Lesbók Morgunblaðsins - 07.07.1990, Blaðsíða 8

mikið að snúast, þegar uppsveitamenn komu
með ullina á baggahestum og tóku út staura
og annan við og hengdu á klakk til að flytja
heim. Mér er minnisstæð ein af þessu mynd-
um, þar sem sjást bændur með heimagerða
hrosshárspoka, úttroðna af ull. Þama eru
þeir með afraksturinn í vaðmálsfötunum
sínum, hoknir í hnjáliðunum, lotnir í herðum
og halda höndum saman á maganum í
þvílíkri undirgefni að minnir á barða rakka.
Á annarri mynd er yfirstéttin að drekka
bjór; sverir menn með kúluhatta og djarf-
manniegt upplit, en utanhjá stendur einhver
klæðning á veggi, en gamalli og málaðri
reitaskiptingu í lofti og yfir kór, verki Engil-
berts Gíslasonar málara í Vestmannaeyj-
num, hafði verið haldið. Þama fannst mér
hafa orðið stílbrot; þetta tvennt rímaði alls
ekki saman. í kirkjunni er máluð altari-
stafla, ómerkt og efalaust af dönskum uppr-
una.
Litlu austar var verið að gera upp búð
Þuríðar formanns, eins kunnasta Stokks-
eyrings fyrr og síðar. Búðin var ekki fallin,
en í niðurníðslu og nú hafði hún verið hlað-
in fallega upp og smiðir voru að setja á
hana nýja yfirgerð. Þaðan blasir Roðgúll
við; húsið málað í skærrauðum lit og fallegt
hvannstóð í kring. Þessu húsi er vel við
haldið í tíð núverandi eiganda, Knúts Björns-
sonar læknis, serrr-hefur gert það upp að
innan af mikílli alúð.
Afi minn sem ég heiti eftir, átti sælar
endurminningar frá Roðgúl, þaðan sem.
hann réri vertíð eftir vertíð á sínum yngri
árum. Þótt verbúðalífið væri frumstætt, var
félagsskapurinn góður og þetta líf var há-
punktur alls sem hann hafði lifað um sína
daga.
Austan við þorpið er röð sumarbústaða
innan við sjóvarnargarðinn allir einstaklega
snyrtilegir, og austast hús Páls ísólfssonar
með fallega hlöðnum gijótgörðum í kring
og höggmynd Ragnars Kjartanssonar af
Páli í garðinum.
í samtalsbókinni við Matthías Johanness-
en, Hundaþúfan og hafíð, rifjar Páll upp frá
æskudögum sínum, að eitt sinn var hann
einn að lóna á flatlendinu upp frá Stokks-
eyri og sér þá koma strák, fátæklega bú-
inn, og stefndi hann framhjá Páli í átt tii
bæja ofar í Flóanum. Páli datt í hug að
gantast við peyjann; hljóp í veg fyrir hann
og brá honum. En þá skeði dálíðið skiýtið:
Páll vissi ekki fyrr en hann lá kylliflatur
sjálfur, en engan strák að sjá. Ekki nokkurs-
staðar. Þá fór um Pál, því hann vissi að
hann hafði hitt Skerflóðs-Móra og það um
hábjartan dag.
Þetta friðsæla umhverfi var frægur vett-
vangur drauga og sérstaklega voru þau
mögnuð Skerflóðs-Móri og Stokkseyrar-
Dísa, þegar þau lögðu saman. Einhverntíma
var að minnsta kosti talið að þau hafi orðið
manni að bana á milli Eyrarbakka og
Stokkseyrar, þar sem mest hætta var talin
á að mæta þeim. Það var heldur betur
verið að hressa við sjógarðinn á Eyrar-
bakka; stórvirk vél tók upp björg eins og
fis og raðaði í rammgerðan, nýjan garð. Á
bak við hann er höggmynd, minnismerki
4QJ drukknaða sjómenn á Eyrarbakka; og
ber þess merki, að hún er ekki eftir sjóaðan
listamann, heldur fjölhæfan Eyrbekking,
Vigfús Jónsson, sem stýrði lengi Hraðfrysti-
stöðinni og var um tíma oddviti á Eyrar-
bakka. Þar er og líkan af Lefoliiverzlun á
Eyrarbakka, sem til allrar ólukku var rifin.
Ljósmyndavélin var komin til sögu áður en
Lefoliiverzlun hætti að starfa og má sjá á
gömlum myndum, að þarna hefur verið
Gamall bær a Stokkseyrí, sem gerður hefur veríð upp. Reykvíkingar hafa sózt
eftir því að eignast þessa gömlu bæi og breytt þeim í sumarbústaði.
Líkan af Lefoliiverzlun á Eyrarbakka sýnir, að verzlunarhúsið hefúr á sínum
tíma veríð eitt af stærstu húsum landsins.
