Alþýðublaðið - 07.01.1986, Qupperneq 4

alþýðu-
■ H et.it.m
Þriðjudagur 7. janúar 1986
Alþýðublaöið, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 81866, 81976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaðamenn: Jón Daníelsson og Ása Björnsdóttir
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guömundsdóttir
Setning og umbrot: Alprent hf., Ármúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Síðumúla 12
Askriftarsíminn
er 81866
Fólk fer í kröfugöngur til verksmiðjunnar til að krefjast bóta, en varðmenn stugga því frá.
unnar og fáeinir sérfræðingar
hvaða efni var raunverulega um að
ræða.
Bótagreiðslur
Hins vegar fer það ekki milli
mála að fjölmargir létust og ennþá
fleiri biðu heilsutjón vegna slyssins
og skömmu eftir að það varð hófust
kröfugöngur til verksmiðjunnar í
von um einhverjar miskabætur. En
vopnaðir varðmenn gæta verk-
smiðjunnar og stugga fólkinu frá
og enn hafa engar bætur verið
greiddar.
Hins vegar tala menn í hvísling-
um um himinháar upphæðir sem
þeir eigi í vændum í skiptum fyrir
dánarvottorð lækna og annað það
sem nota mætti til sönnunar því að
gaslekinn hefði valdið manntjóni.
Þeir sem eru prettaðir á þennan hátt
eru yfirleitt ólæsir og hafa enga
menntun.
Union Carbide hefur boðið bóta-
greiðslur í eitt skipti fyrir öll að
upphæð 1.8 milljarð króna (Skr.),
en indverska stjórnin hefur hafnað
því boði. Næsta skrefið verður
væntanlega einhvers konar réttar-
höld, þar sem þeir einir fá einhverj-
ar úrbætur sem geta fært sönnur á
sitt mál. Það þykir sýnt að sú leynd
sem hvílir yfir orsökum og eðli gas-
lekans sé liður í þeirri viðleitni að
sleppa billega frá þeim bótagreiðsl-
um.
Verksmiðjan er nú lokuð og
mennirnir sem unnu þar eru at-
vinnulausir. Einnig þeir telja sig
eiga rétt á bótum. En það er ekki
líklegt að stjórnvöld gangi langt í
því að styðja kröfur þeirra. Verk-
smiðjan hefur lengi haft sterk póli-
tísk ítök í landinu. Þjóðarleiðtog-
inn, Rajiv Gandhi, stefnír að örri
iðnvæðingu og ólíklegt er að hann
geri neinar þær ráðstafanir sem
geta fælt önnur fjölþjóðafyrirtæki
frá því að fjárfesta í iðnfyrirtækj-
um í landinu.
Bhopal
— ári eftir gaslekann —
Nú er ár síðan Bhopal á Indlandi
var á forsíðu allra dagblaða vegna
þeirra hörniulegu atburða sem áttu
sér þar stað vegna gasleka frá verk-
smiðju alþjóðafyrirtækisins Union
Carbide. Það fyrnist undrafljótt yf-
ir slíka atburði, alls staðar nema hjá
þeim sem fyrir þeim verða, enda
óhægt um vik að meta hversu mikið
tjón hlaust af í þeirri ringlureið sem
skapaðist fyrst eftir að slysið varð. ’
Sænskur fréttamaður, Bo Gunn-
arsson, var staddur í Bhopal fáein-
um dögum eftir slysið og sá með
eigin augum afleiðingar þess eins
og þær blöstu við augum þá. Síðan
hefur hann haldið sambandi við
fólk sem býr í Bhopal og fengið frá
því fregnir af langtímaáhrifum
slyssins og þeim ráðstöfunum sem
gerðar hafa verið — eða réttara sagt
hafa ekki verið gerðar fólkinu til
hjálpar.
Beinar og óbeinar afleið-
ingar
Engar áreiðanlegar heimildir eru
til um fjölda þeirra sem létust af
völdum eiturefna þegar slysið varð.
Opinberar tölur segja að 1.762
dauðsföll megi rekja beint til slyss-
ins, en líkur eru á að þau hafi verið
talsvert fleiri eða um 2.500 og þar
að auki er giskað á að 7—8 þúsund
manns hafi beðið meira eða minna
heilsutjón. Sumir nefna mun hærri
tölur eða allt upp í 30.000 sem hafi
orðið fyrir heilsubresti eða veru-
legri röskun á högum vegna slyss-
ins. Þá eru meðtaldir þeir sem hafa
misst sina nánustu, e.t.v. fyrirvinn-
una, þeir sem hafa skerta starfs-
orku, t.d. vegna öndunarerfiðleika
og konur sem hafa fætt andvana og
vansköpuð börn í kjölfar þessara
atburða. Til viðbótar þessu er fólk
sem bjó í námunda við verksmiðj-
una litið hornauga af ótta við að
gaseitrun leynist með því og muni
koma í Ijós síðar. Þá gæti það
reynst stopull vinnukraftur og eign-
ast óheilbrigð eða vansköpuð börn.
Hóstasaft til lækninga
Það er hvergi nærri fullvíst hvaða
gastegundir sluppu út í andrúms-
loftið við lekann frá verksmiðjunni.
Indverskir sérfræðingar hafa dreg-
ið í efa þær upplýsingar Union
Carbide að um hafi verið að ræða
„metylisocyanat", sem er ekki með-
al hættulegustu gastegunda. Við
krufningu á líkum hefur hins vegar
fundist efnið „cyanide", sem er blá-
sýrugas og er notað við eiturefna-
hernað. í fyrstu reyndu læknar að
nota „natríumsúlfat" til lækningar,
en það efni er einmitt notað sem
mótefni gegn blásýrugasi, en ein-
hverra hluta vegna var horfið frá því
ráði og lækningin hefur aðallega
verið fólgin í höfuðverkjatöflum og
hóstasafti, sem læknar gefa þjáðu
fólki frekar en ekki neitt.
