Alþýðublaðið - 29.05.1984, Blaðsíða 4

alþýöu-
blaóiö
Þriðjudagur 29. maí 1984
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Stjórnmálaritstjóri og ábm. Guömundur Árni Stefánsson.
Blaðamaður: Friðrik Þór Guðmundsson.
Gjáidkeri: Halldóra Jónsdóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru að Ármúla 38, Reykjavík, sími 81866.
Setning og umbrot: Alprcnt hf. Ármúla 38.
Prentun: Blaðaprent, Síöumúla 12.
Áskriftarsíminn
er 81866
Viðhorf Kjartans Jóhannssonar í bankamálanefndinni:
Almannaaðhald, starfsmanna-
ráð og trygging innistæða
— meðal áherslupunktanna
Fyrir nokkrum dögum gerði Alþýðublaðið grein fyrir
nokkrum þeim hugmyndum, sem Kjartan Jóhannsson
formaður Alþýðuflokksins lagði fram í bankamála-
nefnd þeirri, er vann að drögum að nýju frumvarpi til
Iaga um Seðlabanka íslands og viðskiptabankanna.
Kjartan Jóhannsson stóð ekki að áliti meirihluta banka-
málanefndarinnar — sem samanstóð af fulltrúum
stjórnarflokkanna, heldur skilaði séráliti.
Hér verður gerð nánari grein fyrir hugmyndum Kjart-
ans og lýst viðhorfum þeim er hann kynnti í nefndinni,
en hlutu ekki náð meirihluta
að um frumvarp til Iaga um
Sameining banka
í skipunarbréfi nefndarinnar var
henni falið að endurskoða allt
bankakerfið með það að markmiði
að skapa stærri og virkari heildir.
Þeim tilgangi hefur tæpast verið
náð í starfi nefndarinnar. Meiri-
hlutinn hefur talið að vinna bæri að
því að sameina ríkisviðskiptabanka
og hlutafélagsbanka og valdi að
vísa því verki til viðskiptaráðherra
nefndarinnar. Er hér fjall-
viðskiptabanka.
með ósk um að hann hefði for-
göngu um tæknilega útfærslu sam-
einingar. Ég er hins vegar þeirrar
skoðunar að nærtækasta verkefnið
og reyndar hið einfaldasta og
áhrifaríkasta á þessu sviði sé að
sameina Útvegsbankann og Búnað-
arbankann. Til þess þarf 'fyrst og
fremst pólitíska ákvörðun. Þessi
sameinging ætti að mínum dómi að
gerast með því að eigandinn, ríkið,
beitti sér fyrir löggjöf um samein-
inguna á Alþingi.
Trygging innistæðna
Innistæður sparifjáreigenda eru
ekki tryggðar hér á landi andstætt
því sem gerist í flestum grannlönd-
um okkar, nema að því er tekur til
ábyrgðar ríkisins á sínum bönkum.
Ég tel að slíka tryggingu eigi að taka
upp, en ekkert er um það í þessu
frumvarpi, og því fer vitaskuld víðs-
fjarri að skilyrðin um eigið fé við-
skiptabankanna samkvæmt frum-
varpinu feli í sér nokkurt það öryggi
sem krefjast verður í þessu sam-
bandi.
Almannaaðhald
Nýsamþykkt eru á Alþingi lög nr.
36 frá 25. mars 1983 þess efnis að
ríkisbankarnir skuli birta með
reikningum sínum yfirlit yfir launa-

mtk,, \
WSk. ' m
kostnað, bifreiðakostnað, risnu,
ferðakostnað og efnislega fjár-
muni. Þessi lög þjóna því hlutverki
að veita bönkunum almannaaðhald
og upplýsa eigendurna, fólkið í
landinu, um hvernig stjórn bank-
anna sé háttað að þessu leyti. Meiri-
hluti nefndarinnar gerir að tillögu
sinni að þessi nýsettu lög séu numin
úr gildi. Því er ég mótfallinn, og tel
upplýsingalöggjöf þessa sjálfsagða
og eðlilega.
