Lesbók Morgunblaðsins - 18.09.1993, Blaðsíða 7

islegum stíl, sjá „Stúlkuhöfuð" (1953),
„Kona við sauma“ (1953), „Kona með fugl“
(1953). Vel á minnst, konur og fuglar hafa
alla tíð átt samleið í grafíkmyndum Braga.
Framan af er fuglinn sjálfsagt eins konar
skáldskaparminni, árétting þeirrar anda-
giftar sem listamaðurinn telur konuna færa
manninum. 1 síðari grafíkmyndum Braga
er eins víst að fuglum sé ætlað að minna
á hið náttúrulega og upprunalega í eðli
konunnar. Auk þess er mér ekki örgrannt
um að örli á erótískri stríðni í þessum
myndum; vísa þær ekki til tvíræðrar merk-
ingar orðsins „fugl“ í mörgum Evrópumál-
um? Allmikil breyting verður á kvenímynd-
inni í gi-afík Braga eftir 1954. Fíngerðu
skáldagyðjurnar víkja fyrir sterkbyggðari
konum, að sönnu stílfærðum, en í hæsta
máta jarðbundnum. Þessi umskipti má
eflaust rekja til vetrardvalar Braga í Róm
1953-54, en þá fékk hann inni í alþjóðlegum
fagurlistaskóla þar sem sátu fyrir íturvaxn-
ari stúlkur en hann hafði áður teiknað.
Ekki má heldur gleyma því að í Róm er
tæpast þverfótað fyrir fomum og nýjum
höggmyndum af stæðilegu kvenfólki. Loks
er rétt að mjnna á að um það leyti sem
Bragi var á Ítalíu höfðu margir málsmet-
andi listamenn þar í landi tekið forna
mannamyndahefð til gagngerrar end-
urskoðunar.
NÝ KVENÍMYND
Það var um veturinn 1955-56, á grafík-
verkstæði Konunglegu listaakademíunnar í
Kaupmannahöfn sem Bragi fékk tækifæri
til að þroska þessa nýju kvenímynd. Á sjö
mánaða tímabili gerði hann yfír þrjátíu stór-
ar steinþrykksmyndir af konum, sem eru
feiknarleg afköst, sérstaklega þegar tekið
er tillit til þess að hann hafði ekki áður
fengist við steinþrykk. Þessar konumyndir
Braga, sem danski gagmýnandinn Sigurd
Schultz nefndi óð til hins „mikla, áþreifan-
lega forms" konunnar, eru að mestu
sprottnar upp úr módelteikningum hans frá
Róm; um það vitna stellingar og bygging
fyrirsætanna. Eins og áður sagði eru kropp-
ar þeirra stílfærðir en sjaldnast verulega
ummyndaðir nema í andliti. Allt kapp er
lagt á taktfasta hrynjandi efnismikilla út-
lima, fyrst og fremst með samspili hvítra
og svartra flata, markvissri dreifíngu ljóss
og skugga. í þessum jarðbundnu konu-
myndum sínum er Bragi hins vegar ekki
að fást við jarðbundnar kenndir, heldur að
leita innra samræmis formanna. .Mannslík-
aminn er í eðli sínu meistaraverk náttúrunn-
ar í flatarmálsfræði... Bygging hans leysir
fyrrum óleysanlega reikningsþraut hvað
snertir þrískiptingu hornsins, tvöföldun ten-
ingsins og ferskeytingu hringsins - hin svo-
nefndu klassísku vandamál Fomgrikkja,“
segir Bragi um þessar myndir í viðtali sem
birt er í skrá Listasafns íslands. Konumynd-
ir Braga frá 1956 em tímamótaverk í ís-
lenskri grafíklist, þrungnar klassískri. ró-
semd og innra krafti.
Nýtt Blómaskeið
Næstu árin verða litlar breytingar á
kvenímyndinni í grafíklist Braga, enda gat
hann þá lítið sinnt henni vegna brauðstrits
og vöntunar á aðstöðu til grafíkvinnslu hér
á íslandi. Á árunum 1958-60 tókst honum
að fá inni í grafíkdeild Fagurlistaskólans í
Múnchen, en ýmsar aðstæður þar voru
honum í óhag, þannig að honum tókst ekki
að vinna úr þeirri þekkingu, þ.á m. á sáld-
þrykki, sem hann aflaði sér þar. Þær fáu
konumyndir sem Bragi gerði á áranum
1958-64 eru yfírleitt fíngerðar ætingar af
»>gyðjum“ í gamla stflnum eða óræðar tákn-
fígúrar - að sjálfsögðu með fugl við hend-
ina...
Árið 1983 gerði Knútur Braun, sem þá
rak Listmunahúsið við Lækjargötu, Braga
út af örkinni til að vinna grafíkmöppu hjá
þekktum fagmönnum í Kaupmannahöfn,
Hostrap-Pedersen og Johansen. Þar með
hófst nýtt blómaskeið í grafíklist Braga sem
ekki er séð fyrir endann á og fól meðal
annars í sér viðhorfsbreytingu hans til
kvenímyndar. Nýjustu konur Braga hafa
til að bera myndugleika kvennanna frá
1956, en fas þeirra er frjálslegra. Þær fara
ekki í felur með kynþokka sinn, þvert á
móti flíka þær honum purkunarlaust. Karl-
maðurinn er hins vegar samur við sig, blikn-
ar andspænis kvenlegri frjósemd og ástríðu-
hita.
Nú gefst islenskum listunnendum tæki-
færi til að skoða þessa sérstæðu kvenna-
króníku Braga Ásgeirssonar í heild sinni.
Yfirlitssýningin á verkum hans í Listasafni
íslands stendur til 31. október.
AÐALSTEINN INGÓLFSSON
Kona. Steinþrykk 1956
Ástríður. Steinþrykk 1983.
Óp. Trérista 1952
Systurnar. Steinþrykk 1958.
i
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 18. SEPTEMBER 1993 7