Lesbók Morgunblaðsins - 23.05.1992, Blaðsíða 10

Foreldrar greinarhöfundarins. „Faðir minn var harðstjóri heima fyrir og við
óttuðumst hann“.
Greinarhöfundurinn sex ára gamall í matrósafötum. Með honum á myndinni er
yngri bróðirinn Hans.
..GóOan dag, má tala við ydur?“
. „Við kaupum ekkert,“ segir maðurinn
nokkuð hranalega.
„Ég er ekki að selja neitt,“ segi ég
kurteislega, „mig langar til að fá að líta
svolítið í kring um mig. Sjáið þér til, ég
fæddist í þessari íbúð fyrir 75 árum. Dokt-
or Briickner, faðir minn, var borgardýra-
læknir hér.“
Mér er bent að koma inn fyrir.
Maðurinn drattast fram hjá mér, brettir
upp ermarnar á blárri skyrtunni og við
það sést í hörundsflúr, sem er merki með
hamri og sigð.
Hvað er orðið úr embættisbústaðnum?
011 herbergi eru sóðaleg og þeim er illa
við haldið.
Það er daunn af káli og kúmeni.
Til hægri við ganginn er enn eldhúsið,
þar sem þjónustustúlkan okkar frá Alten-
burg starfaði. Síðan kemur svefnherberg-
ið, þá dagstofan, þaðan sem faðir minn
fleygði „óætinu“ út um gluggann, ef hon-
um líkaði maturinn ekki. Ef pabbi var
kenndur, greip hann til veiðibyssunnar og
hélt skotæfingar sínar á gripalóðinni. Við
það urðum við krakkamir dauðhræddir og
skriðum undir sófann með lillalituðu
áklæðinu. Hér úthellti mamma óteljandi
tárum. Það voru hinar fíngerðu ástartil-
finningar, sem bundu mig móður minni.
Og tæki hún málstað minn, varð hún fyr-
ir skapduttlungum föður míns. í dyrnar,
sem lágu inn í dagstofuna, hefur verið
múrað. Í hinum herbergjunum, sem voru
barna-, húsbónda- og gestaherbergi sem
og borðstofa og betri stofa, búa nú tvær
aðrar fjölskyldur.
Ekkert baðherbergi er til afnota.
Eftir 40 ára sósíalíska stjórn er nú kom-
in lýðræðisleg þýsk eining. Það munu enn
líða 40 ár, þangað til nýju sambandslöndin
í austur hafa kastað af sér gömlu slöngu-
húðinni.
Minnisstæðar Bernsku-
MINNINGAR
Niðursokkinn í bernskuminningar ek ég
eftir Kitscherstræti á jámbrautarupp-
hækkuninni og beygi inn í Austurstræti.
Járnsteypusmiðjan þar hefur eyðilagst.
Bakaríið, sem var í einkaeign og stóð við
hornið á Kitscherstræti og Austurstræti
(Oststrasse), er lokað. Öll húsin eru í mik-
illi niðurníðslu, alls staðar molnar úr múr-
verki. í nærri hálfa öld hafa húsin hvorki
verið pússuð né máluð. Því sem næst hver
einasta eign var í eigu ríkisins. Maður lagði
ekki neinn óþarfa á sig fyrir ríkið, aðeins
ef þrýstingur kom að ofan. Ibúðarhúsum
í einkaeign er haldið vel við og eru með
fallegan garð.
Efnið varð eigandinn sér úti um á svarta
markaðnum eða að hægt var að stinga
einhvetju úr ríkiseign undan og láta það
í skiptum fyrir viðgerðarefni.
í Austurstræti bjuggu að mestu leyti
verkamann í jámsteypusmiðjunni. Faðir
minn kallaði þá „rauðliðana". Mér var
stranglega bannað að leika mér þar. Ég
var með fremur stutt hár og sléttgreitt
og laumaðist aftur og aftur í fínu matrósa-
fötunum til félaganna úr bekknum mínum
í barnaskólanum. Þar sátu lélegu nemend-
urnir, „hringhöfðárnir“, fyrir framan kenn-
araborðið. Góðu nemendumir sátu aftan
til í stofunni. I bekknum vom 35 nemend-
ur og ég var við borð númer sex.