Heimild til að
stofna banka
Hingað til hefur í reynd þurft
lagasetningu til að stofna banka. í
frumvarpinu eru hins vegar sett al-
menn skilyrði fyrir stofnun hluta-
félagabanka. Samkvæmt 7. gr. veit-
ir ráðherra starfsleyfi að uppfyllt-
um þessum skilyrðum. Ég tel þetta
eðlilegan hátt, en tel rétt, að ráð-
herra hafi heimild til þessa að neita
að veita starfsleyfið ef hann hefur
til þess ríkar ástæður, þó með þeim
skilmálum að honum væri þá jafn-
framt skylt að skjóta málinu til Al-
þingis. Þetta yrði öryggisatriði, ef
upp kæmu þau tilvik, sem erfitt er
að sjá fyrir, að ekki þætti við hæfi
af einhverjum ástæðum að heimila
stofnsetninguna.
Umboðsskrifstofur
erlendra banak
Ég Iegg áherslu á að ráðherra setji
glögg skilyrði fyrir slíkri starfsemi,
sem m.a. feli í sér öruggt eftirlit með
starfrækslunni og ótvíræðar
heimildir til þess að afturkalla
starfsleyfið, ef ástæða þætti til.
Starfsmannaráð
í ýmsum grannlöndum okkar á
starfsfólk aðild að stjórn banka. Ég
tel eðlilegt að þessu yrði þannig
skipað hérlendis, að komið yrði á
fót starfsmannaráðum, með aðild
starfsmanna, bankaráðs og banka-
stjórum þar sem fjallað yrði um
starfsaðstöðu, nýjungar í rekstri og
vinnubrögðum og önnur þau mál
sem varða starfsfólk sérstaklega.
Hlutabréfakaup banka
í b) lið 21. gr. og 2. mgr. 29. gr. er
bönkunum heimilað að gerast hlut-
hafi í almennum hlutafélögum og
er sú heimild umfram yfirtöku á
eignum vegna fullnustu á kröfu. Ég
er andvígur þessu. Bankar eiga að
vera í bankastarfsemi en ekki
ástunda hlutabréfakaup og —sölu.
Þarna á að skilja algerlega á milli. í
heimild þessari felst óheppilegur
hagsmunaárekstur, sem getur haft
mjög slæmar afleiðingar.
Vaxtamál
Samkvæmt frumvarpinu ákveð-
ur bankastjórn hvers banka vaxta-
kjör þau sem bankinn býður. Eins
og ákvæðin eru úr garði gerð er
bankanum frjálst að mismuna við-
skiptaaðilum sínum. Ég tel að
hamla eigi gegn slíkri mismunun.
Frh. af bls. 2
Eitt er víst, þaö ríkja engar
samkeppnishömlur innan
ríkisstjórnarinnar....
MOLAR
Geymist að eilífu
Svo stóð á stimplinum, sem var
settur á persónulegar eigur raun-
verulegra og ímyndaðra fanga
sovéska ríkisins. I lífi Lew Kope-
lew hófst þessi eilífð í apríl 1945.
Þá eftir að hann hafði barist sem
sjálfboðaliði í 4 ár á vígstöðvun-
um við Þjóðverja, var hann hand-
tekinn, aðeins mánuði fyrir
stríðslokin. Það voru landar hans,
sem handtóku hann og ákærðu
fyrir „borgaralega manngæsku
og meðaumkun með andstæð-
ingnum“. Það var upphafið af
Gúlageyjadvöl hans. Henni lauk
hinsvegar ekki fyrr en í lok sjötta
áratugarins.
Kopelow hefur skrifað tvær
bækur um þessa dvöl sína, hin
fyrri heitir „Geymist að eilífu“ og
hin seinni „Stillið mínar sorgir“.
