Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1993, Síða 3

lesbge
(mI @ SIS1] 11 [1E H ® [U m @ g]
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjór-
ar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunn-
arsson. Ritstjórnarfulltr.: Gísli Sigurðs-
son. Ritstjórn: Kringlunni 1. Sími 691100.
Bleikjan
Bleikjustofnar í íslenzkum ám og vötnum eru tals-
vert mismunandi og þátturinn um Rannsóknir á ís-
landi leiðir þetta greinilega í ljós. Þar er samanburð-
ur á bleikjustofnum úr 13 ám og vötnum á íslandi.
Forsídan
Einn af ljósmyndurum Morgunblaðsins, Árni Sæ-
berg, var að æfa kæjakaróður á Kleifarvatni - og
að sjálfsögðu með myndavélina með sér - þegar
mannshausar, klappaðir í stein, blöstu við honum'
við vatnsborðið vestanvert við vatnið. Þar er erfitt
að komast að og verður naumast gert nema á báti,
eða þegar vatnið er ísi lagt. Ekki er vitað um höfund-
inn né heldur hversu lengi þetta myndverk hefur
staðið þarna.
Fnjóská
var óbrúuð þar til sumarið 1908, að byggð var þar
bogabrúin, sem ennþá stendur en gegnir aukahlut-
verki. Þetta var verulegt mannvirki í upphafi aldar-
innar og ekki hjálpaði til, að geysilegt flóð í Fnjóská
í júnímánuði sópaði burtu öllu sem þá var búið að
gera. Pétur Ingólfsson, verkfræðingur, skrifar grein-
ina.
„Sveitabær-
inn
var bólstaður ólýsanlegra grimmdarverka", heitir
síðari grein Jóns Hjaltasonar, sagnfræðings, sem
rituð er í tilefni sjónvarpsþátta Baldurs Hermanns-
sonar og er þessi tilvitnun úr þáttunum. I greininni
hrekur Jón ýmislegt af því sem hann telur staðlausa
stafi hjá Baldri.
STEINN STEINARR
Samræmt
göngulag fornt
(Greinargerð með samnef ndu frumvarpi)
I því margskonar harki og umróti, er yfir stendur,
varð uppvíst því miður ei fátt um vorn þjóðræknisskort.
Sá menningararfur, sem oss var til varðveizlu sendur,
er ekki hvað sízt hið þjóðlega göngulag vort.
Það tengdi oss saman sem heild í hugsun og verki
og hafði að engu hvern nýjan og framandi sið.
Það var stolt vort og dyggð, þar var aðals og einkennis merki
ónafngreinds stjórnmálaflokks, sem menn kannast við.
En, guð sé oss næstur. Það gerist margt hér á landi.
Nú ganga menn uppréttir, jafnvel um hábjartan dag.
Skal dotta í geðlausri deyfð, sem á sama oss standi?
Skal draga í svaðið hið íslenzka göngulag?
Nei, aldrei skal takast þeim ættjarðarlausu bjánum,
að eyða þeim siðferðismætti, sem hér stendur vörð.
Alútir skulu menn ganga! og hoknir í hnjánum!
Og horfa með stilling og festu á íslenzka jörð!
Það er skylda hvers leiðandi manns á verði að vaka
til verndar, ef þjóðlegt einkenni í háska er statt.
Ef Alþingi lætur nú mál þetta til sín taka,
má telja, að til gagns hafi það verið saman kvatt.
Steinn Steinarr, f. 1908, d. 1958, hét réttu nafni Aðalsteinn Kristmunds-
son og var úr Dölunum. Hann er einn af brautryðjendum í módernískri
Ijóðagerð hér á landi á þessari öld, en sérstæðasta og byltingarkennd-
asta verk hans erTíminn og vatnið, sem kom út 1948. Steinn beitti óspart
íroníu og háði, svo sem í Ijóðinu að ofan, og átti það ekki sízt þátt í vin-
sældum hans.
