Alþýðublaðið - 06.04.1984, Qupperneq 4

alþýðu-
Effiiara
Föstudagur6. apríl 1984
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Stjórnmáiaritstjóri og ábm. Guðmundur Árni Stefánsson.
Blaðamaður: Friðrik Þór Guðmundsson.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru að Ármúla 38, Reykjavík, simi 81866.
Setning og umbrot: Alprent hf. Ármúla 38.
Prentun: Blaðaprent, Síðumúla 12.
Áskriftarsíminn
er 81866
Guðrun Erlendsdóttir, lögfrœðingur:
Hver er eigna- og erfða-
réttur í óvígðri sambúð?
Á ráðstefnu Sambands Alþýðuflokkskvenna um rétt heimavinn-
andi fólks sem fram fór í síðasta mánuði flutti Guðrún Erlendsdótt-
ir lögfræðingur fróðlegt erindi um eigna- og erfðarétt í óvígðri sam-
búð, hvernig hann verður best tryggður. Hér kemur svo erindið
Ríkisvaldið hefur um langan ald-
ur haft afskipti af fjölskyldunni
með því að skapa henni lagalegan
ramma. Löggjafinn hefur sett regl-
ur um það, hverjir megi ganga í hjú-
skap, um stofnun og slit hjúskapar
og þau réttaráhrif, sem hjúskapur
hefur í för með sér.
Um síðustu aldamót miðaðist
löggjöfin við hina hefðbundnu
fjölskyldu sifjaréttarins, þ.e. hjón
og skilgetin börn þeirra. Eiginmað-
urinn vann fyrir heimilinu meðan
eiginkonan gætti bús og barna.
Réttur óskilgetinna barna var lítill
og skilnaðir fátíðir.
í dag hefur hjónabandið ekki
lengur þá lykilstöðu, sem það áður
hafði í að ákvarða réttindi og skyld-
ur hjóna og barna þeirra.
Hjúskapur sem stofnun hefur
veikst mjög á seinni árum samfara
fjölgun skilnaða, breyttu hlutverki
kvenna og síauknum fjölda þeirra,
sem eru í óvígðri sambúð, sem gerir
það að verkum, að sífellt verður erf-
iðara að skilja milli vígðrar og ó-
vígðrar sambúðar.
Réttaráhrif, sem áður voru ein-
göngu bundin við hjúskap, ná nú
oft einnig til þeirra, sem búa saman
ógift. Á þetta einkum við um ýmis
réttindi, sem félagsmálalöggjöfin
býr fjölskyldum. Reynt hefur verið
að gera réttarstöðu barna sem jafn-
asta, hvort sem foreldrarnir eru í
hjúskap eða ekki, og er nú réttar-
staða barna foreldra í óvígðri sam-
búð nánast hin sama og skilgetinna
barna.
Fyrsta vandamálið, sem maður
rekur sig á, þegar fjallað er um ó-
vigða sambúð, er hvað sambúðar-
tilvikin eru ákaflega mismunandi,
bæði hvað snertir lengd sambúðar,
og tilganginn með henni. Það er því
ákaflega erfitt að afmarka það
hvaða sambúð eigi að hafa réttar-
áhrif. Miklir sönnunarerfiðleikar
eru um það, hvenær sambúð hefur
stofnast og hvenær henni er slitið,
því að hér höfum við ekki við að
styðjast formbundinn samning,
hjónavígsluna, eða skilnaðarleyfi.
Engar almennar reglur eru til um
það, við hvað sé átt, þegar talað er
um óvígða sambúð. I daglegu máli
er átt við karl og konu, sem búa
saman sem hjón. í þeim lagaá-
kvæðum, sem binda réttaráhrif við
óvígða sambúð, hefur verið miðað
við sameiginlegan bústað, fjárhags-
lega samstöðu, tímalengd sambúð-
ar, sameiginleg börn, og tilkynn-
ingu eða skráningu sambúðar.
Ekki er mögulegt að afmarka í
eitt skipti fyrir öll þau sambúðar-
form, sem lagaáhrif kunna að verða
bundin við. Það er þó ljóst að á-
skilja verður sameiginlegan bústað
og vissa fjárhagslega samstöðu og
oftast nær miða við einhvern lág-
markstíma.