Að vissu leyti getur Kopelew
sjálfum sér um kennt hvernig fór.
Hann var staðfastur marxisti,
stöðugt tilbúinn í orðaskak við
vini og yfirmenn um hvað væri
rétt og hvað rangt fyrir sannan
kommúnista. Hann gat alls ekki
samþykkt að marxistar yrðu að
haga sér einsog svín vegna þess að
nasistar gerðu það. Hann tók því
afstöðu gegn hrottalegri fram-
komu Rauða hersins þegar þeir
réðust inn í Þýskaland. Hann var
major á þessum tíma og hætti lífi
sínu hvað eftir annað til að koma
í veg fyrir nauðganir, rán, slátrun
á óbreyttum íbúum og tilgangs-
laust eyðileggingarstarf í bæjum
og borgum. Hann skyldi óskup
vel þessa framkomu hermann-
anna. Þetta voru bitrir menn, sem
höfðu upplifað hörmungar stríðs-
ins á heimaslóðum. En Kopelew
var ekki í Þýskalandi til að hefna
heldur til að sigra nasismann og
rétta þýskum verkalýð hjálpar-
hönd í nafni alheimsbyltingarinn-
ar.
Það var ekki liðið af yfirvöld-
unum. Hann var handtekinn og
dæmdur í tíu ára þrælkun. Lýsing
Kopelews á fangabúðunum er
hræðileg. Þar hrynur fólk niður
eins og flugur, úr hungri, kulda og
af misþyrmingum. En þessi stað-
fasti maður finnur Iíka ljósgeisla í
Gulag-helvítinu. Hann verður að
listamanni í kúnstinni að komast
af og ekkert virðist honum
ómögulegt. M.a. nær hann tvisvar
í hjákonur í vistinni.
Seinni bókin „Stillið mínar
sorgir“, er ekki eins hörkuleg.
Hún gerist í búðum fyrir lista-
menn og ýmsa aðra gáfumenn,
sem hafa verið fangelsaðir fyrir
skoðanir sínar. Meðal samfanga
hans þar er t.d. Alexander Sol-
sjenitsyn. Á þessum árum og
reyndar löngu seinna, var Kope-
lew sannfærður sovétkommi,
meira að segja stalínisti. Vissir
hlutar af samræðum hans og Sol-
sjenitsyns eru óborganlegir.
í dag býr Kopelew í Köln og
hefur ekki lengur ríkisborgararétt
í Sovétríkjunum. Hann er ennþá
hugsjónamaður, en án hugsjóna-
stefnu. Nýlega kom hann út með
skáldsögu en þar áður skrifaði
hann bók í samvinnu með Heinr-
ich Böll, en hann barðist líka á
austurvígstöðvunum. Bókin heit-
ir „Hversvegna skutum við hvor á
annan“. 1981 fékk hann friðar-
verðlaun bóksala í V-Þýskalandi.
Of gamall
Graham Green er kominn út
með nýja bók „Getting to know
the General". Hún fjallar um vin-
áttu hans og hershöfðingjans
Omar Torrijo, sem var einræðis-
herra í Panama. í tilefni af út-
komu bókarinnar birtist viðtal
við Green. Þar segir hann frá sam-
böndum sínum í S-Ameríku, vin-
áttu sinni og Fidel Castros. Þegar
talið berst að Nóbelsverðlaunun-
um, en Green hefur margsinnis
verið nefndur í sambandi við þau,
en ekki fengið þau, verður hann
æstur.
— Ég vil ekki ræða það. Það er
alltaf sama gamla sagan með
aumingja herra Arthur Lundkvist
(en hann er í akademíunni, sem
úthlutar verðlaununum), sem seg-
ir að ég fái ekki verðlaunin fyrr en
hann er dauður. Ég held að ég hafi
aldrei hitt karlinn þó ég hafi oft
komið til Svíþjóðar. Auk þess er
ég orðinn of gamall nú.