Nýr og öflugur sjóvarnargarður hefur rísið vestur með ströndinni frá Eyrarbakka.
Minnisvarði um drukknaða
sjómenn á Eyrarbakka:
Gamall sjómaður ískinn-
klæðum. Myndin er eftir
Vigfús Jónsson, sem núer
látinn, en varfram-
kvæmdastjóri Hraðfrysti-
stöðvarinnar á Eyrarbakka
og oddviti um tíma.
kotungurinn og horfir á.
Allt er þetta liðin tíð. Eftir að byggð fór
að blómstra á Selfossi, eða „Við Tryggva-
skála“ eins og byggðin var stundum nefnd
í upphafi, var jafnvel talið að þessir bæir,
Eyrarbakki og Stokkseyri, ættu enga
framtíð fyrir sér og mundu líklega lognast
útaf. Nú kemur engum til hugar annað en
að þeir vaxi og dafni; ekki sem sumarbú-
staðabæir fyrir Reykvíkinga, heldur sem
athafnasvæði.
Alltaf fínnst mér hrífandi að litast um á
Eyrarbakka, sjá Húsið og kirkjuna og litlu
bárujárnshúsin, sem hafa sérstakan þak-
svip, ugglaust til þess að rýmið undir súð-
inni nýtist betur. Viðlagasjóðshúsin, sem
standa austar í bænum, eru sjálfsagt miklu
betri bústaðir, en þau eru víst of venjuleg
til þess að maður taki eftir þeim. Bæði í
kringum þau og önnur hús, ný og gömul,
er lofsverð snyrtimennska ráðandi. Hér eru
ekki beztu skilyrði til tijáræktar og tijágróð-
ur setur ekki svip sinn á þessa byggð. En
það er heimilislegt að sjá í bland gamaldags
kálgarða, sem svo voru nefndir, þó í þá
væri aldrei sett kál, enda hefðu menn ugg-
laust ekki lagt sér það til munns. í kálgörð-
um voru einungis kartöflur, en þó stundum
gulrófur og þessi ræktun var sú eina á hveij-
um bæ, sem alveg var á ábyrgð húsfreyjunn-
ar. Þó fátt þyki mér leiðinlegra en að taka
upp kartöflur, fínnst mér alltaf notalegt að
sjá kartöflugrös koma upp í beðum, ekki
sízt innanum gijótgarða, dálítið rænfang,
njóla og hvönn. Þetta sér maður allt í görð-
um á Eyrarbakka, ef vel er að gáð. Þar er
meira af snyrtimennsku og gamalgróinni
festu en víða í sjávarplassum.
í Þorlákshöfn hefur verið gert lofsvert
átak til að bæta frekar berangurslegt um-
hveifi, sem gæti verið nöturlegt. Eins og
myndin ber með sér, sem hér fylgir með,
er komin græn gróðurþekja á svæði, sem
áður var aðallega sandur. Þar stendur minn-
isvarði um föður Þorlákshafnar, sem svo
hefur verið nefndur: Egil Thorarensen,
kaupfélagstjóra Kaupfélags Ámesinga um
áratugi. Þetta er bjarg, sem rist hefur verið
á ýmsa vegu, svo það er eins og blóm sem
er rétt að byija að opnast. Hér er táknræn
og skáldleg mynd eftir Gunnstein Gíslason
myndlistarmann; mynd sem Agli hefði trú-
lega hugnast vel, svo listrænn sem hann
var.
Grein og myndir:GÍSLI SIGURÐSSON
FRIÐJÓN MARINÓSSON
Að vera
Að vera
eða að vera ekki
mannvera
er spurning um rétt
rétt til að
eyða
deyða
tortíma
þykjast öðrum lífverum meiri
sá mesti
þvíiíkur heiður að vera
mannvera?
Það kemur
Kaldir dimmir
vetrardagar
sorglega stuttir
samt svo óþolandi langir
næstum því óbærilegir
á stundum
en ég veit
að í fjarska
liggur vorið í leyni
og bíður þess
að stökkva fram
og heyja
orrustu Ijóss og myrkurs
dags og nætur.
Höfundur er bílstjóri hjá Morgunblað-
inu.
HELGA JÓHANNS-
DÓTTIR
Kyrrð
Kyrrðin er eins
og hljóður
draumur
sem vitund þín
þráir að snerta.
Fótatak óttans
skuggi hugans
rífur draum
þinn í
tætlur.
Kyrrðin er aðeins
blekking
andartaks draumur
er ég leita.
Utan seilingar
ósnertanleg.
Afl
Sólin skín
himininn er blár
feldurinn logar
heit glóð
brennandi fýsna
fyllir loftið
undarlegum
krafti.
Höfundur er sjúkraliði.
8