Þegar ég var 10 ára gamall og hafði
staðist inntökupróf í latínuskólann, slitnaði
upp úr bemskuvináttunni.
Faðir minn var stór og mikill vexti,
nokkurs konar „minnisvarði um tímabil
Vilhjálms keisara". Hjálparhella okkar,
hann Illing, nauðrakaði pabba í framan á
hveijum degi og sömuleiðis skallann á
honum. Faðir minn var hreykinn af örun-
um, sem hann hafði fengið í einvígi með
sverð á stúdentsárunum. Örin staðfestu,
að hér var um mann að ræða, sem vissi
hvað hann vildi, og það hafði sérstök áhrif
á konur. Ekki það, sem er fallegt, er tíska,
heldur er það tíska, sem er fallegt.
Faðir minn var harðstjóri heima fyrir
og við óttuðumst hann. Þar eð ég var elzta
barn föður míns, fékk ég að kenna á því.
Ráðningar hans mótuðu líf mitt á afger-
andi hátt. Suaviter in modo, fortiter in re,
(mjúkur í háttum, harður í raun) var lífs-
regla föður míns.
Dag einn hafði þungt og mikið kynbóta-
naut rifíð sig laust á gripalóðinni. Óttasleg-
ið náði fólkið í föður minn. Doktor Briickn-
er gekk óhikað og óttalaus á móti nautinu
og skaut það milli augnanna, svo að það
hné dautt niður. Viðstaddir æptu af fögn-
uði. Ég var hreykinn af föður mínum.
Við fórum með Brúarfossi til
Hamborgar oghéldum þaðan
til að heimsækja ættland
mitt, Saxland.
Fólkið stendur við bílinn.
„ÍS, eruðþérfrá ísrael?“
„Nei, við erum frá íslandi. “
„Nú, þá eruð þer ekki
gyðingur?“
„Ekki mér vitanlega. “
Við læknisskoðun í skólanum okkar var
lögð megináherzla á að rannsaka beinkröm
ög berkla. Vegna hafnbanns sigurvegar-
anna í fyrri heimsstyijöldinni urðu Þjóð-
veijar að líða skort og afleiðingamar komu
sérstaklega fram hjá bömum.
Skólaoptikerinn lét mig fá gleraugu.
Gleraugun voru með vírumgjörð og með
þau fyrir augun gat ég varla gengið. Mér
fannst ég svífa yfir jörðinni. Þegar ég kom
heim, tók faðir minn mig í gegn, reif gler-
augun af mér og öskraði: „Sonur minn
er engin ugla!“ Svo er viðbrögðum föður
míns fyrir að þakka, að allt til elliára hef
ég aldrei lagt í að nota gleraugu.
Það var venja á haustin að halda skot-
hátíð á almenningnum við Pleisse og ég
fékk að vera viðstaddur. Þar hitti ég Kra-
mer, sem var með 6 fíngur á hvorri hönd
og 6 tær á hvorum fæti. Hann átti heima
í Austurstræti.
„Komdu, Kramer, ég ætla að bjóða þér
í róluna."
„Æ, nei, Helmut, gefðu mér heldur
pylsu, ég er svangur,“ sagði Kramer.
Aldrei áður hafði ég borðað hrossakjöts-
pylsu, sem mér fannst góð á bragðið.
Við kvöldverðarborðið í Kitscherstræti
var ég ekkert að ráði svangur, en sagði
frá góðverki mínu. Pabbi sleppti sér. -
Mamma grét. „Hvernig geturðu lagt þérf
til munns pylsu frá þessum jálkaslátrara?“
öskraði faðir minn. „Hrossakjöt er bara
fyrir rauðliðana," sagði hann og hann greip
til vandarins — og til mín.
Síðan býður mér við hrossakjöti. Þar
sem faðir minn var borgardýralæknir vissi
hann fullvel að Miiller slátrari í Crimmitsc-
hau fékk aðeins til neyðarslátrunar jálka
sem voru að drepast úr elli eða sjúk vinnu-
hross.
