Lesbók Morgunblaðsins - 15.11.1997, Síða 15

HRAFN A.
HARÐARSON
FAÐIR
MINN
Fræða þulur,
friðstóll,
fjall:
Eitthvað á þessa leið:
Fjallið er skjól,
áskorun, skóli
og uppspretta djarfra
drauma.
Sem Herðubreið!
Hann kenndi mér allt
sem kann ég í dag:
um karlmennsku, dug
og kærleikans lag.
Forðum ég sótti
í fang hans að komast
sem oftast -
(ei brást við reiður)
nú reyni ég sjálfur
öðrum að vera
Skjaldbreiður.
Höfundur er bókavörður í Kópavogi.
AGNAR
HANNESSON
AF
HVERJU?
Aður fyrr ungur að árum
ávann sér hylli og vh'ðing
vöknuðu með honum vonir
og vorhljómur ástar í hjarta
Þau kynntust á vorljúfu kvöldi
og kossarnir ástriðufullir
kveiktu þar kærleikans neista
og kveikinn að framtíðar-
draumi
En eitthvað fór úrskeiðis
seinna
einmana sat hún hjá barni
á meðan hann öldurhús sótti
og hamingju sína veðsetti
Á döggvotum strætunum
dimmum
drukkinn og einmana róni
dáinn í minningu dagsins
dapurleg örlagasaga
Leiðast nú mæðgur að leiði
ljósið á kertið þær tendra
sársauki nístir sum hjörtu
og söknuður horíinna tíma
Höfundurinn er bifvélavirki í Reykjavík.
OÐRUVISI - NY LIFSSYN
MÁLVERK eftir Ferdinand Hodler: Vorið, 1901.
EFTIR
ESTHER VAGNSDÓTTUR
Henni fannst hún mis-
heppnaðasta lífvera jarðar
______oq um leið sú______
ólánsamasta. Atti hvergi
heima, búin að týna sjálfri
sér. Hún var samnefnari
þjáðs mannkyns sem þó
var henni framandi.
Hvernig hafói hún lokast
inni í slíku fangelsi?
HÚN var einmana, þó ekki í venjulegum
skilningi þess orðs. Ekki vegna skorts
á félagsskap. Hún var ein í sál sinni,
átti ekki þátt í áhugamálum og viðhorfum
annarra. Af hverju var henni ætlað þetta
hlutskipti? Hún leit til baka og reyndi að
skilja þá lífsþræði sem höfðu beint henni í
þennan farveg. Þegar hún var lítil telpa
hafði komið fyrir að hún hafði verið stödd
einhvers staðar einsömul þar sem hún vissi
að hún átti ekki að vera, hafði villst, annað-
hvort misskilið staðinn eða komið þangað á
röngum tíma. Þá skynjaði hún þessa ein-
semd, fannst hún hafa villst í tilverunni.
Ekki var henni þá ljóst að þessi sálarein-
semd myndi fylgja henni mestallt lífið.
Hvers vegna hún hlaut þetta hlutskipti var
henni leyndardómur. Ef til vill var sú stund
nú upprunnin að henni tækist að skilja ...
Þegar hún var sex ára gömul hafði hún
eitt sinn verið að leik hjá heimili sínu og séð
konu koma gangandi eftir götunni. Þetta var
gömul kona, með fornfálegt sjal á herðum
og höfuðklút fram á enni. Hún hafði furðað
sig á ellilegu útliti konunnar, hvers vegna
hún hefði valið sér þetta gervi og þennan
líkama sem var svo slitinn og hrörlegur.
Skyndilega varð henni ljóst að konan vissi
ekki að þetta ástand var óeðlilegt, hræði-
legur misskilningur, ástand hennar eigin
hugar. A þessu augnabliki vissi hún að
mannveran klæðir sig í ytra form eigin
hugarástands, en veit ekki af hverju það
gerist. Hún varð gripin skelfingu. Var þetta
staðreyndin í þessari veröld - vissi enginn
um þennan sannleika og varð fólk „gamalt“
án þess að vita hvers vegna? Já, þannig var
þessi óttalega staðreynd og hún reyndi að
skilja ástæðuna. Henni var ljóst að þetta var
í ósamræmi við eitthvað sem hún vissi frá
því... hvenær vissi hún ekki. Hvers konar
hræðileg skynvilla var þessi veröld þar sem
slíkt ástand gat skapast? Ótti náði heljartök-
um á sál hennar - henni fannst hún fangi
framandi og fjandsamlegrar tilveru.
