Alþýðublaðið - 27.05.1986, Blaðsíða 4

alþýóu-
■ n hT'jf'M
Þriðjudagur 27. maí 1986
Alþýðublaðið, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 681866, 81976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaðamenn: Jón Daníelsson og Ása Björnsdóttir
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Alprent hf., Armúla 38
Prentun: Biaðaprent hf., Síðumúla 12
Askriftarsíminn
er 681866
Lífið á samyrkjubúi í ísrael
Páskar í landinu helga. Þúsundit
pílagríma eru á ferð á þröngum og
krókóttum götum gamla borgar-
hlutans í Jerúsalem og reyna að
endurupplifa fortíðina. Fólk af
ýmsu þjóðerni og prestar margra,
mismunandi trúarhópa. Kristnir
menn og múhameðstrúar og rétt-
trúaðir gyðingar, sem eru auð-
þekktir á slöngulokkunum og hin-
um svarta búningi. Og umgerðina
um hið fjölskrúðuga mannlif
mynda ungir hermenn sem standa
vörð, með vélbyssur kæruleysislega
hangandi yfir öxlina.
Á flugvellinum í Tel Aviv er hóp-
ur danskra ungmenna sem kominn
er til landsins í öðrum erindagerð-
um; til að vinna á samyrkjubúi í
ísrael og kynnast lífinu þar. Þeir
verða hvorki fyrstir né síðastir. Ár-
lega kemur fjöldi fólks frá vestræn-
um ríkjum til að vinna á samyrkju-
búum í ísrael. Það hefur streymt
þangað þúsundum saman síðustu
30 árin og áhuginn virðist ekkert
hafa minnkað, sem er í sjálfu sér
skiijanlegt því hvern langar ekki að
kynnast af eigin raun sósíalisman-
um „í sinni hreinustu mynd“. Sam-
félagi þar sem allir eru jafnir, lifa
við sömu kjör og ala börn sín upp
sameiginlega. Sólbakað landslagið
og hið dulmagnaða austræna and-
rúmsloft eykur enn á goðsagna-
keim þessa sérstæða samfélags.
Hafi einhver gert sér mjög háleit-
ar hugmyndir fyrirfram um dvölina
þarna, er honum fljótlega kippt
niður á jörðina aftur. Sósíalískar
kýr eru í engu frábrugðnar þeim
kapítalísku og menn keyra ekki um
akrana með rauða fána fagurlega
blaktandi í vindinum. Vinnan og
daglega lífið er nákvæmlega eins og
gerist í landbúnaðarhéruðum ann-
arra landa.
Samt njóta menn dvalarinnar í
ríkum mæli. Fyrst og fremst vegna
vináttutengsla sem myndast, en
einnig vegna umhverfisins; hárra
trjánna, sundlaugarinnar sem er
ómissandi allsstaðar og suðrænna
blómjurta, en allt myndar þetta
skarpar andstæður við sólbakaða
auðnina umhverfís.
Reynsla flestra takmarkast við
þessar ytri aðstæður. Þeir eru ekki
margir sem kynnast til fullnustu
þeirri pólitísku og félagslegu hug-
sjón sem býr að baki því samfélags-
formi sem þarna hefur verið komið
á.
Útópía
Samyrkjubúin eru í eðli sínu
útópískt samfélag. Hugmynda-
fræðin er tekin beint frá draumsýn
19. aldar hugsuða eins og Charles
Fourier, Saint Simon og Robert
Owen. En grundvallarhugmyndirn-
ar eru sóttar til Karls Marx annars
vegar og Theodor Herzl hins vegar.
