Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1994, Blaðsíða 3

i_Egnflg
lllöiESiu SDEirEEŒ]® ®
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjórar:
Matthías Johannessen, Styrmir Gunnars-
son. Ritstjómarfulltr.: Gísli Sigurðsson. Rit-
stjóm: Kringlunni 1. Sími 691100.
Einfari
í leit að bitastæðu inntaki, segir danska listakonan
Bodil Kaalund um sjálfa sig í samtali við Lesbók.
Tilefnið var sýning hennar í Norrasna Húsinu, en
Bodil Kaalund sýndi þar og í Hallgrímskirkju
nokkrar myndanna sem hún hefur um árabÚ unnið
fyrir glæsilega útgáfú af dönsku Biblíunni.
Við Pollinn
er heiti á veitingahúsi á Akureyri, sem er til húsa
í sérkennilegum og greinilega danskættuðum hús-
um á Oddeyrinni. Þarna hefur verið staðið að hús-
vernd svo til fyrirmyndar má telja, en um Gránufé-
lagshúsin og sögu þeirra skrifar Jón Hjaltason,
sagnfræðingur á Akureryi.
á sjúkrahúsum hafa það hlutverk að lækna trú ein-
staklinga og fjölskyldna þegar vantrúin og nið-
urbrotið hafa tekið völdin, segir Bragi Skúlason,
sjúkrahúsprestur, sem skrifar greinina og segir frá
fyrirrennurum sínum í starfi, svo og því sem áherzla
er lögð á núna.
KRISTJÁN FRÁ DJÚPALÆK
í minningu skálds
II
Sem vatn, er sitrar gegnum gisin þök
til gólfs í strjálum dropum, farvegslaust,
sem dapur ferill fugls í þröngii vök,
sem fís, er þyrla vindar undir haust,
var líf þitt, bróðir, vega- og átta-villt,
í veröld, sem þér fáa geisla bar.
Vai' stríð mitt háð til einskis, ógnum fyllt?
I örvænting þú spyr og hlýtur svar:
Að eiga draum í dagsins tryllta gný
og djúpa þrá til söngs í hljóðum skóg,
að eiga sýn til sólar gegnum ský,
og sorg í hjarta, - það er skáldi nóg.
Kristján Einarsson frá Djúpalæk lézt 15. þ.m. á Akureyri þar sem hann
bjó lengstan hluta ævi sinnar. Kristján fæddist 1915 að Djúþalæk í
Skeggjastaðahreppi í N. Múlasýslu, starfaði lengi sem kennari, en frá
1966 vann hann næstum eingönmgu að ritstörfum. Fyrsta Ijóðabók
Kristjáns, Frá nyrztu ströridum, kom út 1943, en sú síðasta, kvæðabók-
in Dreifar af dagsláttu, kom út 1986.
B
B
ÞEGAR
OKIÐ
HVERFUR
Nú fyrir skömmu stóð
svo á að ég þurfti að
kynna mér að nýju
kveðskap aldamóta-
skáldanna svokölluðu,
skáldanna sem
kvöddu 19. öldina
með ljóðum sínum en
fögnuðu nýrri öld,
þeirri sömu öld sem við munum brátt
kveðja.
I ljóðum þessara skálda ríkti gjarna
taumlaus bjartsýni. Það var engu líkara
en það lægi í loftinu að þjóðin gengi á sjö
mílna skóm inn í nýjan og betri heim þar
sem allar leiðir væru færar. Skáldin sáu
fyrir sér fullt sjálfstæði þjóðarinnar, at-
vinnuuppbyggingu og verslun sem stæði
með blóma.
Þessar vonir rættust að mestu sem vita-
skuld ætti að vera fagnaðarefni. Gallinn
er bara sá að í lok framfaraaldarinnar
blasir við hnípin þjóð í vanda.
Við getum okkur til gamans reynt að
gera okkur í hugarlund þau kvæði sem
innan stundar verða vafalítið ort í kveðju-
skyni við 20. öldina og til að fagna hinni
21. Hætt er við að þá kveði við annan tón
en þann sem hljómaði fyrir tæpri öld. Það
er engu líkara en þjóð vor haf! gengið á
vegg þar sem hún vissi ekki af neinni
hindrun, komið að luktum dyrum þar sem
fólk hélt að allt væri galopið. Við slíkar
aðstæður er eðlilegt að við stöldrum við
og rnetum stöðu okkar að nýju.