Smám saman fór hún að skynja eins kon-
ar bil á milli sín og skólafélaganna, foreldra
og ættingja. Hún horfði á félagana falla inn í
tilveruna, tengjast böndum vináttu og skiln-
ings, ræða saman og taka þátt í hinu og
þessu án þess að velta því sérstaklega fyrir
sér. Sama var að segja um hina fullorðnu;
þeir litu á allt eins og það væri sjálfsagt og
skiljanlegt og samræmdist eigin skoðunum
og skynjun. Hún skildi ekki þessi tengsli,
var utan þeirra. FyiTr henni voru þetta
gervitengsli hvað hana sjálfa snerti. Þessi
skortur á tengslum hafði þau áhrif að hún
vissi varla hvemig hún átti að vera og til að
hrekjast ekki alveg út í horn fór hún að gera
sér upp framkomu sem hún taldi hæfa. Sú
uppgerð kostaði mikla áreynslu. Hún reyndi
að lifa sig inn í eitthvað sem var henni óeig-
inlegt, sem hún ekki skildi... og það hlaut að
fara á einn veg.
Sálin var týnd, tilveran gervitilvera. Það
var því líkast sem hún væri í álögum,
sti-engjabrúða.
Hún fjariægist sjálfa sig uns sjálfsímynd
hennar er orðin eins og gerviímynd Hún er
sjálfri sér framandi. Tilveran ytra gervi þar
sem sálin var týnd ...
Umhverfið og hún sjálf - form án inni-
halds. Tal, hreyfingar, bros, öll slík merki
ÞESSI skortur á
tengslum hafbt pau
áhrif að hún vissi
varla hvernig hún átti
að vera og til að hrekj-
ast ekki alveg út í horn
fór hún að gera sér upp
framkomu sem hún
taldi hæfa.
um líf skynjar hún án tilefnis. Hún sér fugl á
flugi og finnur að hann býr yfir ósýnilegum
veruleika, sem hún óttast, skilur ekki, er
fjarri henni sjálfri. Sama gildir um allt í til-
verunni. Framandlegleikinn fer loks að
vekja hjá henni grunsemdir um veruleika
sem alls staðar sé fyrir hendi nema hjá
henni sjálfri. Hún er eins og skel án inni-
halds. Þá reynir hún að svipta sig því lífi,
sem orðið er henni óbærilegt.
Hún heldur ástand sitt vera öllum ljóst og
fer í gönguferðir á nóttunni til að forðast
forvitin augu. Samnefnari þjáðs mannkyns.
Hvernig hafði hún lokast inni í slíku fang-
elsi?
Hún skynjar lítið hvað tímanum líður,
heyrir raddir sem hvetja hana til að taka
þátt í lífinu, brosa við tilverunni. - En hún
skilur ekki þegar fólk talar við hana eins og
hún skilur að það býr persónuleika hennar
til í huganum, annan persónuleika ...
Loks fer að rofa til. Hún verður fyrst vör
við það á gangi eftir fjölfarinni götu dag
einn seinnihluta vetrar. Horfir á fólksfjöld-
ann og skynjar allt í einu á annan hátt en áð-
ur að allt, sem fyrir sjónir hennar ber, er
birting innri veruleika. A þessari stundu er
sem hún tengist umhverfinu og öðrum veru-
leika í senn. Jafnframt kemur vissa um heild
sem hún er enn ekki orðin þátttakandi í...
Þetta er líkast því að horfa á himin þakinn
skýjum þegar rofar til í skýjaþykkninu og
lítill bjartur blettur kemur í ljós sem vísar
inn í bjartari veröld. Er þetta kannske vís-
bending? Þegar hún kemur heim til sín
þennan dag veit hún að eitthvað hefur
breyst. Hún skynjar nýtt inntak - nýjan
veruleika.
