Lesbók Morgunblaðsins - 27.07.1991, Side 5

una í útlöndum, maður gerir það ekki held-
ur heima. Að auki höfðum við ekkert að
fela, hann afhenti okkur vegabréfin og and-
artaki seinna sátum við í aftursætinu í gul-
um volkswagen við hliðina á stráknum hand-
járnuðum sem hljóðaði, grét og skammað-
ist. Sá enskumælandi keyrði bílinn, hinn sat
við hlið hans en sneri þó að mestu leyti
aftur því hann var að leita á stráknum.
Undan smekknum á buxunum dró hann
myndarlegan hníf. Þetta er ekki hnífur,
hugsaði ég, þetta er sveðja. Bílstjórinn hristi
höfuðið og sagðist hafa grunað að drengur-
inn væri hættulegur. Hinn sleit magapokann
ruddalega af stráknum sem dró ekki af
hljóðunum og hristi handjárnin framan í
Hörð og hrópaði: Amigo, amigo. Help, help.
Ruddinn leitaði í magapoka stráksins, fann
pínulítinn plastpoka með pínulitlu hvítu
dufti, bílstjórinn smakkaði á því og skyrpti
út um gluggann með viðbjóði. Strákurinn
sleppti sér gjörsamlega og ruddinn dró upp
byssu, miðaði á hann og með fylgdi fúkyrða-
flaumur á spænsku. Þá vissi ég það. Þetta
er ekki lögreglan.
Lögreglan ógnar ekki með byssu um
hábjartan daginn í votta viðurvist, það stenst
ekki. Sjálfsagt gerir hún það í lögreglustöð-
inni heima hjá sér, en þetta er of áberandi.
Á andartaki varð ég sannfærð, ekki vottur
af efa í mínum kolli; það er verið að ræna
okkur. Strákurinn hafði þagnað, byssunni
var enn beint að honum en það þurfti rétt
að hnika henni til að hún beindist að Herði
eða mér. Nú voru góð ráð meira en dýr,
mér sýndust þau ófáanleg. Aftursæti í
volkswagen er fullkomin gildra. Ég vogaði
mér ekki að tala á íslensku við Hörð, enda
virtist ekki um margt að ræða. Ég velti
fyrir mér hvert í veröldinni þeir ætluðu með
okkur og sá í anda eyðilegar malamámur
langt fyrir utan borgina. Eg hélt ekki að
þeir myndu drepa okkur. Svei mér, það
væri of langt gengið.
Bílstjórinn vinsamlegi fékk nýja hug-
mynd. Hann hafði, sagði hann, í rauninni
enga trú á að við værum í vitorði með
stráknum en formsins vegna yrði að leita
að kókaíni hjá okkur. Hvort við ættum ekki
að spara okkur tíma og leita bara núna í
töskunni hans Harðar? Við tókum þessari
hugmynd ekki fagnandi en ruddinn greip
töskuna fegins hendi og sneri nú fram og
baki í okkur meðan hann gramsaði í tösk-
unni. Við heyrðum rennilásnum lokað og
bílstjórinn renndi að gangstéttinni og sagði
við okkur með breiðu brosi um leið og hann
rétti Herði töskuna: Það var eins og mig
grunaði, ekkert kókaín, ykkur er fijálst að
fara. í þeim töluðum orðum opnuðust bíl-
dyrnar og við stóðum snögglega á stétt-
inni, sloppin.
Sólin skein enn á heiðum himni og við
gættum í töskuna. Engir peningar, engin
kreditkort. Vegabréfin voru þar, flugfarmið-
arnir, myndavélin og kvikmyndavélin; það
fannst okkur meira en lítið einkennilegt.
Bara kvikmyndavélin er tvisvar sinnum
verðmætari en það sem þeir tóku. En hring-
urinn minn sem við keyptum í Brasilíu,
spurði ég. Hann var á sínum stað. Það glaðn-
aði yfir mér, víst var þetta bölvað en ekki
hábölvað. Auk þess hafði ég einn dollara í
vasanum sem þeim hafði yfirsést. Þá var
að finna hvar við værum stödd. Miðað við
götuheitin á næsta horni vorum við greini-
lega dottin út af litla miðbæjarkortinu. Við
völdum breiðustu götu sem við fundum og
gengum í þá átt sem Hörður taldi líkleg-
asta. Við römbuðum á hótelið og ég var
heldur vandræðaleg þegar ég sagði stúlk-
unni í afgreiðslunni að við hefðum verið
rænd. Það tekur mann skiýtilega á taugum
að hafa engu ráðið um framvindu mála,
maður skammast sín fyrir að vera fórnar-
lamb. Það tók okkur dijúgan tíma að hrista
þessa tilfinningu af okkur.
