Lesbók Morgunblaðsins - 17.09.1994, Qupperneq 1

'
StofnuÖ 1925
. tbl. 17. SEPTEMBER 1994 - 69. árg.
T ilfinningalegir
eftirskjálftar
K
lukkan framan á kaþólsku kirkjunni skammt
frá heimili mínu, í borg heilagrar Moniku
(Santa Monica) í Suður-Kaliforníuríki, hefur
stöðvast. Vísarnir sýna tímann 4.31, en á
þeirri stundu þann 17. janúar sl. reið öflugur
Jarðskjálftinn í
Kaliforníu í janúar sl.
varð mörgum
ógnvekjandi lífsreynsla
sem dró dilk á eftir sér.
Eftir SIGRÍÐILÓU
JÓNSDÓTTUR
jarðskjálfti yfir svæðið hér, eins og greint
hefur verið frá í fréttum. Mánuði seinna
höfðu meira en 5000 eftirskjálftar fylgt í
kjölfarið.
Þó skjálftinn stæði ekki yfir í nema 40
sekúndur, voru áhrif hans víðtæk og hann
kemur einnig til með að hafa langvarandi
áhrif á líf fólks hér. Nú er ljóst, að aldrei
áður í sögu Bandaríkjanna, hefur tjón verið
metið eins mikið af völdum náttúruhamfara
og það sem þessi skjálfti olli. En það eru
líka aðrar alvarlegar afleiðingar, sem eru
ekki eins sýnilegar og sem ekki er að sama
skapi hægt að meta eftir fjárhagslegum
mælikvarða. Það eru þau áhrif sem náttúru-
hamfarir eins og þessar hafa á tilfinninga-
lega líðan fólks og heilsu. í þessari grein
ætla ég að fjalla lítillega um þetta atriði
og greina frá hjálparstarfi sem ég kynntist
hér á svæðinu, sem fól í sér áfallahjálp, eða
m.ö.o. tilfinningalegan stuðning við fórn-
arlömb skjálftans.
Björgunarmenn leita að fólki í rústum eftir jarðskjálftann mikla, sem varð í Los Angeles í janúar síðastliðnum.
Eðlileg Viðbrögð Undir
Óeðlilegum Kringumstæð-
um - Helstu Einkenni
Reynslan hefur sýnt, að þegar jarð-
skjálftar verða í þéttbýli, valda þeir jafnan
meiri skelfingu en aðrar náttúruhamfarir.
Ástæðan er sú, að erfitt hefur reynst að
spá nákvæmlega fyrir um hvenær búast
megi við meiriháttar skjálftum. Þó að flest-
ir íbúar á jarðskjálftasvæðum, séu að öllu
jöfnu meðvitaðir um hugsanlega hættu,
þá kom fram í tengslum við þennan
skjálfta, að margir, sem töldu sig vera
mjög vel undirbúna, voru samt sem áður
slegnir miklum óhug. Allt gerðist svo
snöggt og án viðvarana. Allt sem fólk
gengur að sem vísu í daglegu lífi, eins og
stöðugleiki hýbýla sinna og jarðarinnar
sem það stendur á, fór úr skorðum.
Reiknað er með því að jarðskjálftinn
hafi haft einhver tilfinningaleg áhrif á alla
sem voru á svæðinu. Sumir upplifðu þó
sterkari tilfinningar en aðrir og einnig var
misjafnt að hve miklu leyti þær ollu fólki
erfiðleikum við að takast á við daglegt líf
á ný eftir atburðinn. Fyrri reynsla, aðstæð-
ur fólks og undirbúningur eru meðal þeirra
þátta sem skipta máli í þessu sambandi.
í úrtakskönnun, sem var gerð tveimur
vikum eftir skjálftann og greint var frá í
nokkrum fjölmiðlum, kom í ljós að Ijórði
hver aðspurðra taldi þetta vera þá mest
ógnvekjandi lífsreynslu sem hann/hún
hafði lent í og 57% fundu fyrir kvíða- eða
streitueinkennum, sem mátti rekja beint
til skjálftans og olli þeim erfiðleikum í
daglegu lífi.
Flestir finna fyrir ótta á meðan meiri-
háttar skjálfti ríður yfir og stundum líka
lengi vel á eftir. Gríðarlegur hávaði og
niðamyrkuy magnaði óttatilfinninguna hjá
mörgum. Ótal spurningar þjóta í gegnum
hugann á svona stundu, eins og hvort
maður eigi að halda kyrru fyrir eða að
fara. Hugsunum um nánustu fjölskyldu-
meðlimi skýtur líka upp í hugann og er
umhyggja fyrir öryggi þeirra eitt það
fyrsta sem grípur fólk. Að þessu sinni var
að mörgu leyti lán í óláni að skjálftinn
skyldi verða að nóttu til, því þá voru flest-
ir fjölskyldumeðlimir nálægt hver öðrum.
Ef skjálftinn hefði orðið að degi til, hefði
enn meiri skelfing gripið um sig, svo og
gríðalegt öngþveiti, er fólk hefði rokið í
síma og út á ótrygga vegi til að kanna
hvernig sínum nánustu hefði reitt af.
Fyrst á eftir atburðinn áttu margir í
erfiðleikum með að hugsa rökrétt. Á þessu
stigi er fólki því m.a. ráðið frá því að taka
mikilvægar ákvarðanir. Margir kvörtuðu
einnig yfir gleymsku, skertu tímaskyni,
lystarleysi og eirðarleysi. Þessi vandamáí
leysast venjulega þegar tekist hefur að
koma daglegu lífi í fastar skorður á ný.
Endurupplifun atburðarásarinnar i vöku
eða draumi, olli mörgum erfiðleikum fyrst
á eftir, en þetta dofnar venjulega með tím-
anum. Ymis áreiti í umhverfinu, sem minna
á atburðinn, eða svipaðir atburðir, eins og
eftirskjálftar, gátu kallað fram sterkar
minningar og tilfinningar. Margir vom
ofurnæmir á öll hljóð og hreyfingu fýrst
eftir skjálftann og áreiti sem að öllu jöfnu
teljast væg, gátu kallað fram sterk kvíða-
viðbrögð,
Röskun á svefnvenjum var algeng hjá
öllum aldurshópum. Margir voru gripnir
kvíða þegar háttatími nálgaðist, forðuðust