Samfélagsgerðin byggir á hug-
myndum Fouriers um sambýli þar
sem hlutverk fjölskyldunnar er í
höndum allra sambýlinga sameig-
inlega. Hugmyndir hans, ásamt
pólitískum og efnahagslegum
kenningum Marx mynda þann
kjarna sem sósíalskir síonistar
lögðu til grundvallar við uppbygg-
ingu samyrkjubúanna. Þau byggj-
ast þó ekki öll á nákvæmlega sömu
formúlu. Á árunum 1904—1927
mynduðust a.m.k. þrjár mismun-
andi hreyfingar í kjölfar þeirrar
sósíalsk-anarkísku vakningar sem
varð meðal gyðinga í Austur-
Evrópu. Núna, þegar 75 ár eru liðin
frá stofnun fyrsta samyrkjubúsins,
hafa tvö af þessum félögum sam-
einast í eitt sósíaldemókratískt sam-
band, en það þriðja er enn lengst til
vinstri á væng stjórnmálanna.
Á árunum eftir 1948, þegar ísra-
elsríki var stofnað, varð þróunin
ekki sú sem hafði verið vænst. Fólk-
ið sem flutti til landsins leitaði ekki
til samyrkjubúanna og þjóðskipu-
lagið þróaðist fremur í átt til
kapítalisma. Jafnframt varð menn-
ingarþróunin ekki með þeim hætti
sem brautryðjendurnir höfðu
áformað, hvorki að ytri né innri
gerð.
Brautryðjendurnir höfðu haft
það meginmarkmið að stofnað yrði
ríki gyðinga. Þeir draumar höfðu
ræst, en nú virtist það vera orðið
brýnasta verkefnið að viðhalda
gamalli menningu og þjóðarein-
kennum og byggja upp traustan
efnahag landsins. Háleitar hug-
sjónir um fyrirmyndarríki byggt á
sósíalisma urðu að víkja fyrir að-
kallandi verkefnum og þar var
menntun ofarlega á blaði.
Koma þurfti á fót skólum á öllum
skólastigum, byggja upp rannsókn-
arstofnanir og koma efnahagskerfi
landsins í það horf sem nauðsynlegt
var til að geta tekið við síauknum
straumi innflytjenda. Nú eru hin
sósíölsku samyrkjubú landsins 253
talsins og þar búa samtals 110.000
A-listinn Hafnarfirði
Kosningaskrifstofan er i Alþýðuhúsinu Strandgötu 32 á
3. hæð, simi 50499.
Opið alla daga 15—18 og mánudaga til fimmtudaga
20—22.
Starfsmaðurskrifstofunnarer JónaÓskGuðjónsdóttir.
Lftið inn, kaffi á könnunni-alian daginn.
Kosningaskrifstofa
A—listans í Reykjavík
Kosningaskrifstofa A—listans í Reykjavík er í
Alþýðuhúsinu Hverfisgötu 8—10. Þar er opið alla
daga frá klukkan 9 til 19. Síminn er 15020. —
Jóhannes Guðmundsson annast skrifstofuhald, og
Bryndís Schram verður á skrifstofunni daglega
klukkan 13 til 19. — Allir eru velkomnir. Það er
alltaf kaffi á könnunni.
Á samyrkjubúum er œskilegt að dvelja og ala upp böm sín.
manns, sem svarar til tæplega
þriggja prósenta af íbúum landsins.
Breytingar
Síðustu 25 árin hafa orðið um-
talsverðar breytingar á samyrkju-
búunum. Þar hefur borgarmenning
rutt sér til rúms í síauknum mæli,
bæði hvað snertir lifnaðarhætti,
venjur og vinnutilhögun. Vélvæð-
ing hefur verið tekin upp í stórum
stíl og iðnaður er stundaður af slíku
kappi að landbúnaður er ekki leng-
ur aðalatvinnugrein. Menntun hef-
ur alltaf verið á mjög háu stigi á
samyrkjubúunum. Allir hafa
a.m.k. 12 ára skólagöngu að baki og
nálægt 30% af unga fólkinu hefur
háskólamenntun.
Breytingarnar á efnahagssviðinu
hafa einnig leitt af sér breytingar á
samfélagsgerðinni. Meira tillit er
tekið til jjarfa einstaklingsins og
fjölskyldunnar en áður. Braut-
ryðjendurnir litu á samyrkjubúin
sem nýjan, róttækan lífsmáta, ólík-
an öllu sem annars staðar þekktist.
