Lesbók Morgunblaðsins - 17.09.1994, Síða 6

A
Hljóðlát
dvelj andi
návist
rið 1990 gaf norska skáldið Paul Helge Haugen
út ljóðabók undir nafninu íhuganir um Georg-
es de La Tour. Bókin vakti verulega athygli
og var af hálfu Norðmanna tilnefnd til bók-
menntaverðlauna Norðurlandaráðs árið eftir.
Fimm ljóð úr
ljóðabókinni íhuganir
um Georges de la Tour
eftir PAUL-HELGE
HAUGEN
Franski málarinn Georges de La Tour var
uppi á 17. öid. Nafn hans féll í gleymsku
fram á þessa öld að verk hans vöktu á ný
verulega athygli. í eftirmála bókar sinnar
segir Paul-Helge svo frá kynnum sínum af
de La Tour:
„Tvívegis hef ég hitt Georges de La To-
ur. í fyrra sinnið var það í lítilli bókabúð í
Kristiansand, það var útsala, árið var 1979.
Ég gekk um og rótaði í hillum og kössum,
og dró fram litla bók með eftirprentunum
af verkum fransks málara sem ég tæpast
hafði heyrt getið um. Þá var hann þar kom-
inn. Ljósið hans leiftraði af síðunum og
ekki allt of góðu prentverkinu, það snart
mig án þess að gera boð á undan sér. La
Tour var þarna í búðinni. Grá hafþokan úti
fyrir varð að víkja ... Ég keypti ekki fleiri
bækur þann daginn. í seinna sinnið hitti ég
hann í París, mitt á Pont Neuf, þar sem
ég lagði leið mína daglega allt vorið 1986.
Hann kom hljóðlega, var um stund við hlið
mér, svo var hann horfinn. Kannski var það
hann, kannski ekki. En það snart eins og
hann: hljóðlát dveljandi návist, án orða, án
þess að þyrma yfir mann, návist full af
skáhallri birtu snemmvorsins.
Ég hef þekkt Georges de La Tour.
Þennan aprílmorgun á Pont Neuf sá ég
alveg skýrt fyrir mér bókarkápuna sem bar
titilinn Ihuganir um Georges de La Tour.
Þijú ár áttu að líða og ég veit ekki hversu
margar umritanir áður en sú bók var endan-
lega fest á pappír ... Þetta eru íhuganir um
verk hans, magnaða kyrrðina, sorgina og
fögnuðinn í hjónabandi Ijóss og myrkurs."
Ljóðin í bók Paul-Helge eru alls 34.
Aðeins fimm þeirra eru í endanlegri gerð
höfundar beint tengd ákveðnum vekum de
La Tour. Þessi ljóð birtast hér í íslenskri
þýðingu ásamt myndum af tveimur lista-
verkanna sem eru kveikja þeirra.
Georges de la Tour: Trésmiðurinn Jósef.
(Jósef,
trésmiðurinn)
Svo kemur hann, loksins
hríslast yfirhöfuð
háls hendur
ómerkjanlegur vaxandi straumur
náðar, óverðskuldaður
þeim þorsta sem aldrei
verður slökktur
Þvær burtu drífandi ösku
frá brenndum dögum
sem runnu milli fingra
Fljóðbylgja gegnum skil ferskvatns og sjávar
skipreika áform, rekatré
Kom mæt henni, þú sem mátt
Kom og lát fyllast
fyrr en heimur steinrennur á ný
og þú hverfur inn
og undir
(María Magda-
lena við
spegilinn)
Freistar þess að slíta sig lausa
úr þessum líknarbelg morgunsins
fálmandi, til að gefast á vald
duftinu
Ofn, æpandi fullur minninga
Afl þar sem tíminn verður glóandi
seigfljótandi efni
áður en höggin falla
Vanitas. Tómar augntóftimar
stökkur kúpull hauskúpunnar, loft.
Þessi gömlu bein og þessi lamaða
innsýn, loks visnandi, vanitas.
Formáli og ljóðaþýðingar
eftir TRAUSTA
ÓLAFSSON
Georges de la Tour: Sveiflíruleikarinn.
(Sveiflíru-
leikarinn)
Þessir samangreiptu dagar, hringmúrinn
Hið raunverulega gnæfir yfír þig
sem brúnn veggur, og slútir
yfir hrjáð höfuð
Lokuð augun, hljómbotn munnsins
Hnefrnn sem nýr fram hljóðið
úr einhverju öðru, eins konar meiningu
Sækir það sem ekki á sér nafn
Hreinn tónn rifmn laus
óhreinum höndum
Leika sig út
úr fangeisi líkamans
mortéli minninga
Brunnar borgir Titrandi löngun
Skuggar Visnir bamslíkamar
Hestburðu: af dauða
Leika náðina yfir þig, yfír okkur
Hunangsljós
á grómtekna húð þína, á þig
land bítandi hægt sorfið
sárum og tónlist
(Engillinn
birtist Jósef)
Þytur sem af fuglum
af vængjum þöndum mót stormi
eða dregnum við jörð
Grip inn í nóttina
Harður hnefi
sem þrýstir saman myrku efni
Stigmata, soltnir munnar
í lófunum
Augu sem séð hafa of margt
en þyrstir samt
Og engillinn stígur inn, orðalaust
mitt á meðal sofinna og vakinna
sýnilegur í því ósýnilega
Engillinn
Engilsins systur og bræður
Sú sköpun sem aldrei lýkur
titrandi í geimnum
hvarvetna
Frá engum stað
kemur hið alskæra Ijós
sem flæðir út
frá höndum sem halda á Ijósinu
(Job/Fanginn)
Stíg inn í þetta fangelsi: myrkur
manneskja
hvert sem hann snýr sér þessir fjórir veggir
steinn steinlím steinn steinn
hnuHungar, kalk, tommuþykkar fiögur
af ótta
bíður uppfyliingar
einnar einustu gildrar þversagnar
oghinn, náungi þinn, ætíð
fimm faðma í burtu
Samanhnipraðar verur
með ásjónu mól jörðu
og þung augnalok
hinum megin
bíður það sem hann ekki
þekkir: tómara rúm
og önnur hróp
í hulinn guð
útlínur sem gióa dauft í steininum
Þýðandi er við nám í Noregi.
6
4