SAMUÐ ER
EKKI BRAUÐ
Rétt fyrir þjóðhátíðardag
okkar íslendinga, var ég
stödd á Akureyri, höfuð-
stað Norðurlands, til
þess að ræða við for-
i svarsmenn fyrirtækja,
bæjarstjórnar, félaga og
starfsmenn iðnfyrir-
tækja um bágt atvinnuástand á Akureyri
og hvetjar horfur eru í atvinnumálum
bæjarbúa. Það er frómt frá sagt afskaplega
erfitt að ganga beint til verks, þegar við-
mælendur manns eiga um jafnsárt að binda
og þeir áttu sem ég hitti á Akureyri í síð-
asta mánuði. Raunar var það svo að ég
gat ekki að mér gert að hugsa sem svo,
að það væri í raun og veru lágmarkskrafa
á hendur okkar fjölmiðlafólks, sem starfs-
fólkið ætti, sem ýmist var rétt búið að
missa vinnu sína, eða horfði fram á at-
vinnumissi innan þriggja mánaða, að við
létum það óáreitt og í friði, á meðan það
væri að jafna sig eftir mesta áfallið.
En þrátt fyrir þankagang sem þennan,
þá var ég nú í þessum erindagjörðum fyrir
norðan og leitaði því eftir viðtölum við þá
sem ýmist höfðu misst vinnu sína örfáum
dögum áður, eða vissu ekkert hvort þeir
yrðu í hópi atvinnulausra, í lok september-
mánaðar í haust eða ekki. Og viti menn.
Þeir sem ég leitaði til, voru fúsir til þess
að ræða stuttlega við mig, lýsa þeim tilfinn-
ingum sem atvinnu- og öryggisleysinu
fylgdu, áhyggjum sínum vegna takmark-
aðra afkomumöguleika í náinni framtíð og
hvaða hugmyndir þeir gerðu sér um eigin
möguleika á því að verða sér úti um aðra
atvinnu.
Það kom mér ánægjulega á óvart, að
fólk var, þrátt fyrir þessar erfiðu aðstæð-
ur, reiðubúið til þess að veita lesendum
Morgunblaðsins innsýn í eigin líðan. Auk
þess var það gleðilegt að finna fyrir þeirri
samkennd sem einkenndi viðmælendur
mina, sem allir virtist hafa meiri áhyggjur
af því hvernig öðrum myndi reiða af en
þeim sjálfum. „Ég bjarga mér alltaf,“ „Ég
hlýt að redda mér út úr þessu,“ „Það er
sorglegast hversu erfitt þetta verður hjá
þeim sem eldri eru og hafa misst atvinnu
sína,“ eru dæmigerð fyrstu svör viðmæ-
lenda minna.
Raunar hljóta þeir sem atvinnulausir
eru, að skynja að þeir eiga samúð þjóðar-
innar, sem er ágætt, svo langt sem það
nær. En það nærist enginn á samúð og
það brauðfæðir enginn börnin sín á samúð.
Atvinnuleysisstyrkurinn hrekkur einnig
skammt, þegar fólk hefur tekið á sig fjár-
hagslegar skuldbindingar, þarf að ala önn
fyrir ijölskyldum sínum og greiða í mánuði
þveijum af öllum þeim reikningum, sem
hlaðast upp hjá hverri vísitölufjölskyldu.
Atvinnuleysisbölið er orðið svo útbreitt
böl, að ekki er til sá Islendingur sem ekki
þekkir menn og konur sem misst hafa at-
vinnu sína á undanförnum mánuðum og
misserum. Hvort sem um nákomna ætt-
ingja er að ræða, vini eða kunningja, þá
skynja flestir hverskonar vá er hér á ferð-
um og fyllast óhug.