Næsta kynslóð á eftir lítur á hann
sem sjálfsagðan hlut og telur sig
ekki vera öðruvísi en aðra. Það við-
horf má túlka sem merki um að
samfélagsskipan samyrkjubúanna
er orðin föst í sessi, þarf ekki lengur
að berjast fyrir tilverurétti sínum og
er því líklegri en ella til að skapa
mótvægi gegn auðvaldsáhrifum
umhverfisins.
Fjölskyldan sem stofnun hefur
éinkum og sér í lagi unnið á. Upp-
runalega var unnið gegn sérstöðu
fjölskyldunnar á samyrkjubúun-
um. Allt var sameiginlegt; efnahag-
ur, neysla, bústaðir, barnauppeldi
og menntun var á ábyrgð allra
jafnt, en ekki einkamál fjölskyld-
unnar.
Á þessu hafa orðið miklar breyt-
ingar. Heimilið er nú í auknum
mæli staður uppeldis og þroska
barnanna og hægt er að velja um
hvort börnin sofa heima hjá for-
eldrum sínum eða í vistarveru barn-
anna. Eftir 12 ára aldur sofa þau þó
öll í svefnskálum unglinganna.
Unga fólkið á samyrkjubúunum
er einnig nokkuð tvíbent í afstöðu
sinni. Það verður óhjákvæmilega
fyrir áhrifum utan frá og uppeldið
því ekki í jafn föstum skorðum og
fyrrum.
Lokað samfélag
En við íbúum samyrkjubúanna
blasa nú annars konar óþægindi,
sem eru bein afleiðing af því hve
lokað samfélag þeirra er. Þróunin í
landinu hefur orðið með öðrum
hætti en innan samyrkjubúanna,
einkum hefur efnahagsþróun
landsins leitt til misskiptingar lífs-
gæðanna og skipt þjóðinni í ríka og
fátæka. Þeir síðarnefndu líta öf-
undaraugum til samyrkjubúanna
og telja sig vera arðrænda af efnuð-
um ibúum þeirra. Þótt þetta hljómi
eins og öfugmæli er þetta þó ein af
þeim staðreyndum sem íbúar sam-
yrkjubúanna verða að horfast í
augu við, sem ef til vill má rekja til
einangrunar þeirra, en raunar
stendur það öllum opið sem það
vilja að fíytjast til samyrkjubúanna
og deila kjörum með íbúunum þar.
Andúð hinna fátæku íbúa lands-
ins og rótgróinn fjandskapur hægri
aflanna gegn þessu sósíalska samfé-
lagi mun eiga drýgstan þátt í því
sambandsleysi sem ríkir milli íbúa
samyrkjubúanna og annarra íbúa
landsins. En þróunin virðist stefna
frá einangrun til aukins samneytis
við aðra, auk þess sem pólitísk
sannfæring er ekki lengur þunga-
miðjan í öllum ákvörðunum fólks-
ins. Vináttu- og fjölskyldutengsl
ráða mun meiru nú orðið.
Hins vegar hafa samyrkjubúin
sem slík sterka stöðu. Það er heil-
brigt samfélag þar sem æskilegt er
að dvelja og ala upp börn sín.
Menntun er þar með því besta sem
gerist, félagsaðstoð sem hægt er að
reiða sig á, lífskjörin á svipuðu stigi
og á Norðurlöndunum og lítið um
afbrot og vímuefnaneyslu. Enn eru
grundvallarboðorðin í heiðri höfð
— að vinna eftir megni og neyta
ekki umfram þarfir. Draumar
brautryðjendanna hafa því vissu-
lega ræst. Þótt samfélagsskipanin í
heild hafi þróast með öðrum hætti
en þeir gerðu ráð fyrir, þá hefur
samt draumsýn þeirra verið gerð að
veruleika.