Eg get þó ekki að því gert að mér þyk-
ir sem vandi þjóðarinnar hafi verið blásinn
upp og auglýstur um of, magnaður upp
eins og púki sem þjóðinni er sendur henni
til angurs. Varla kveikir maður svo á sjón-
varpi eða útvarpi eða les dagblöðin án
þess að lenda í miðju svartagallsrausi um
atvinnuleysi og slæmar horfur á vinnu-
markaði. Þetta eru náttúrlega gósentímar
fyrir stjórnmálamenn sem vitaskuld hafa
margt merkilegt að segja um atvinnu-
ástandið — nema það sem máli skiptir.
Hvarvetna á Vesturlöndum blasir við
að atvinnuleysi er og verður viðvarandi.
Það mun að öllum líkindum aukast á
næstu árum en ekki minnka. Þessu hefur
andi mannsins áorkað. Tæknin hefur á
ótal sviðum leyst manninn undan oki vinn-
unnar svo sem að var stefnt. Er þá nokk-
uð út í hött að spyrja hvort þetta ill-
ræmda atvinnuleysi sé ekki, þegar allt
kemur til alls, sigur mannsandans? Þeirr-
ar spurningar heyri ég sjaldan spurt og
enn sjaldnar svarað.
Þeir sem nú varðveita fjöregg þjóðanna
verða fyrr eða síðar að viðurkenna orðinn
hlut og velta fyrir sér spumingu sem verð-
ur sífellt áleitnari: Hvað á að gera við
fólkið?
Svo virðist sem enn sé almennt álitið
að gildi mannsins sé einkum fólgið í þræl-
dómi hans. Flestir sýnast trúa því að þræh
þeir ekki myrkranna á milh við mis-
skemmtileg og -þroskandi störf séu þeir
einskis nýtir þegnar í samfélagi vinnandi
manna og kvenna, eins konar niðursetn-
ingar af nýjum toga. En má ekki hta yfir
sviðið frá öðrum sjónarhóli?
Eg og margir fleiri líta svo á að þetta
geti orðið upphaf nýrrar Paradísar manns-
ins — sé rétt haldið á spöðunum — Para-
dísar þar sem hæfileikar mannsins fá loks
að njóta sín til fulls er þrældómnum slepp-
ir. Ef vel tekst til getur þetta orðið gull-
öld^ mannsins.
Eg geri mér ljóst að mikil viðhorfs-
breyting verður að eiga sér stað til að svo
verði, jafnvel kúvending, ekki síst í landi
okkar sem á stundum hefur minnt á geysi-
stórar vinnubúðir — og þótt gott!
Hvernig væri að byrja á því að taka
atvinnuleysi út af sjúkdómaskrá? Það áliti
ég stórt framfaraskref. Atvinnuleysi er
ekki sjúkdómur þjóðar heldur niðurstaða
tækniþróunai- sem síður en svo er lokið.
Tæknin hefur komið í stað vinnandi handa
sem nú eru frjálsar. Kannski ber brýna
þörf til að leggja af hugtakið atvinnuleysi
og finna upp nýtt orð til að lýsa ástandinu
á uppbyggilegri hátt.
En samt er spumingunni, sem varpað
var fram hér að framan, ósvarað, hvað á
að gera við fólkið sem engin þörf er fyrir
á vinnumarkaðnum um ókomin ár?
Getum við leyft okkur að óvirða það
með þeim smánargreiðslum sem kallast
atvinnuleysisbætur þegar sjálft orðið á
varla rétt á sér lengur? Ég held ekki. Við
þurfum að stokka upp — viðurkenna það
sem við blasir — og gera okkur ljóst að
fólk er verðmætt og fellur ekki úr gildi
þótt dyntóttur vinnumarkaður hafni því.
Það sem við þörfnumst er ný hugsun.
Hinar vanabundnu lausnir eiga ekki leng-
ur við. Vicí stöndum á þröskuldi nýn-ar
aldar sem við þekkjum ekki og vitum
ekki til hvers leiðir en getum hins vegar
mætt henni betur undirbúin ef við viljum.
Til er ágæt saga af ungum frambjóð-
anda fyrir einn stjórnmálaflokkanna okk-
ar. Sá ferðaðist um kjördæmið þar sem
hann hugðist vinna eftirminnilegan sigur.
Frambjóðandi þessi hafði þungar áhyggj-
ur af flótta manna úr sveitum landsins á
mölina. Hann hélt fund í samkomuhúsi
emu í kjördæminu og voru fáir mættir.
Áhyggjum sínum vegna fólksflóttans úr
sveitunum lýsti hann svo: „Þegar ég lít
yfir þennan sal sé ég glöggt að þessi sveit
á ekki mikla framtíð fyrir sér.“ — Og
náði ekki kjöri.
Þetta sama dettur mér stundum í hug
þegar ég heyri gömlu lausnirnar sungnar
og leiknar, tálvonir vaktar og falsspár
settar fram.
ÞÓRÐUR HELGASON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 23. APRÍL 1994 3