Sambúðarfólk þarf ekki að full-
nægja neinum sambúðarskilyrðum
sbr. hjónavígsluskilyrðin. Engar
Herra Lög og
Regla gómaður
Aðalráðgjafi Reagans forseta,
Edwin Meese, í kröppum dans
Það átti að vera glæsilegur áfangi
á góðum ferli. Edwin Meese, aðal-
ráðgjafi Bandarikjafurseta, skyldi
verða dómsmálaráðherra. Léttleiki
og hlýtt viðmót á yfirborðinu hafa
skýlt því að hann var „lögga“ af því
sauðarhúsi sem kenna sig við „Log
og reglu“. Eins og Reagan forseti
skiptir hann heiminum í hvítt og
svart. Hann er einn af þeim sem
kallað hefur baráttusamtök fyrir
borgararéttindum „þrýstihóp í
þágu glæpamanna“. Þegar mót-
mælandi einn í stúdcntaóreirðum í
Californíu 1969 var skotinn til bana
var dómur Meese einfaldur: Hann
átti skilið að deyja.“
Nú er sem sagt búið að góma
sjálfan herra Lög og Reglu. I yfir-
heyrslum Bandaríska þingsins hef-
ur birst ný mynd af Meese, lítill en
frekur potpólitíkus sem gleymir
ekki vinum sínum, hvort sem þeir
eru „góðir“ eða „slæmir“. Yfir-
heyrslur þessar áttu að leiða í ljós
hvort Meese teldist hæfur sem ráð-
herra. Kom í ljós aö óreiða var á
fjármálum vonbiðilsins, hann var
skuldum vafinn. Og honum hafði
reyndar tekist að fresta óþægilegum
innheimtuaðgerðum, þegar banka-
stjóri helsta viðskiptabanka hans
var útnefndur sem formaður sendi-
nefndar USA hjá Sameinuðu þjóð-
unum. Aðstoðarbankastjórinn
fékk að sinna verkefnum fyrir
Reagansstjórnina.
60 þúsund dollara lán hafði verið
kippt í liðinn fyrir Meese og vinur
fjölskyldunnar lánaði frúnni 15
þúsund dollara og sá hinn sami
fékk skömmu síðar starf við Hvíta
húsið. Ekki orðum aukið að segja
að Meese hafi hreinlega verslað
með stöður. Staða Meese varð æ
verri þrátt fyrir allt og eigur hans í
Californíu voru ýmsar seldar af
Thomas nokkrum Barrack. Sá hinn
sami hlaut skömmu síðar leiðandi
stöðu í innanríkisráðuneytinu. Að-
spurður hvort samhengi væri þarna
á milli svaraði Barrack „Aldeilis
ekki“. Meese var einnig spurður en
hann var ekki allveg eins afdráttar-
laus. „Eftir því sem ég best veit,
neií'
Viðkvæmasta mál Meese nú er
þó annað. í júlí í fyrra kvaðst hann
ekki hafa hugmynd um hvernig
margumtöluð skjöl í eigu Jimmy
Carters höfðu komist undir hendur
Meese með vinum
kosningastjóra Reagans forseta. í
yfirheyrslum þingsins komu hins
vegar sannanir í ljós fyrir því að
kosningastjóri Reagans, sem auð-
vitað var Meese, vissi full vel um
þessi skjöl. En þá sagðist Meese
hreinlega ekki muna eftir því að
hafa séð þessi skjöl. Búinn að
gleyma þeim, hversu líklegt sem það
má teljast.
Nefnd sú er rannsakað hefur feril
Meese er ekki ánægð með þetta og
Meese fær að svara fleiri óþægileg-
um spurningum. Nú munu þær
Guðrún Erlendsdóttir
kröfur eru gerðar um aldur og
skyldleik.a, aðrar en þær sem refsi-
löggjöfin setur, geðveikur maður
eða andlega vanþroska getur verið í ■
sambúð án leyfis dómsmálaráðu-
neytis. Maður, sem giftur er fyrir
getur verið í sambúð með annarri
konu t.d. tengdámóður sinni eða
stjúpdóttur, án þess að það brjóti
gegn nokkrum lögum.
Reynslusambúð virðist ‘ hafa
komið í stað hinnar hefðbundnu.
