Lesbók Morgunblaðsins - 06.10.1990, Qupperneq 4

Gullna musterið, helgidómur Sikka í Amritsar.
ÍSLENDINGUR í INDLANDI:
Brothættur Mður
í kjölfar vargaldar
Indlandi. Hér hefur geisað vargöld, sleitu-
lítið frá sjálfstæði Indveija árið 1947. Á
undanförnum mánuðum hefur öldumar lægt
og nokkrum vikum áður en ég steig úr
Chandigarh-hraðlestinni var Punjab-héraðið
opnað fyrir ferðamönnum eftir sex ára bann.
Ferðamenn eru seinir að taka við sér, ég
er sá eini sem kem með lestinni og ástæðan
er einföld. Öldurnar hefur aðeins lægt á
punjabska vísu. Dagblaðið sem ég hef í
vasanum segir að ellefu hafi verið drepnir
í Punjab í gær. Þar af þrír í Amritsar.
Hryðjuverkamenn segir blaðið. Skotnir á
flótta.
Svefndrukknum augum eftir 15 tíma ferð
að er hádegi og útifyrir er yfir 40 stiga hiti.
Ég hef ekki gert annað en að svitna síðan ég
kom hingað í morgun. Það eina sem sturtu-
hausinn gerir þegar ég skrúfa frá er að ropa
framaní mig. Ég bíð, mæni uppyfir mig og fer
með bæn til lífsins sjálfs. Ekkert. Ég fer
út og skelli hurðinni.
Strákurinn kemur, brosandi. „Ekkert
vatn,“ segi ég. „Ekkert mál,“ segir hann.
„Stórmál,“ segi ég en hann heldur bara
áfram að brosa.
Staðurinn er Amritsar í Punjab á Norður-
með 10.10-lestinni frá Agra skima ég í
kringum mig á stöðinni. Hún er eins og
hver önnur sem ég hef komið í á Indlandi.
Yfirfull af fólki sem er ekki endilega að
fara neitt. Það situr á brautarpöllunum, í
skjóli frá sólinni, sofandi eða vakandi, ét-
andi eða sveltandi. Eins og hver önnur.
brautarstöð.
í ágúst 1947 var hún ekki einsog hver
önnur brautarstöð og Amritsar var ekki eins
og hver önnur borg. Þá öðlaðist Indland
sjálfstæði frá Bretlandi og klofnaði í Indland
hindúanna og múhameðska Pakistan. Sumir
segja að ein milljón manna hafi dáið í óeirð-
unum sem fylgdu klofningnum, sumir segja
hálf milljón, sumir Ijórðungur úr milljón.
Það veit það enginn en eitt er víst: flestir
dóu í Amritsar og Lahore sem lentu sitt-
hvoru megin við landamæri hinna nýju ríkja.
Amritsar litaðist blóði er múslimar yfirgáfu
heimili sín og flúðu vestur og sikkar og
hindúar komu hina leiðina. Það eru fjörtíu
ár og gott betur síðan Niðurlest nr. 10 rann
inná stöðina og staðnæmdist við brautar-
pall 1. Það var 15. ágúst 1947, daginn eft-
ir sjálfstæði og lestin var aðeins á eftir
áætlun. Fólk dreif að henni í von um að sjá
vini eða vandamenn sem tekist hafði að flýja
yfir hin nýsköpuðu landamæri. Það sem
mætti augum þeirra var sjón sem ég á erf-
itt með að gera mér grein fyrir þar sem ég
stend á brautarpallinum og horfi á betlar-
ana og burðarmennina ganga á milli fyrir-
fólksins. Lestin frá Lahore var full af blóði
drifnu fólki, dauðu, slátruðu. Þeir örfáu sem
höfðu lifað árás múslima á lestina af grófu
sig inná milli líkana og hrærðu sig ekki
fyrr en þeim var sagt að þeir væru komnir
til Amritsar. Hefndaraðgerðir fylgdu, það
er ómögulegt að henda reiður á hvar þetta
byijaði en í dag er sama hvar í Amritsar
ég kem, alls staðar mætir sagan mér og
alls staðar er hún lituð blóði.
Gamli maðurinn labbar með mér um gisti-
húsið og sýnir mér herbergin. Hann er hissa
þegar ég segist ekki vilja loftræstingu,
stiýkur vasaklútnum eftir síröku enninu.
„Það er mjög heitt,“ segir hann. Ég fer
útúr herberginu, sest á veröndina og held
áfram að svitna. Sennilega kemst ég ekki
í sturtu í dag. Gamli maðurinn kemur með
matseðil til mín. „Við höfum átt í vandræð-
um með vatnið,“ segir hann. Á gylltu spjaldi
á húshliðinni er hann titlaður ofursti og
hann var hér í ágúst 1947. Hann fer ekki
nánar út í það en tekur við pöntuninni.
Sódavatn. Ef ég hefði verið ofursti í hernum
myndi ég heldur ekki vilja tala um það.
Stuttu síðar kemur strákurinn, ennþá
brosandi og kann ekki að skammast sín.
„Ekkert sódavatn." „Hvar eru hinir gestirn-
ir?“ „Það eru engir aðrir gestir,“ segir hann
og sýnir mér hvítar tennurnar aftur.
„Límonaði?" Hann kinkar kolli og hverfur
fyrir horn. Hann er hindúi en þetta er borg
sikka, trúflokksins með vefjarhöttinn sem
var stofnaður til að brúa bilið á milli
stríðandi hindúa og fylgjenda Múhameðs. Æ
síðan hafa sikkarnir verið minnihluti sem
hefur fundið fyrir mætti fjöldans en varist
grimmilega. Amritsar er háborg sikkatrúar,
Sagt frá ástandinu í
Amritsar í Punjab á
Norður-Indlandi
Eftir SIGURBJÖRN
AÐALSTEINSSON
Sikkar útbýta mat til fátækra. Greinarhöfundurinn tók myndirnar.