Lesbók Morgunblaðsins - 04.11.1989, Blaðsíða 8

* (il f
jíðí skóginuin.
A myndinni eru
skiptinemar af
ýmsu þjóðerni
ogstarfsmenn
AFS.
Ur dagbók skiptinema
Hvar er Island í hugum
unglinga í Panama?
Eyja í grennd við Ástralíu eða Púerto Rico — kannski fylki í Bandaríkjunum?
Kolbrá t.h með Aidu, panamskri „syst-
ur“ sinni og Veró vinkonu hennar.
að er kominn september og ég hef verið hér
í fallega fjallaþorpinu mínu, Boquete síðan í
febrúar. Rigningin steypist niður í stríðum
straumum og öðru hverju, koma háværar
þrumur. Ég þorfi heilluð út í rigninguna og
„Það eru slæmir tímar
hjá okkur núna. Við
reynum að gleyma með
því að gera okkur glaðan
dag. Það er ágætt, en líka
slæmt. Þegar við
skemmtum okkur hverfa
vandamálin og gleymast
og Noriega veit það. Svo
þegar skemmtuninni
lýkur er hann búinn að
framkvæma það sem við
vildum ekki. En þá
getum við ekkert gert.“
Eftir KOLBRÁ
HÖSKtJLÐSDÓTTUR
Alberto „bróðir rninn" og Blesi
gróðurlyktin streymir til mín inn um
gluggann.
Eg og fjórir aðrir íslenskir krakkar erum
skiptinemar í Panama þetta árið. Við höfum
hist nokkrum sinnum, og óhætt að segja að
öllum hefur gengið vel. Tíminn hefur liðið
hratt og ég hef upplifað svo margt, séð nýjan
heim — allt öðruvísi en heima.
Ég hafði engan sérstakan áhuga á erlend-
um málefnum þegar ég kom hingað og var
ekkert'að velta fyrir mér stjómmálunum hér.
En hér er alveg óhjákvæmilegt að maður
fari að hugsa um þau. Ég hafði ekki verið
lengi þegar ég fann hversu innanlandsástand-
ið hvílir þungt á öllum þorra manna. Það var
mikill kvíði í fólki vegna kosninganna í maí-
byijun, menn töldu víst að Noriega myndi
falsa niðurstöðumar af þvi flestir gerðu ráð
fyrir að þær yrðu stjórnandstöðunni í hag.
Eg hitti annan frambjóðandann til varafor-
seta þegar hann var í kosningaferð í David,
borg sem er í klukkutíma fjarlægð héðan.
Ég gaf honum lítinn íslandsfána.
Óhjákvæmilegt var að við skiptinemarnir
yrðum vör við undirbúninginn fyrir kosning-
arnar, það vora baráttufundir alls staðar,
flögg og veggspjöld með og móti Noriega.
Fjölskylda mín er mjög andsnúin hershöfð-
ingjanum og ég fékk að heyra hinar verstu
sögur af honum. Við skiptinemamir voru
ansi áhyggjufullir. Við voram einnig hrædd
um að við yrðum að skipta um land ef mikil
vandamál kæmu uppá og það vildum við síst.
Því ákvað AFS að fara með okkur á einka-
strönd meðan kosningahrinan stóð.yfir. Við
dvöldum í húsi sem Torrijos heitinn og fyrr-
verandi hershöfðingi hafði átt. Þarria lifðum
við yndislegu lífi, við gengum á íjöli og fóram
um regnskóginn, svömluðum í sjónum, söfn-
uðum brúnku á okkur og á kvöldin sátum
við og sungum við varðeld og kenndum hinum
krökkunum íslenska söngva. Einn morgunínn
gekk ég niður á ströndina og horfði á daginn
vakna. Fiskimennirnir vora að byija að brölta
í bátana, fólk í morgunskokki og kona kom
með syijað barn að horfa á lífið. Þetta var
falleg stund.