Eitthvað var dulið sem hún þráði að
skilja. Svo finnur hún hvernig myi-krið og
fjötrarnir hið innra víkja hægt fyrir litlu
ljósi djúpt í vitundinni... Hún er að víkka,
opnast, sameinast heildinni. Hluti hennar er
að samræmast nýjum veruleika handan ein-
semdar, óskiljanleika og fjötra...
Hvaðan kemur henni þessi styrkur?
Eitthvað var að reyna að ná samræmi við -
veruleika sem hlaut að vera einhvers staðar
á bak við, handan myrkursins, óskiljanleik-
ans,- fjötranna. -
En hvaðan kom þetta eitthvað?
I sínum dýpstu leynum skynjar hún von.
Sú von hefur raunar aldrei alveg yfirgefið
hana, jafnvel ekki á hennar erfiðustu
stundu, þegar hún reyndi að yfirgefa þetta
líf. Og þess vegna hélt hún alltaf áfram,
kannske ómeðvitað látið mistakast að láta
sig hverfa, komið aftur, alltaf haldið áfram.
Henni var orðið ljóst að aðeins ein leið lá
út úr myrkrinu. Sú leið lá í gegnum skiln-
ing á eigin ástandi. Síðan lá leiðin lengra
inn í óþekkta veröld, hennar eigin vitund.
Þetta var ferðalag gegnum myrkviði vit-
undarinnar í leit að ljósi og nýju lífi. Hvað
leiddi hana í gegnum þessa reynslu? Hver
var tilgangurinn með slíkri ferð? Þessar
spurningar voru sem brennandi blys í vit-
und hennar og knúðu svara. Hún vissi að
aðeins ein leið var fær og engin leið til
baka...
Leiðin
Hún leitar uppruna síns. Til hans liggja
ótal þræðir. Ef hún vill verða heil verður
hún að fikra sig eftir einum þræði til að
sameinast hinu upprunalega. Aðeins einn
þráður tengir sálina við upphafið. Hennar
eigin þráður. Þann þráð verður hún að
finna.
Hún stendur úti í nóttinni og horfir á
stjörnubjartan himin. Vitund hennar fyllist
djúpum friði og eins konar nánd sem hún
skilur ekki. Einhvers staðar þarna úti er
lífið sem hún leitar. Hvers vegna hún veit
þetta er henni ekki ljóst. Hún bara veit. A
einhvern dulinn hátt hefur hún skynjað
veruleikann frá því hún man fyrst eftir sér:
þarna úti er hann. Og á dularfullan hátt
bundinn henni sjálfri. Sá djúpi veruleiki
sem falinn er í hennar eigin vitund tengist
ljósinu sem hún skynjar þarna úti í
stjörnubirtu alheimsins. Hvaða leyndar-
dómar búa að baki? Hún skynjar djúpa þrá
til að vita, skilja, lifa þennan veruleika sem
staðfastur grunur hennar beinist að. Hún.
skynjar fjötra mannverunnar, eigin van-
mátt gagnvart þessum mikla veruleika
sem nefnist líf... en skynjar jafnframt að
hann vitjar hennar, hvetur hana til að
halda áfram - gefast ekki upp - halda
stöðugt áfram og treysta... Skyndilega
rennur upp fyrir henni ljós ... getur verið
að líftaug hennar sé einmitt vitundin um
þessi tengsli við óendanleikann - þessi
björtu blik sem hún skynjar þarna úti?
Hugsunin snertir hana eins og rafstraum-
ur, næstum eins og högg. Henni finnst eins
og innri rödd tjái henni sannleika sem
henni er næstum um megn að meðtaka.
Þar sem hún stendur undir stjörnubjörtum
himninum fyllist hún ólýsanlegiT gleði...
Hún er á leiðinni heim.
Höfundurinn býr ó Akureyri.
LESBÓK MORGUNBIAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 15. NÓVEMBER 1997 1 5