í bekknum mínum sat hún Friede (Fríða)
Krause fyrir framan mig. Skrifpúlt nem-
enda voru farin að láta á sjá. Fremst á
hveiju þeirra var gróf, sem blekbytta var
í. Síðir lokkar Friðu hengu svo fagurlega
yfir blekbyttunni, að ég gat ekki setið á
mér að dýfa endunum í hana. Blettir komu
á kjólinn. Fyrir vikið varð ég að dúsa í
þijá tíma í gluggalausri refskikopmunni,
sem var svo þröng, að ég varð að standa
upp á endann allan tímann.
Pabbi varð að kaupa nýjan kjól handa
Friðu.
Lesandinn getur varla ímyndað sér hvað
ég var að taka út fyrir þetta óknytti mitt.
Hýðingin sem ég fékk leiddi til þess að
ég gat ekki setið í marga daga á eftir og
dagblað sem ég setti á afturendann hjálp-
aði ekki til.
Við krakkarnir vorum alltaf viðstaddir
þegar sirkus-tjaldinu var slegið upp á skot-
svæðinu og þegar dýrin komu út úr
vögnunum á járnbrautarstöðinni.
Eg minnist þess vel, þegar einn mann-
anna gaf mér súkkulaði, fór með mig inn
í sirkustjaldið og stakk nöktum fætinum
á mér í buxurnar sínar. Þessi sirkusmaður
var síðan eftirlýstur vegna kynferðislegs
misferils og ég varð að gefa lögreglunni
skýrslu, þótt ég skildi ekki þá, um hvað
málið snerist.
Krakkamir í Austurstræti leiddu mig
seinna í allan sannleikann: Einfalt fólk er
nær náttúrunni. Heima hjá mér var aldrei
talað um svona nokkuð.
í Austurstræti stríddum við stelpunum,
fórum í sjónleiki, stúlknarán o.s.frv.
Vive la petite différence! (Lifí litli
munurinn!)
Fyrsta skipti sem ég sá nakta stúlku
var þegar ég steig á lík stúlku, sem hafði
drukknað í barnasundlauginni. Við lífgun-
artilraunirnar hafði hún að hluta til verið
færð úr fötum.
Foreldrar vinar míns, Hans Schubachs,
áttu sögunarverksmiðju. Hann sat við hlið-
ina á mér í bekk númer sjö. Við krakkarn-
ir lékum okkur innan um viðarstaflana og
földum okkur í safnturni fyrir sag. Dag
einn kom Hans með Idu, 15 ára gamla
frændsystur sína. Allir krakkarnir sögðu:
„Nú leikum við mann og konu.“
Ida ákvað: „Helmut, þú er maðurinn
minn.“
Hún opnaði buxnaklaufina á mér, lagð-
ist á mig og dillaði sér fram og aftur.
Ég var henni til lítillar ánægju, enda
ekki nema átta ára og of lítill fyrir svona
leik. Allir krakkarnir hlógu að mér.
Þessi saga hafði sínar afleiðingar í
Kitcherstræti 10. Svarti loðfrakkinn minn
var fullur af sagi og þjónustustúlkan okk-
ar kvartaði undan því við föður minn, að
ég hefði óhreinkað fataskápinn með sag-
inu.
Ég fékk að finna fyrir refsingunni og
ímyndaði mér að föður minn hefði grunað
atburðinn með Idu, og það hafði lengi
sálrænar afleiðingar fyrir mig.
LOKAORÐ
Ári seinna lézt faðir minn úr hjarta-
slagi, aðeins 51 árs að aldri. Reqauiescat
in pace! (Hvíl í friði!)
Utfararathöfnin bar vott um hið mikla
álit, sem faðir minn naut meðal íbúa í
Crimmitschau, vegna bjartsýni sinnar og
fyrirmyndar atorkusemi.
Mér varð ljóst, að faðir minn hafði haft
miklar mætur á mér og vildi mér aðeins
hið bezta.
Eftir lát föður míns fannst mér ég oft
sjá hann stóran og stæðilegan fyrir fram-
an mig. Hann kinkaði blíðlega kolli til
mín, af því að hann var ánægður með mig.
Þannig varð ferð mín á bernskuslóðir
til þess að ég uppgötvaði föður minn.
Viðburðirnir eru skráðir í bók lífs míns.
Ég hef alltaf ánægju af því að fletta upp
í henni. Minningarnar eru sælureitur, sem
ekki verður tekinn frá okkur.
Höfundur er fyrrverandi héraðsdýralæknir og
býr á Hellu.