Lesbók Morgunblaðsins - 10.03.1990, Qupperneq 2

Anne Sophie Mutter
töfrandi fíðlusnillingur og aðeins 27 ára
Mesti snillingurinn meðal ungra fiðluleikara,
sem fram hefur komið eftir Yehudi Menu-
hin.“ „Fiðluleikari sem skapar nýja viðmiðun
í flutningi.“ Þessar fullyrðingar voru hafðar
eftir ekki minni mönnum en Karajan og
Rostropovich um Önnu Sophie Mutter eftir
að hún hélt fyrsta einleikskonsert sinn í
Carnegie Hall í árslok 1988.
Pjórtán ára gömul fór hún að leika með
Fílharmoníuhljómsveit Berlínar og stjóm-
anda hennar Herbert von Karajan. Hvað
sem glæsileikum leik líður varð hún ef til
vill meira þekkt vegna auglýsingaspjalda
sem sýna hana leika í hlýralausum kvöld-
kjól frá Dior, með ljóst, sítt hár slegið um
berar axlimar. Meðai umboðsmanna er hún
þekkt sem snillingur sem fýllir hvern hljóm-
leikasal. í augum tónlistarmanna og gagn-
rýnenda er hún nú þegar einn mesti snilling-
ur þessa hljóðfæris.
Mutter fæddist í suðvesturhluta Þýska-
lands 1963, og hóf nám í píanóleik fimm
ára gömul. Fljótlega sneri hún sér að fiðlu-
leik og foreldrar hennar létu innrita hana
í Winterthur tónlistarháskólann í Sviss. Sjö
ára hafði hún unnið til mestu viðurkenning-
ar sem hefur verið veitt í landskeppni ung-
menna. í sömu keppni vann hún einnig til
verðlauna ásamt bróður sínum, Cristoph, í
fjórhentum píanóleik.
Fleiri viðurkenningar fylgdu í kjölfarið,
en mikilvægust þeirra var 1976 þegar hún
og bróðir hennar léku á listahátíð í Luzem.
Það leiddi til að henni var boðið að leika
fyrir Karajan í Berlín. ÖIl Berlínarfílharmon-
ían sat furðu lostin þegar þessi- komungi
einleikari lék hluta úr konsert eftir Mozart
og hina afar erfíðu D-moll Chaconne eftir
Bach.
Hún var ráðin til að leika á tónlistarhátíð-
inni í Salzburg næsta ár. og hefur síðan
komið þar fram árlega.þ Karajan gerðist
þá eins konar vemdari hennar og hún kynnt-
ist ýmsum helstu tónlistarmönnum samtím-
ans kornung og fékk tækifæri að leika með
sumum þeirra.
EftirTOM PNIEWSKI
Frægðarferill
Frægð Mutters í Evrópu
fór stöðugt vaxandi. Eftir
tónleika með frægum
hljómsveitum eins og
Berlínarfílharmoníu,
Vínarfílharmoníu- og Moz-
arteum-hljómsveitunum
tóku við upptökur, sem nú
eru venjulega einu sinni á
ári.
Hljómleikaför til Banda-
ríkjanna varð sigurför þó
að umboðsmaður hennar
stæði frammi fyrir þeim
vanda að hún var þá alger-
lega óþekkt og því var
nauðsynlegt að beita
kænsku til að koma henni
á framfæri. Umboðsmað-
urinn sagði að skoðun
manna hefði verið sú að
Mutter „myndi ekki koma
til að leika í Bandaríkjun-
um, ekki væri auðvelt að
'fá hana til tónleikahalds“.
Slíkar hugmyndir meðal
forstjóra hljómleikahúsa
eru neikvæðar, þær gera
mjög erfitt um vik fyrir
tónlistarmenn að „öðlast
frarna". Upphaflega voru
teknar tvær ákvarðanir, í
fyrsta lagi að fjölga aðeins
hljómsveitarkonsertum,
sem allir yrðu endurteknir
og í öðru lagi að skipu-
leggja einleikstónleikaför.
Mutter hafði aldrei farið
í einleikstónleikaför í Norð-
ur-Ameríku áður, en Shel-
don umboðsmaður hennar
lagði mikla áherslu á þetta:
„Eg hef það á tilfinning-
unni að listamaðurinn gefi
fullkomnustu myndina af
tónlistarhæfileikum sínum
með einleik. í fyrsta lagi hafa áheyrendur
hana í rúma tvo tíma, miklu lengur en á
konsert. Sjálf lengd tónleikanna er mjög
mikilvæg, leikin eru verk fleiri tónskálda,
fleiri stílbrigði koma fram. Hægt er að
stjóma öllum aðstæðum miklu betur, velja
undirleikara, píanó, tónleikasal, einleikarinn
og fiðlan hans eru miðpunkturinn. Það þarf
ekki að hafa áhyggjur af því hvort hljóm-
sveitin hafi nægan tíma til æfínga, hvort
stjórnandanum líki verkið eða hefði heldur
kosið annað. Það er afar mikilvægt vegna
kynningar að einleikarinn sé miðpunkturinn.
Ef leikið er með hljómsveit em margir
fastir áskrifendur hennar meðal áheyrenda.
