skip-
un æðri afla. Þar með væru þær ekki sínar
eigin heldur skapaðar eftir forskrift. Eins á
hann bágt með að halda stefnumót. Þannig
er hann oft fjarverandi þegar opnaðar eru
mikilvægar sýningar á verkum hans. Það
er nær ómögulegt að nálgast hann, því
hann treystir fáum utan sinna nánustu.
Einn þeirra er galleríeigandi í Bonn, Erhard
Klein, og hefur Polke kosið að fela honum
umsjá verka sinna. Það er ekki vegna þess
að Klein sé merkilegur sýningastjóri, heldur
vegna þess að listamaðurinn treystir vinum
sínum betur en útsjónarsömum kaupahéðn-
um sem hann þekkir ekki náið.
Óútreiknanlegur og síhlæjandi, kapít-
alískur raunsæismálari á valdi æðri afla;
þannig býður Polke heiminum að taka sig
alvarlega. Mörgum reynist það erfítt, eink-
um þeim sem ekki skilja hve mikil alvara
leynist í gamanseminni. Þegar öllu er á
botninn hvolft hlær sá best sem síðast hlær
og undantekningalaust er það Polke sjálfur
sem hefur síðasta orðið: „Ég hef barist
gegn öllu því heimskulega orsakasamhengi
sem menn heimta af listinni. Ég afneita
allri stöðlun sem felst í rökrænu samhengi.
Þess vegna heimta ég af list minni að hún
sé háð stöðugum breytingum." Og eins og
vænta mátti var yfírskrift sýningar hans í
Feneyjum: „Breytingar, breytinganna
vegna."
HALLDÓR BJÖRN RUNÓLFSSON
Benedikt Jóhannsson
Vegferð
Endurbirt vegna prentvillu 20/9 '86.
Skarður máni á gægjum
við fjallsins öxl.
Húmið sígur
sem svört skikkja
á herðar mér.
Öll brunum við sömu leið
bikaða og glitljósum vandlega merkta
og glittum flest aðeins fram á veginn.
En mér sýnist hann liggja
beint inn í sortann
og þrengjast sífellt
er fjær dregur.
Og traust mitt á mannanna verkum dvín
og ég tek stefnu á þá stjömu
sem skærast í myrkrinu skín.
Helga Jóhannsdóttir
Dögun
Nóttin þokar
komandi dagur
Dögg næturinnar
glitrar
sem fegurstu gimsteinar
við mjúk atlot
nývaknaðrar sólar
koss hennar vekur
hina ungu rós
af dvala nætur
rós allra rósa
lífið
Höfundurínn er sjúkraliöi í Reykjavfk.
Vigdís Jónsdóttir
Haust
Enn sumar hvarf í tímans tóma djúp
með tár í augum eftir horfðum hljóð
ó, löngu liðna ljúfa sumartíð
hve langt er síðan vermdi geisli þinn.
Er vetrarvindar gnauða um gátt og þil
þá gleður hjarta endurminning sú
að vorsins hörpu hamingja þín sló
þó eigi framar heyrist strengjatök.
Elísabet Jökulsdóttir
lítil saga
sem gabríela bjó til
um múmíurog kræklinga
maður verður fyrir reynslu.
stundum
rétt einsog að verða fyrir bíl. þá
getur reynslan verið áfall. áfall.
eitthvað gerist.
opnast eða lokast.
inní þér.
hvort sem gerist þá býr maður til
á sig skel
og getur jafnvel endaö sem
múmía.
vafin sárabindum.
skelin í fjörunni er tóm. galtóm.
en stundum er inní.
lítill kræklingur.
sætur á bragðið
Höfundurinn erhúsmóöirog skáld í Reykjavík.