í Perú er sérstök deild innan lögreglunn-
ar sem sinnir eingöngu ferðamönnum, tour-
isma poliza. Það mættu tveir á stundinni
og þeir voru einstaklega þægilegir og elsku-
legir. Þeir tóku afar nærri sér að við skyld-
um hafa verið nörruð með lögregluskírteini
en þó við skoðuðum þeirra skírteini gaum-
gæfilega gátum við ekki fullyrt að hin hefðu
verið eins, en áþekk voru þau. Þeir vildu
sjá hvar þetta hefði skeð og af því þessi
deild innan lögreglunnar er bíllaus trömpuð-
um við aftur af stað. Eftir þá vettvangsrann-
sókn fórum við í strætó, þá í röska göngu
og höfnuðum á lögreglustöð. Þar var skýrsl-
an skrifuð og það kom að spumingunni sem
ég hafði kviðið allan tímann. Tókstu eftir
númerinu á bílnum? Ég var miður mín af
skömm. Nei, ég gerði það ekki. Þeir sögðu
mér að í rauninni gerði það enginn, það
væri bara í bíómyndum sem fólk hefði rænu
á því. En ég gat ekki fýrirgefið sjálfri mér
aulaskapinn og það var ekki fyrr en þremur
dögum seinna í Cuzco að ég gat hlegið að
þessu. Yið fengum far heim á hótelið með
Rústir síðan á 16. öld í nágrenni Cuzco.
vaktinni sem var að ljúka störfum. Þeir
notast við afgamlan rútubíl sem þurfti að
ýta í gang. Það gerði vaktin sem var að
mæta.
Á hótelinu beið okkar Alejandra. Klukkan
var rúmlega tvö og morgunhressingargang-
an okkar hafði staðið fimm tíma. Ég játa
fúslega að mér hafði orðið hugsað til kon-
íaksflöskunnar í hótelherberginu okkar. Það
var afar freistandi tilhugsun að fleygja sér
aðeins upp við dogg í rúminu og súpa á
koníaki áður en næsta vers tæki við; að
stoppa notkun á kreditkortunum. Það var
rafmagnslaust á hótelinu. Afslöppunarhug-
myndin fauk út í veður og vind, ég geng
ekki upp á 12. hæð fyrir koníaksglas; það
eru takmörk.
Alejandra hafði komið ásamt bílstjóra til
að fara með okkur í skoðunarferð um Lima.
Ég sagði henni hvernig mál stæðu og við
þyrftum frekar að snúa okkur að því að
stoppa kortin. Alejandra sagði að það væri
rafmagn í hverfinu þar sem hún byggi og
bauð okkur heim, þar gætum við hringt og
hvort við vildum ekki borða? Við þáðum það
með þökkum. Við hittum eiginmann henn-
ar, börnin tvö og barnfóstruna, símaskráin
var dregin fram og við fórum að hringja.
Það mætti ætla að það væri einfalt mál að
hringja á svo sem tvo staði. En t.d. var
laugardagur og skrifstofur lokaðar. Þegar
náðist í menn heima gat enginn sent telex
til New York né Reykjavíkur af því það var
rafmagnslaust. Við gætum ekki fengið
bráðabirgðakort strax nema að við vissum
númerið á kortinu sem var stolið. Það mund-
um við ekki og með kortunum fóru allar
greiðslukvittanir sem sýndu númerið. Við
ákváðum að borða. Snögglega datt Herði í
hug flugmiðinn, hann var greiddur með
korti og númerið var á honum. Og ég fór
að íhuga hvort ekki væri best að taka þetta
mál íslands megin frá. Hringja heim og fá
einhvem til að ganga í málið. Við vildum
ekki hrella fjölskylduna með fréttunum og
urðum sammála um að Edda vinkona myndi
gera þetta fljótt og vel án þess að fara á
taugum. Það gekk eftir. Þá var bara að
koma sér á mástercard-skrifstofuna í Lima
til að fylla út pappíra fyrir nýju korti. Þægi-
legur starfsmaður þar hafði fallist á að
opna skristofuna til að sinna þessum útlend-
ingum. Það var rafmagnslaust hjá honum,
við röltum upp á 7. hæð. Okkur var lofað
nýju korti eftir tvo daga, þegar við kæmum'
aftur frá Cuzco. Alejandra fór með okkur
heim á hótelið, ég hef sjaldan verið þakklát-
ari nokkurri manneskju, það munaði miklu
að eiga hana að.
Það var ennþá rafmagnslaust og engar
lyftur í gangi. Við litum hvort á annað og
drógumst svo í áttina að stiganum. Við
höfðum það upp á 12. hæð og ég hrundi
niður á rúmið. Það voru ríflega ellefu tímar
síðan við lögðum héðan af stað í morgun-
verð. _.
