Alþýðublaðið - 03.02.1989, Page 3

Föstudagur 3. febrúar 1989
3
FRÉTTASKÝRING
7,2 milljarða rekstrarhalli ríkissjóðs 1988
1.650 MILLJONA AUKAFJARVEIT-
INGAR Á ÞREMUR MÁNUÐUM
Jón Baldvin um aukafjór-
veitingarnar: Rollukét — þar á meðal
ferð Þorsteins Pálssonar til Finnlands.
Hallarekstur i heilbrigðisgeiranum —
frá Landakoti og áfram. Fyrirgreiðsla
við bágstaddar atvinnugreinar.
Fjármálaráöuneytiö sendi
frá sér greinargerö í gær um
afkomu rikissjóös á síðasta
ári. Greinargerðin byggir á
bráöabirgðatölum um rekstr-
arafkomuna, sem sýnir að
hún var neikvæð um
7,2 milijarða króna. Greiðslu-
afkoman, þ.e. að meðtöldum
lánahreyfingum, varð mun já-
kvæðari, eða neikvæð um 4,2
milljarða, eins og það er orð-
að i greinargerðinni. í frétta-
tilkynningunni segir siðan:
„Á fjárlögum hafði hins vegar
verið gert ráð fyrir hallalaus-
um rekstri. Hinn mikli munur,
sem er á útkomu ársins og
upphaflegri fjárlagaáætlun, á
sér ýmsar orsakir. I stórum
dráttum má þó skýra hann
með þvi, að heildarútgjöld
ríkissjóðs fóru rúmlega fjóra
milljarða króna fram úr fjár-
lögum á meðan tekjurnar
urðu 3 milljörðum króna
lægri en þar var gert ráð fyr-
ir.“ Sérstaka athygli vekur aö
aukafjárveitingar siðustu þrjá
mánuðina nema 1.670 milij-
ónum. Ekki er birtur listi yfir
þær í greinargerðinni, en Jón
Baldvin Hannibalsson, fyrr-
um fjármálaráðherra, segir að
stóran hluta megi rekja til
„útflutnings á rollukéti",
hallarekstrar í heilbrigðis-
geira og aðgerða vegna bág-
staddra atvinnugreina.
I greinargeröinni segir aö
þessi mikli rekstrarhalli end-
urspegli þau snörpu umskipti
sem urðu í efnahagslífinu á
síðasta ári, einkum þó á síö-
ari hluta þess. Þetta sjáist
m.a. á því, aö framvinda ríkis-
fjármálanna á fyrri hluta árs-
ins hafi veriö langt frá því
sem áætlanir fjármálaráðu-
neytisins geröu ráö fyrir.
Þannig var rekstrarhallinn
fyrstu sex mánuðina tæplega
3 milljaröar, eöa hálfum millj-
aröi umfram upphaflega
áætlun. Skýringin á því að
áætlanir gerðu ráö fyrir halla-
rekstri á fyrri hluta ársins var
einkum sú, að ekki var reikn-
aö meö aö skattkerfisbreyt-
ingarnar, sem tóku gildi á
síðasta ári, skiluöu sér aö
fullu inn í ríkissjóö fyrr en
nokkuð væri liöiö á áriö.
Meðal annars af þessum
ástæöum var talið, segir i
greinargerðinni, aö siöari
hluti ársins ætti — ef ekkert
óvænt kæmi upp — aö skila
betri~útkomu en sá fyrri.
GENGISFELLINGAR OG
AUKIN VAXTAÚTGJÖLD
„Þegar fyrstu níu mánuö-
irnir eru gerðir upp er hallinn
9 milljarðar og skiptist gróf-
lega þannig, aö þaö er að
tveimur þriöju hlutum fall í
tekjum vegna mikils sam-
dráttar þegar líða tekur á áriö
og aö einum þriðja hluta að
útgjöld fara fram úr áætlun,"
segir Jón Baldvin Hannibals-
son utanríkisráðherra, fyrrum
fjármálaráöherra.
Þessi auknu útgjöld má
rekja til eftirtalinna þátta, aö
sögn Jón Baldvins: 1) Vegna
tveggja gengisfellinga í febr-
úar og maí, sem röskuöu öll-
um forsendum fjárlaga. 2)
Vegna annarra ákvarðana rík-
isstjórnar. 3)Hallinn framkall-
aöi verulega aukin vaxtaút-
gjöld.