Þegar við huifum hvert til síns heima á
ný var allt orðið strangara. Fjölskyldur okkar
vildu helst ekki leyfa okkur að ganga á götum
úti af ótta við að lögregla og hermenn héldu
að við værum Ameríkanar og færa að áreita
okkur. Eða við þyrftum að veijast ágengni
þeirra andstæðinga stjómarandstöðunnar
sem vildu tjá sig um að Bush ætti að gera
eitthvað í málinu. Sífellt þurftum við að ganga
um með nafnskírteini eða vegabréf. Þegar
við fengum send íslensk blöð með fréttum
af óeirðunum fengum við algert sjokk, því
að hér hafði eiginlega ekki verið gert neitt
úr þessu. Svo fóra menn að einblína vonaraug-
um á 1. september þegar forsetaskipti áttu
að verða. En Noriega var búinn að koma fram
í sjónvarpi og brosti sínu mesta tannbursta-
brosi og var hvergi smeykur. Því kom okkur
ekki á óvart að engin forsetaskipti urðu 1.
september. Margir vona að Bandaríkjamenn
geri eitthvað til að koma Noriega frá en það
hefur ekkert gerst enn. Byltingartilraunin um
daginn rann út í sandinn og margir era mjög
gramir og segja að Ameríkanar hefðu átt að
ganga til Iiðs við vanbúna uppreisnarmenn.
En nóg um pólitíkina í bili.
Við Islendingarnir fimm vissum ekki mikið
hvað beið okkar þegar við lögðum af stað til
Panama. í sjálfu sér vissum við líka harla
lítið um landið, sama og ekkert. Frá íslandi
fórum við til New York og síðan Miami og
þar bættust í hópinn átta Astralir, tveir Dan-
ir og einn Færeyingur sem ætluðu að upplifa
ár í Panama eins og við.
Er við lentum í Panama tóku starfsmenn
AFS veglega á móti okkur og við voram
kysst og föðmuð í bak og fyrir. Við voram í
Panamaborg í nokkra daga og það er yndis-
legur staður, einkum gömlu hverfin. Þau era
skítug og húsin gömul en það er mikill sjarmi
yfir þeim. Að fyrstu dögunum liðnum tvístrað-
ist hópurinn, þrír íslendingar, þrír Ástralir
og einn Dani voru sendir til fylkis sem heitir
Chiriqui. David er höfuðborg þess og þar biðu
fjölskyldurnar eftir okkur. Ég held að við
höfum öll nagað neglurnar á okkur upp í
kviku og taugarnar allar í rusli. Það var al-
gjör óþarfi að kvíða neinu, því að móttökurn-
ar voru afskaplega hlýlegar. Ég fór síðan
heim með minni fjölskyldu. Boquete er átján
þúsund manna bær uppi í fjöllunum og mik-
ill hitamunur þar og niðri í David.
Fjölskylda mín er hin dægilegasta og ég á
3 „systur" og einn „bróður". Ég hef lifað
eins og ungi í eggi þessa mánuði og alltaf
verið að sjá eitthvað nýtt. Panamar era bæði
ofsalega sjarmerandi og fallegt fólk en jafn-
framt þó nokkuð erfiðir. Það er ansi mikið
af Gróum hér og máltækið „ólyginn sagði
mér“ í fullu gildi. Mér hefur fundist og finnsti
enn erfiðast hvað allir taka eftir manni og
taia um mann og það er erfitt að fá. að vera
maður sjálfur. Maður verður að taka tillit til
þessa og hugsa um hvað aðrir séu að hugsa
og haga sér eftir því. Þetta pirraði okkur öll
í fyrstu en nú eram við að mestu farin að
sætta okkur við þetta. Það þýðir ekkert ann-
að því það er víst engin hætta á að við getum
breytt fólkinu en við getum breytt okkur sjálf-
um. Enda er það partur af því að vera skipti-
nemi, fræðast um nýtt land og siði þar og
laga sig að því.
Skólahaldi hafði verið frestað en hófst í
byijun júní á ný. Mér leið eins og Marsbúa
fyrstu dagana því allir gláptu úr sér augun.
Spænskukunnáttan lagaðist og þarna kynnt:
ist ég fleiri unglingum og eignaðist vini. í
fyrstu fannst öllum skritið að ég væri hér
og enn skrítnara að ég væri ekki Ameríkani.