Cuzco
Það er siður í Cuzco að gefa ferðamanni
kókate þegar hann kemur. Þetta er bragð-
lausasta jurtate sem ég hef smakkað en það
er talið hjálpa líkamanum að venjast loft-
lagsbreytingunni en Cuzco er í rúmlega
2000 m hæð. Aðkomufólki er ráðlagt reyna
ekki á sig, ganga hægt og taka lífinu með
ró. Þetta er um hundrað þúsund manna
borg, liggur í kvos og byggingar lágar. Mér
leist vel á mig þarna. Mér var sagt að borg-
in hefði verið endurbyggð eftir mikla jarð-
skjálfta um 1500 og þá í líki púmadýrsins.
Hótelið okkar var í rófunni, aðaltorgið er í
hjartastað og höfuðið geymir miklar og
merkilegar rústir í útjaðri borgarinnar. Hót-
el Savoy stóð hvorki undir nafni né stjörn-
um. Það er kalt þarna í Andesfjöllum að
næturlagi og það var enginn hiti í herberg-
inu. Ég svaf í öllum fötum og vaknaði skjálf-
andi um miðja nótt og fór í frakkann líka.
Samt sem áður vorum við harðánægð sem
gestir á þessu hóteli. Við vorum þegar búin
að borga gistingu og morgunmat, en okkar
dollari myndi ekki duga fyrir öðrum mál-
tíðurn. Okkur leist ekki vel á að vera matar-
laus í tvo daga. Ég leitaði uppi einhvers
konar hæstráðanda á hótelinu og fann fram-
kvæmdastjórann. Ég sagði mínar farir ekki
sléttar frá Lima og spurði hvort við gætum
komist í reikning. Það fannst henni ekki
fráleitt en svo allt væri satt og rétt sagði
ég henni að það gæti brugðist að við fengj-
um bráðabirgðakort áður en við færum frá
Perú. Það mætti þá alltaf rukka okkur til
íslands, sagði hún. Ég færði mig upp á
skaftið og kvartaði yfír því að ég hefði ekki
svo mikið sem keypt póstkort í þessu landi
og hvort ég hugsanlega gæti komist í reikn-
ing í minjagripaversluninni á hótelinu. Það
fannst henni ekki óhugsandi. Og eftir bros
á báða bóga var þetta fastmælum bundið.
Annan daginn í Cuzco lögðum við árla af
stað til Machu Picchu. Við fórum með lest
sem eingöngu er ætluð ferðamönnum og
er því mun betri en innfæddir ferðast með.
Samt var það svo að eitthvað bilaði rétt við
brautarstöðina og ekkert gerðist næstu tvær
stundirnar. Þarna við járnbrautarstöðina er
íbúðarhverfi og trúlega með þeim verri ef
marka má almennu regluna í heiminum.
Okkur sýndist að hvorki væri þar vatn né
rafmagn og sjónvarpsspírurnar upp úr þak-
inu voru ekki sjáanlegar. Við höfðum ekk-
ert annað að gera en góna út um gluggann
og við sáum krakkana fara á kreik; svo sem
tveggja ára gutti kom berrassaður út á hlað
og andartaki síðar var honum kippt inn
fyrir. Það leið ekki á löngu þar til krakka-
stóðið var fullklætt og komið út og mæðurn-
ar komnar út með kústinn að sópa. Ég
hafði lesið að sóðaskapur væri viðloðandi í
S-Ameríku. Ég verð að segja að á einum
eftirmiðdegi á Manhattan í New York sá
ég meiri eymd og skít en á hálfum mánuði
í S-Ameríku.
Lestin silaðist af stað, við giskuðum á
að hún færi með 40 km hraða á klukku-
stund. Það var stoppað á leiðinni og þar
voru indjánarnir að selja sína vöru. Þar var
aldeilis atgangurinn. Ég þorði ekki fyrir
mitt litla líf að líta á vöruna því þá var
seljandinn mættur og ég í vondum málum
með minn eina dollara. Til sölu voru hand-
ofin teppi, pijónavörur úr lamaull, brúður
af ýmsu tagi, skartgripir úr silfri, reyrflaut-
ur litlar og stórar, skreyttar og óskreyttar.
Handunnið, fallegt. Ég var voða sár út í
ræningjana í Lima. Þegar lestin var komin
á leiðarenda biðu okkar litlir rútubílar og
áfram var haldið upp í fjöllin, vegurinn
mjór og brattur og minnti á gömlu Kamba-
leiðina, ótölulegar u-beygjur; samt fjórum
sinnum lengri leið. Þá vorum við komin í
tæplega 3000 m hæð og göngutúrinn hófst
til rústanna. Machu Picchu fannst árið 1911
og ummerki gefa til kynna að Spánveijar
hafi aldrei komið þar, svo heillegar eru rúst-
irnar. Þar eru tröppur, að sjálfsögðu, hof,
hallir, turnar, brunnar, og fræg sólskífa.