Það er á engan hátt sambærilegt að
afla frétta með aðstoð símatækninnar, þeg-
ar um mannlega harmleiki er að ræða,
eins og í þessu tilviki, atvinnuleysisfregna
frá Akureyri, eða að fara á staðinn og
ræða, augliti til auglitis, við þá sem misst
hafa atvinnu sína. Þannig skynjar maður
milliliðalaust neyðina og örvæntinguna sem
missir atvinnunnar getur kallað fram. Það
er hörmulegt að vita til þess að í einni
svipan er efnahagslegum afkomugrunni
kippt undan fólki, jafnvel báðum fyrirvinn-
urn íjölskyldunnar, án þess þær fái nokkuð
að gert. Þannig að þótt greint hafi verið
frá því í umljöllun Morgunblaðsins 20. júní
sl. að atvinnulausum á Akureyri hefði
mánudaginn 14. júní fjölgað úr 410 í 470,
er ekki þar með sagt að allir lesendur þeirr-
ar umfjöllunar hafí leitt hugann að því
hvers konar áfall atvinnumissirinn var fyr-
ir hvern og einn þeirra sjötíu sem misstu
atvinnu sína við gjaldþrot Islensks skinna-
iðnaðar.
Ekki er heldur víst að lesendur hafi leitt
hugann að því hvað bíður þeirra sem bætt-
ust á þegar allt of langa atvinnuleysiskrá
Akureyringa við þetta gjaldþrot. Stað-
reyndin er sú að þeir starfsmenn sem höfðu
langan starfsaldur að baki hjá skinnaiðnað-
inum á Akureyri og eru komnir um og
yfir miðjan aldur, geta ekki gert sér ýkja
miklar vonir um aðra atvinnu, að minnsta
kosti ekki í bráð.
Þeir hafa unnið mjög sérhæfð störf, sem
nýtast þeim ekki þegar þeir sækja um
aðra atvinnu. Þeirra eina von virðist því
vera í því fólgin að ákvörðun verði tekin
um að hleypa nýju fjármagni í skinnaiðnað-
inn og efla þá starfsemi sem nú er í hálf-
gerðum lamasessi.
En þar sem stórlega hefur dregið úr
framboði á gærum hér á landi undanfarin
ár (40% síðstliðin 10 ár) og líklega mun
draga úr framboði á gærum um 10% til
15% á næstu árum, er ljóst að það er eng-
inn vaxtarbroddur fyrir hendi í greininni,
ef á annað borð verður ákveðið að skinna-
iðnaðurinn eigi framtíð fyrir sér hér á landi.
Verði það niðurstaðan þarf líklega að leita
eftir viðbótarhráefni erlendis frá.
Auðvitað er það svo, að hvarvetna blas-
ir við stórkostlegur vandi í atvinnulegu til-
liti og aðrir staðir hafa ekki síður en Akur-
eyri orðið fyrir barðinu á þeirri kreppu sem
atvinnulíf okkar er nú í. Ástandið á Suður-
nesjum er ekki ýkja fagurt, né heldur í
sjávarþorpum víða um land og með hliðsjón
af því að fískveiðiheimildir okkar lands-
manna á næsta fiskveiðiári verða skertar
til muna frá núverandi fiskveiðiári, verður
ekki sagt að horfurnar séu bjartar.
Raunar kæmi mér það ekki á óvart, að
landsmenn tækju í stórum stíl að flýja land,
eða í öllu falli að námsmenn þeir sem eru
víða erlendis að afla sér sérfræðimenntun-
ar og framhaldsmenntunar hvers konar,
leituðu sér fyrst að starfi erlendis, áður
en þeir taka ákvörðun _um að snúa aftur
heim í atvinnuþrefið á íslandi. Að vísu er
það svo að atvinnuástand víðast í Evrópu
er enn erfiðara en hér heima, þannig að
þeir sem leggja í slíka leit, kunna að hafa
minni árangur en erfiði. Engu að siður er
ég sannfærð um að ef ekki tekur að rofa
til áður en allt of langt er umliðið, að við
stöndum frammi fyrir þeirri hættu að glata
um aldur og ævi mikilli sérþekkingu úr
landinu og þar með þeirri íslensku ijárfest-
ingu sem lögð var í öflun þeirrar þekking-
ar. Verði raunveruleikinn jafn dökkur og
þessi svarta framtíðarsýn mín, þá eruni
við sjálf að dæma okkur til þess að verða
lítt menntuð þjóð í láglaunalandi, og eigum
ekki kost á neinu öðru en verða undir í
lífsgæðakapphlaupi þjóðanna.
AGNES Bragadóttiu
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3. JÚLÍ 1993 3