Ennþá veit það enginn með vissu,
nema e.t.v. forráðamenn verksmiðj-
Molar
Aðventistar með heilsu-
hraustari mönnum
Öðru hverju birtast fregnir um að
rannsóknir eigi að hafa sýnt að
hæfileg drykkja stuðli að góðri
heilsu, jafnvel betri en þeirra sem
aldrei neyta áfengis.
Heiðarlegir vísindamenn og
fréttamenn slá þó þarna ýmsa var-
nagla, m.a. þá að erfitt sé að full-
yrða hvort lítil neysla geti ekki
leitt til fiknar og ánauðar.
Hitt skiptir þó kannski mestu
að í rannsóknum eru þeir sem
hætt hafa drykkju vegna of-
neyslu, þ.e. svokallaðir óvirkir
drykkjumenn, og þeir sem mega
ekki neyta áfengis vegna sjúkleika
taldir með bindindismönnum.
Nú vill svo til að fyrir skömmu
fór fram rannsókn, bæði í Kali-
forníu og Noregi, þar sem aðvent-
istar voru athugaðir sérstaklega.
Eins og kunnugt er temja þeir sér
heilbrigðar lífsvenjur og hafna
áfengi algerlega. I Ijós kom að
heilsufar aðventista er yfirleitt
betra en annarra Kaliforníubúa
og Norðmanna og þeir ná að jafn-
aði hærri aldri. Þar er sem sé um
að ræða fólk sem ekki hefur hætt
drykkju vegna vandræða eða má
ekki drekka vegna lélegrar heilsu
heldur fólk sem hefur tamið sér
þann lifsstíl að hafna öllum vímu-
efnum.
•
Áfengisneysla í Færeyj-
um jókst um fimmtung
eftir að bjórinn kom
Um mitt ár 1980 leyfðu Færeying-
ar sölu á áfengu öli. Salan er þó
miklum takmörkunum háð. Ölið
er til að mynda einungis falt á
tveim stöðum í Eyjunum.
Frá 1979 lil 1983 jókst áfengis-
neysla á mann í Færeyjum um
19.23% eða um tæpan fimmtung.
Hérlendis var neyslan á mann
nánast nákvæmlega jafnmikil
1979 og 1983.
Svíar bönnuðu hins vegar fram-
leiðslu og sölu milliöls (þ.e. öls af
þeim styrkleika sem sumir vilja nú
leyfa sölu á hér) 1. júlí 1977. —
Frá árinu áður, 1976, hefur heild-
arneysla áfengis á mann þar í
landi minnkað um 22% og tjón af
völdum áfengisneyslu að sama
skapi (dr. Gunnar Ágren).
•
Iðnnemar mótmæla
„gróðapungum íhalds-
ins“
Sambandsstjórnarfundur Iðn-
nemasambands íslands haldinn
þann 21. desember 1985, fordæm-
ir harðlega 30 prósent niðurskurð
á fjárveitingum til Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna, sem þýðir í
raun stórskerta möguleika ungs
fólks til framhaldsnáms.
Ríkisstjórn braskarastéttarinn-
ar ætlar með þessu að greiða nið-
ur fjármálabrask gróðrapunga,
íhaldsins, sem hafa komist nærri
því að knésetja Útvegsbanka ís-
íands.
Iðnnemasamband Islands
skorar á íslenskt alþýðufólk að
standa vörð um rétt barna sinna til
menntunar, sterkur lánasjóður
námsmanna er grundvöllur jafn-
réttis til náms. Þessi áras á Lána-
sjóð íslenskra námsmanna er síð-
asta aðför ríkisstjórnarinnar á
kjör láglaunafólks.
Sambandsstjórnarfundur Iðn-
nemasambands íslands skorar á
ungt fólk að opna augu sín fyrir
þessum staðreyndum og fylkja sér
um hagsmunafélög sín í barátt-
unni sem framundan er.
•
Árbók Þjóðkirkjunnar
komin út í fyrsta sinn
Þjóðkirkjan hefur sent frá sér Ár-
bók sína fyrir árið 1985. Er það í
fyrsta sinn sem kirkjan gefur út
slíka bók. Hún hefur að geyma yf-
irlitsræðu biskups á Prestastefnu
um starf kirkjunnar á síðasta ári,
sagt er frá umræðum og ályktun-
um Kirkjuþings og Prestastefnu
og athyglisverðustu málum ársins
í kirkjulegu tilliti.
Margþættar upplýsingar um
kirkjuleg efni er að finna í Árbók-
inni. M.a. er listi yfir allar nefndir
á vegum kirkjunnar, félög og
stofnanir tengdar henni, með
upplýsingum um starfsemi þeirra.
Þá er listi yfir sóknir, prestaköll
og presta landsins, greint frá er-
lendum samskiptum kirkjunnar
og yfirlit er birt úr starfsskýrslum
presta. Ýmislegt annað upplýsing-
arefni er í Árbókinni. Árbók
kirkjunnar 1985 kemur að þessu
sinni út sem 4. hefti Kirkjuritsins
1985. Hún er 84 síður að stærð.
Ritstjórn hefur annast fréttafull-
trúi kirkjunnar, sr. Bernharður
Guðmundsson.
Árbókin er send öllum áskrif-
endum Kirkjuritsins, en hana er
einnig að fá í Biskupsstofu, Suð-
urgötu 22 í Reykjavík og í þjón-
ustumiðstöð kirkjunnar, Kirkju-
húsinu, Klapparstíg 27 í Reykja-
vík.