Eiginlega er það ólýsanleg tilfinriing sem
vaknar þegar mörg hundruð ára gömul
mannvirki eru skpðuð. Sumir finna skyld-
leika, aðrir hitt. Ég verð alltaf jafn hissa.
Inkarnir rúnnuðu hornin á steinunum í öllum
hleðslum, það kemst ekki pappírsblað á
milli í hornunum. Þeir notuðu eitt verkfæri
og vatn, þeir höfðu ekki þræla en þjóðin
leit svo á að það væri heiður að taka þátt
í verkinu. Ein heimsókn, einn dagur er allt-
of stuttur tími til að grípa nema brot af því
sem blasir við augum. Þetta brot getur samt
sem áður orðið endingargott.
Sumir voru þreyttir þegar þeir fengu sér
sæti í rútunni þegar við snerum til baka.
Það mátti heyra púst, andvörp og stunur.
Lítill drengur, tíu tólf ára, klæddur gulum
stakki veifaði okkur og rak upp siguróp. Á
fyrstu beygju stóð hann veifandi og hróp-
andi og á hverri beygju eftir það. Hann fór
niður fjallshlíðina beint af augum og beið
okkar síðast við lestina. Þar rétti hann út
höndina eftir sínum launum og fékk hjá
okkur dollarann, okkur fannst hann hafa
unnið fyrir því. Lestin okkar sniglaðist af
stað en þegar við vorum á leið eftir Uru-
bamba-dalnum, meðfram Urubamba-ánni,
varð snögglega stóra stopp. Ég stakk höfð-
inu út um gluggann og rýndi út í rökkrið.
Það er maður að klifra upp í staur, fræddi
ég Hörð. Hann er sjálfsagt að hringja, svar-
aði Hörður. Við dæstum, nú yrði bið. Tveim-
ur tímum seinna hreyfðumst við á ný. Ég
fékk aldrei skýringu á því hvers vegna lest-
in fór ekki á brautarstöðina en þess í stað
vorum við selflutt í rútu, gamla og góða,
sem kom okkur á endanum heim á hótel, í
ísskápinn. Tíu tíma áætluð ferð varð sextán
tímar en ég ákvað að koma við í minjagripa-
versluninni og athuga mína úttekt. Það var
í góðu lagi, mér var boðið inn fyrir búðar-
borðið svo ég gæti betur valið það sem ég
vildi.
Ég var venju fremur líflaus á flugvellinum
næsta morgun en þegar vélin sem átti að
fljúga til Lima klukkan átta var enn ókom-
in klukkan ellefu neyddumst við til að kynna
okkur málið. Við athugun rann upp fyrir
okkur að þetta var eina flugstöðin sem við
höfðum séð án klukku. Engar töflur heldur
sem sýndu brottför eða komu flugvéla. Sal-
urinn er lítill, fernar útgöngudyr, og hvorki
brá fyrir flugvél á lofti eða láði. Eftir að
hafa rætt við ýmsa spænskumælandi fánn
ég út að okkar flugfélag hafði fellt niður
ferðir þann daginn. En vél frá Aero Perú,
reyndar tvær, færi eftir hálftíma, ef ég
væri snögg gæti ég breytt flugmiðanum.
Nú er ferðamönnum tekinn vari fyrir að
ganga hratt í þunna loftinu í þessari hæð,
en það var ekkert val. Ég hljóp enda á milli
í þessari flugstöð, skreið undir afgreiðslu-
borð og varð næstum að þerriblaði þegar
ég lokaðist bak við hurð í troðningnum. Það
voru fleiri að breyta miða en ég. Ég kom
móð og másandi til baka og þegar Hörður
spurði frétta kom í Ijós að ég gat ekki tal-
að. Hjartað hamaðist og var á hraðri leið
ég veit ekki hvert. Vélarnar voru tvær og
biðraðirnar tvær, við tókum okkur stöðu í
annarri. Ég hélt ég ætlaði aldrei að jafna
mig en þegar við höfðum verið um tuttugu
mínútur á flugi teygði ég mig eftir bókinni
minni og tilveran var orðin þægileg á ný.
Ég sá útundan mér að flugþjónninn og freyj-
urnar hurfu öll fram í flugstjórnarklefann.
Fundur, hugsaði ég, og las áfram en ekki
lengi því flugstjórinn lét í sér heyra: Góðir
farþegar, nú snúum við aftur til Cuzco og
reynum nauðlendingu.
Ég lét bókina síga og það var farið að
síga í mig. Hvers konar ófriður er þetta,
sagði ég'gröm.'og af hveiju má ekki nauð-
lenda í Lima, við erum hálfnuð þangað?
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 27. JÚLÍ 1991 5