M
Sheldon leggur áherslu á að tónleikaförin
1988 hafi aðeins verið byijunin. Áætlanir
hans ná til næstu ára. „í frámtíðinni munum
við huga vel að alhliða kynningu á list henn-
ar. Á næsta ári, tíu ámm eftir að hún kom
fýrst fram í Norður-Ameríku, mun hún leika
með hljómsveitum og þess á milli verða ein-
leikstónleikar. Þá er hljómleikaför með
hljómsveit með tveim mismunandi konsert-
um, sennilega verður annar með lítilli hljóm-
sveit eða kammerhljómsveit og loks eru
tónlistahátíðir. í Evrópu verður hún list-
fræðilegur stjórnandi tónlistarhátíðar með
fjómm-konsertum, í London og Stuttgart
og á næsta ári í Bandaríkjunum."
Sem fulltrúi Mutters í Ameríku þarf
Sheldon að fást við þá glæsimynd sem teng-
ist henni. „Tískublöð hringja stanslaust og
vilja fá að taka myndir af henni í fallegum
fötum. En hún er andvíg því. Hún kom fram
í Diorkjólnum af því að henni líkaði hann
sjálfur, þar var engin auglýsingabrella. Hún
segir, að sér líði einfaldlega vel í þeim, hand-
leggirnir em frjálsir og henni finnst gott
að finna fiðluna snerta hömndið. í hennar
augum er þetta einungis venjulegur kvöld-
klæðnaður, þó liturinn sé ekki alltaf sá
sami.“
EINSTAKUR ATBURÐUR
Konsert Mutters í Carnegie Hall með
Lambert Orkis við píanóið var einstakur
atburður hvemig sem á málið er litið. Fram-
koma hennar á sviði þótti hrífandi, frábær
tækni og áhorfendur fengu á tilfinninguna
að þeir væru að hlusta á heilsteyptan tónlist-
arsnilling, á listamann sem hafði náð út
fyrir tæknilega kunnáttu, yfir á svið tilfinn-
inga og skynsemi. Fyrsta verkið, sónata í
G-moll eftir Tartini, þekkt sem „Djöfia-
trillan" var frábært upphitunarverk, það
byijar hægt og gefur listamanninum og
áheyrendum kost á að meta hljóðfærið í
tónleikasalnum.
Mutter túlkaði hinar löngu laglínur verks-
ins á þokkafullan hátt bæði með flutningi
tónlistarinnar og hreyfingum líkamans, líkt
og fimleikamaður — en þó með háttvísi.
Eitt einkenni hennar — sem er hálfgerður
kækur — er sérstök notkun hennar á skyndi-
legu diminuendo. Um leið og laglínan vex
í styrkleika, hverfur hún frá aðaltóninum,
sem dvínar skyndilega niður í frábært pian-
issimo.
Mutter kann að meta stærð og hljómburð
tónlistarsalsins til fullnustu og getur haldið
svo fínum tónn að hann vart heyrist. Það
er ekkert urg eða hik í þessu pianoissimo,
heldur óslitinn tónn, sem helst óbreyttur við
skiptingu bogstroku, hljómfagur en ekki
mjög mjór og slitróttur. Trillurnar voru að
sjálfsögðu fullkomnar, og þegar hinni fjör-
legu cadenzu lauk mátti heyra hrifningar-
klið fara um salinn.
Mutter hefur sterkan persónuleika, og
e.t.v. rómantískan og óhrædd við að fara
ótroðnar slóðir. Samt sem áður er heildar-
skilningur hennar á verkinu auðsær og fyr-
ir hlustandann er sönn ánægja að fylgjast
með túlkun hennar. Hún hefur afar sterka
sviðsframkomku, bæði sjónrænt og tækni-
lega. Þessi stöðugi styrkleiki náði til allra
verka sem hún lék í Cornegie Hall, þannig
að túlkunin í heild var dálítið einhæf. I
framtíðinni má búast við fjölbreyttari og
ekki eins ágéngum stíl.
Þýðandi Guðrún Þórarinsdóttir.
Höfundur er tónlistarfræðingur við Hunter Coll-
ege og tónlistargagnrýnandi við New York City
Tribune. i
HALLA
FRÍMANNSDÓTTIR
Sólin
þegar ég er sorgmædd
og fínn mig einmana,
þá horfí ég í sólina
og ímynda mér
...að ég sjái þig,
því þú ert eins og sólin,
vinur sem hjálpar til að gera
dagana bjarta
og þurrkar burt einmanaleikann.
Opnaðu
skuggann
þinn
í einhverfan skuggann
horfa fáir
en þar lifir þú
án orða
í þykkum klæðum
opnaðu skuggann þinn
flettu klæðum
þú fæðist nakin
til að sjást.
Höfundurinn er nemandi við Fjölbrauta-
skólann í Breiðholti.
MARÍA JÓNSDÓTTIR
Frétt f rá
Jóhannes-
arborg
Hversu fjarlægar eru ekki
fréttirnar
um skríl sem réðst á mann
og brenndi til bana.
Nálæg er tilfinningin...
móðir er hlær
við nýfæddu barni
og fyllir hendur þess von
um bjarta framtíð.
En nú er allt breytt.
Hann var einn af skrílnum.
1
Móðirin grætur smán sína
og óskar
að hann hefði aldrei fæðst.
Höfundur er húsmóðir, skrifstofumaður
og nemi á Akureyri.
BJÖRN ERLINGSSON
Feig orð
Orð mín um frið
boða ófríð.
Eru feig,
fundin sek.
Orð mín um sátt
boða ósátt
á sama hátt.
Slík orð
þjóna engu
í heimi sem þessum
enda deyja þau í fæðingu.
Ljóðið er úr nýrri Ijóöabók höfundarins,
Samspil orða-mynda sem jafnframt er
fyrsta Ijóöabók hans og kom út á vegum
Bókbandsstofunnar Kjalar, prýdd Ijós-
myndum eftir Björn.
2