Framhald á bls. 3
einkum snúast um hvort kosninga-
barátta Reagans forseta hafi farið
svipaða farvegi og hjá Nixon forð-
um: Njósnir, mútur og svo framveg-
is. En þó ýmislegt óþægilegt eigi
eftir að koma í ljós er samsetning
Bandaríska þingsins á þann veg að
alveg eins líklegt þy kir að þrátt fyrir
allt muni Meese hreppa dómsmála-
ráðherradóminn. í orðum demó-
kratans Patrick Leahy: „Reagan
gæti ráðið Kobba kviðristu (Jack
the Ripper) sem ráðherra og hið
Háa Hús (þingið) myndi staðfesta
það.“
MOLAR
Hjá Þjóðviljanum hefur fáni
„frjálsrar og óháörar" frétta-
mennsku veriö dreginn upp
en fáni verkaiýðshreyfingar-
innar blaktir i hálfa stöng...
Lýsingarorði (blóti)
sleppt
Af því við erum að minnast á
undarlegheit Bandarískra stjórn-
mála hér á síðunni er ekki úr vegi
að rifja upp þegar Nixon var kraf-
inn um upptökur af ýmsum sam-
ræðum sínum í tengslum við
Watergate-hneykslið. í staðinn af-
henti hann handrit af upptökun-
um og þar komu oft fyrir útstrik-
anir á borð við „ógreinilegt" eða
„lýsingarorði sleppt".
Nixon: — (ógreinanlegt).
Dean: — (ógreinanlegt).
Nixon: — (ógreinanlegt).
Erlichman: Minn skilningur er
að (ógreinanlegt).
Nixon: Með öðrum orðum þá
(ógreinanlegt).
Erlichman: Well, við skulum
snúa okkur að (ógreinanlegt).
Nixon: All right, ég nefndi ein-
ungis (ógreinanlegt) vegna þess að
(ógreinanlegt). Leyfðu mér að
(ógreinanlegt). En höldum áfram
með (ógreinanlegt).
Erlichman: Well, það eina sem
ég vildi segja er (ógreinanlegt).
Nixon: (lýsingarorði sleppt)
(ógreinanlegt).
A1 Haig
Reagan forseti hefur undanfar-
ið átt í megnustu vandræðum með
vini sína ýmsa. Nú hefur A1 Haig
opnað munninn og segir að árið
1982 hafi Reagan komið í veg fyrir
mögulega lausn í Mið-Austur-
löndum, þannig að allur erlendur
herafli hyrfi frá Líbanon. Fyrrum
utanríkisráðherra segir reyndar
að Reagan hafi gert þetta meira
eða minna óviljandi, en embættis-
menn ýmsir telja að möguleikinn
á slíku samkomulagi hafi ekki
verið eins góður og Haig gefur í
skyn...
Sparnaður á fullu?
Vestfirska fréttablaðið segist
hafa heyrt að olíuskipið Bláfell
hafi komið með svartolíu alla leið
frá Reykjavík eingöngu til að
fóðra rækjutogarann Hafþór, þó
svo að næg svartolía hafi verið til
á ísafirði. Skyldi þetta vera nýj-
asta leiðin til að draga úr dreifing-
arkostnaði olíufélaganna, spyr
V.f.
Iðnaðarnjósnir
Þá berast þau tíðiridi frá Noregi
að iðnaðarnjósnir séu að verða
áþreifanlegt vandamál í dag. Ör-
yggismálanefnd iðnaðarins var
komið þar á fót fyrir 7 árum og nú
segir formaður nefndarinnar að
óheillavænleg þróun hafi átt sér
stað, bæði hvað varðar njósnir og
svo skemmdarverk. Þetta vanda-
mál er sérlega erfitt viðureignar
því erfitt er að sanna nokkuð í
flestum tilfellum og einnig hafa
atvinnurekendur verið furðu á-
hugalausir um öryggisráðstafan-
ir...
Kaupum kafbát
Kafbátar eru alldeilis í sviðs-
ljósinu þessa dagana og umhugs-
unarvert hvort íslendingar ættu
ekki að fá sér einn svona til að
vera menn með mönnum. Nú er
elsti kafbátur Dana til sölu,
„Delfinen" og mun verðið vera á
bilinu 150—200 þúsund danskar
krónur, reyndar án alls lauslegs
innvols.