Lesbók Morgunblaðsins - 04.06.1994, Blaðsíða 1

O R G U
L A Ð S
Stofnuð 19 2 5
21. tbl. 4. JÚNÍ1994 — 69. árg.
Stolt og stælt
náttúrubörn
Eftir nokkurra mánaða dvöl í Dar es Salaam í
Tanzaníu, þar sem maðurinn minn, Páll Ólafs-
son verkfræðingur, starfaði um hríð, ákváðum
við hjónin að fara í viku safarí-ferð í þjóð-
garða Norður-Tanzaníu. Við vorum einstak-
Lifnaðarhættir Maasai-manna
í Tanzaníu hafa ekki breyst
öldum saman og þeir halda
ótrúlega fast í gamlar hefðir
í klæðnaði, dansi og siðum
tengdum tímamótum í lífinu,
svo sem fæðingum, kyn-
þroska ungmenna, giftingum
og dauða.
Eftir ÞURÍÐI
GUÐJÓNSDÓTTUR
lega heppin með leiðsögumann, hinn 32 ára
gamla Juma, ættaðan frá Kilimanjaro.
Hann stóð aldrei á gati, vissi gjörsamlega
allt um fuglana og dýrin, allt frá termítum
upp i fíla, latnesk og ensk nöfn á trjám og
jurtum, og það sem meira var, allt um
Maasai-fólkið líka.
Á ferð um Tanzaníu höfðu Maasaiar vak-
ið óseðjandi foi-vitni mína, þar sem þeir
reikuðu um með búsmala sinn, nauta- og
geitahjarðir. Þeir voru áberandi gi-annvaxn-
ii% hárprúðir og perluskreyttir. Oftast voru
þeir í skærrauðum klæðum, einfaldlega
bundnum með hnút yfir öxl, en stundum í
vínrauðum, fjólulitum eða appelsínugulum
og alltaf með staf eða spjót í hendi, stund-
um hvort tveggja. Líka sáust bláklæddir
Maasaiar, sem eru í betri efnum, því þau
klæði eru dýrari. Aldrei sá ég græn- eða
gulklædda Maasaia. Konurnar voru nauðr-
akaðar á höfði og afar perluski’eyttar eins
og mennirnir, um höfuð, háls, handleggi
og ökkla.
Eg vissi að Maasaiar era einn fjölmenn-
asti af 120 þjóðflokkum Tanzaníu, þótt fjöldi
þeirra sé óviss vegna þess að þeir vilja
ekki taka þátt í manntali og era stöðugt á
hreyfingu í leit að beit og vatnsbólum fyrir
hjarðir sínar. Þeir virða heldur ekki landa-
mæri og ferðast að vild milli Tanzaníu,
Uganda og Kenya. Lifnaðarhættii' þeirra
hafa ekki breyst öldum saman og þeir halda
ótrúlega fast í gamlar hefðir í klæðnaði,
Vngar Maasai-stúlkur í viðhafnarbúningi og Maasai-stríðsmenn, hávaxnir og grann-
ir. Einn lyftir sér léttilega jafnfætis, en Maasai-menn eru einmitt frægir fyrir óvenju
mikinn stökkkraft.
Greinarhöfundurinn við eitt af húsum Massai-manna og börnin horfa forviða á
hvítingjann. Innsetta kortið sýnir Tanzaníu þar sem Massai-menn búa.
dansi og siðum tengdum tímamótum í lífí.
inu, svo sem fæðingum, kynþroska ung-
menna, giftingum og dauða. Þeir forðast
og líta með mikilli tortryggni á alla- aðra
siðmenningu. Suma siði hafa þeir þó neyðst
til að leggja niður, eins og þann að ungir
menn urðu að fella ljón áðm- en þeir vora
teknir í tölu fullgildra manna, þar sem ekki
má lengur fella villidýr að vild. Maasaiar
era vel gefnir og þeir sem menntast hafa,
hafa jafnvel komist í æðstu stöður í Kenya
og Tanzaníu. Meðal þeirra er fyn-um for-
sætisráðheraa Tanzaníu, Edward Moringe
Sokoine, sem lést í bílslysi 1984, en hann
hafði verið talinn líldegur eftirmaður þáver-
andi forseta landsins, Nyerere. Mörg dæmi
era um að menntaðir Maasaiar snúi aftur
til heimkynna sinna og hjarðanna. Maasaiar
höfðu áður orð á sér fyrir að vera herská-
ir, svo mjög að jafnvel á tímum þrælaveið-
anna vora þeir látnh- í friði að mestu. Erf-
itt er að nálgast þetta fólk, það vill ekki
senda börnin sín í skóla og læknar sig sjálft
með jurtum. Nú voram við stödd á heima-
slóðum Maasaia, hásléttum og steppum
Norður-Tanzaníu og spurningum mínum til
Juma linnti ekki.
Á öðram degi ferðarinnai’ komum við í
náttstað á brán Ngorongoro-gígsins í 2.300
m hæð. Juma sagði mér þá að hann þekkti
Maasai-fjölskyldu skammt frá, sem við
gætum fengið að hitta og skoða híbýli henn-
ar gegn smá greiðslu. Þótt við væram lúin
eftir 12 tíma ferðalag á slæmum vegum,
gat ég ekki sleppt þessu tækifæri til að
kynnast Maasaium nánar. Páll hafði að vísu
meiri áhuga á viðfangsefnum morgundags-
ins, að skoða stærsta eldgíg í heimi og villi-
dýrin sem lifa á sléttunni í botni hans, en
hún er 265 ferkílómetrar að stærð. Samt
lét hann sig hafa það að koma með.
Maasai-þorpið eða býlið var þyrping 11
húsa. Veggir húsanna era gerðir úr trjá-
renglum, sem klæddai' era strámottum og
síðan er klínt á þær blöndu af kúamykju
og leir og stráþak byggt yfir. Kringum
húsin var hátt og þykkt gerði úr hrísi og
trjágreinum til varnar villidýrum. Innan
þess var önnur girðing úi’ gi'önnum stauram
fyi-h' búsmalann. í þessum húsum bjó ein
fjölskylda, ættfaðirinn, 99 ára, og synir
hans með fjölskyldum sínum. Karlmennirn-
ir sátu utan girðingar og heilsuðu Juma
kunnuglega. Eiginlega vai'ð ég fyrir von-