Er ég sþurði hvort einhver vissi hvar ísland
væri komu uppástungur eins og fylki í
Ameríku, eyja nálægt Ástralíu eða einhver
staðar í grennd við Puerto Rico. Ég hristi
hausinn og hófst handa að ganga milli bekkja
og segja frá fóstutjörðinni. Mér fannst erfitt
að tjá mig í fyrstu en þetta smálagaðist og
nú vita þeir sem vilja vita hitt og annað um
ísland og íslenska siði. Flestum finnst hræði-
legt að þar skuli snjóa og það kallist gott ef
það er 20 stiga hiti á sumrin.
Eftir að skólinn byijaði varð lífið vana-
bundnara og hversdagslífið tók við. Minni tími
í ferðalög og tíminn flýgur áfram. Einn
íslensku ’ skiptinemanna, Þórann Þorvalds-
dóttir, og áströlsk stalla hennar voru svoddan
lukkunnar pamfílar (eða hvað?) að þær hittu
Noriega í samkvæmi. Hann var í samkvæmi
í þorpinu sem þær era búsettar í og var þar
á léttu kenderíi. Fólk sem var kunnugt honum
kjmntu þær fyrir honum. Hann var að þeirra
sögn ánægður með lífið og tilveruna og þær
spjölluðu við hann og var hann hinn áhugas-
amasti um AFS, ísland og Ástralíu. Hann
sagði Þóranni að hann hefði komið til íslands
á einkaþotunni sinni og haft viðdvöl í sex
klukkutíma. Hann gat náttúrlega lítið sagt
um landið nema honum hafði fundist harla
kalt. Á meðan þær spjölluðu við hann voru
sjónvarpsmenn á þönum í kring. Á endanum
bauð hann þeim í einkaþotunni morguninn
eftir yfir í annað fylki sem heitir Bocas del
Toro. Þær gátu ekki fengið leyfi því að til
þess hefði þurft skriflegt samþykki frá for-
eldrunum á íslandi.
Samskipti kynjanna era ekki fijálsleg hér
miðað við það sem við eigum að venjast.
Faðirinn er höfuð fjölskyldunnar í orðsins
íyllstu merkingu og hans orð era lög. Ætli
maður út biður maður um leyfi og það dytti
engum heilvita krakka í hug að múðra ef það
fæst ekki hjá foreldranum okkar hér. Konurn-
ar era fyrst og fremst húsmæður og snúast
í kringum manninn og börnin. Ég þótti eitt-
hvað furðuleg þegar ég fór að taka af borð-
inu eftir máltíð skömmu eftir að ég kom hing-
að. Ég held það hafi þótt eins konar afskipta-
semi. Maður sest við borðið og lætur „up-
parta“ sig. Það er sjálfsagt hér og venst ótrú-
lega fljótt! Mér er sem ég sjái mína fjölskyldu
heima á íslandi þegar ég kem og vænti svip-
aðrar þjónustu.
Panama er yndislega fallegt land, gróðri
vafið og hlýindin eru allt árið. Ég gæti vel
hugsað mér að koma hingað aftur og ferðast
þá enn meira um. Á næstunni fæ ég tæki-
færi til að fara í indjánahérað og á að vinna
þar við kaffibaunatínslu í viku. Það hlýtur
að verða mjög spennandi. Eins og þessi tími
hefur verið. Þó eram við skiptinemamir fam-
ir að hlakka til að fara heim í janúarlok. Við
verðum því hér um jólin og sjálfsagt í fyrsta
skipti sem við erum í burtu frá íslensku fjöld-
skyldunum okkar.
Það segir sig sjálft að maður saknar margs
en við förum ekki hingað til að lifa sama lífi
og heima og því er um að gera að reyna að
vera opinn og jákvæður. Það var dálítið er-
fítt fyrst meðan maður botnaði ekkeit í mál-
inu, en fjölskylda mín talaði hér um bil enga
ensku. Ég leysti málið með því að tala við
sjálfa mig og blóta stundum á íslensku, þeg-
ar enginn heyrði til. Sumir sem skrifa mér
að heiman öfunda mig af veðurblíðunni hér
og víst er hún Ijúf. En ég sakna haustsins
og litanna heima.
Höfundur er 18 ára gamall Reykvíkingur og
skiptinemi í Panama' á vegum American Field
Service