Samkvæmt greinargeröinni
eru umskiptin mjög mikil á
síðasta ársfjóróungi þegar 4
milljarðar bættust við. 2 millj-
aröar eru vegna áframhald-
andi falls í tekjum, sér í lagi
vegna vörugjalds tolla og
söluskatts. Hins vegar bætt-
ust 2 milljarðar viö vegna
aukinna útgjalda.
ÓSKILGREINDAR AUKA-
FJÁRVEITINGAR
Athygli vekur, varöandi út-
gjöldin síóasta ársfjóröung-
inn, aó aukafjárveitingar
nema 1.650 milljónum króna.
Þegar grein var gerö fyrir
aukafjárveitingum fyrstu 9
mánuðina voru þær rúmlega
500 milljónir. Þannig aó auka-
fjárveitingar hafa verið veittar
umfram það sem nemur 1150
milljónum. Þegar saman er
tekiö á síöasta ársfjórðungn-
um nema aukafjárveitingar
og ákvaróanir ríkisstjórnar
um aukin útgjöld alls tæp-
Iega2,7 milljörðum króna.
I greinargerðinni kemur
ekki skýrt fram hvernig auka-
fjárveitingarnar skiptast. Jón
Baldvin segir aö hér sé í raun
og veru um aö ræöa uppgjör
sem taki til 13 mánaöa en
ekki 12. Hann segir Ijóst aö
útgjöldum, sem samkvæmt
venju hefðu fallið á áriö ’89,
hafi veriö komið yfir á áriö
’88, —sérstaklega meö þeim
hætti að setja sem allra
mestar aukafjárveitingar á
það ár.
EFNAHAGSUMSKIPTI OG FERÐ
ÞORSTEINS TIL FINNLANDS
Hvað varðar tekjuhallann
er gerö betri grein fyrir þvi en
áöur hversu umskiptin í efna-
hagslífinu höfðu gríöarleg
áhrif á ríkisfjármálin. Talin
eru upp dæmi um aó afla-
verömæti hafi aukist um
8—9% áriö ’87, en dregist
saman um 2—3% áriö 1988.
Þá hafi heildarútflutningur
minnkaó um 4%, en aukist
um 4% ’87. Heildarinnflutn-
ingur dregist saman um
2,5—3%, en aukist um 22%
áriö á undan. Ráðstöfunar-
tekjur heimilanna hækkuöu
um 43% ’87, en innan viö
20% á árinu 1988. Einka-
neysluútgjöld höfðu aukist
um 16,5% áriö ’87, en minnk-
uðu 2,5—3% á síöasta ári.
Aö endingu jukust fjárfest-
ingaútgjöld um 19% áriö
1987 en minnkuðu um
2—3% árið 1988.
„Þetta er auðvitað stór
partur af skýringunni, ásamt
þeirri röskun á forsendum
fjárlaga, sem fólst í þremur
gengisfellingum á árinu,“
segir Jón Baldvin. Hann bæt-
ir viö aö þetta skýri aðeins 6
milljarða, en ekki þær auka-
fjárveitingar, sem ekki hafi
verið í samræmi viö þá aó-
haldsstefnu sem fylgt hafði
verið á fyrri hluta ársins.
Skýrsla fjármálaráðuneytis-
ins tilgreinir ekki þessar
aukafjárveitingar. En hvaö er
á þeim lista: „Þaó er Ijóst aö
stórar upphæóir á honum eru
vegna útflutningsbóta á rollu-
két. — Þar á meðal vegna
feröar Þorsteins Pálssonar til
Finnlands. Hallarekstrar í
heilbrigðisgeiranum — frá
Landakoti og áfram. Þá er um
aö ræða útborganir í tengsl-
um viö efnahagsaðgerðir og
fyrirgreiöslu viö bágstaddar
atvinnugreinar," segir Jón
Baldvin Hannibalsson.
FRÉTTASKÝRING
ER DEILAN UM LÁNSKJARAVÍSI-
TÖLUNA DAUTT JAFNTEFLI?
Öll spjót fjármagnsmarkað-
arins beinast nú að viöskipta-
ráðherra fyrir hönd ríkis-
stjórnarinnar vegna breyting-
anna á lánskjaravisitölunni,
sem enginn vill kannast við
að hann muni njóta góðs af.
Þetta mál hefur tvær hlið-
ar. Önnur lýtur aö réttmæti
og lögmæti breytingarinnar.
Hin að áhrifum breytingarinn-
ar á fjárskuldbindingar, þær
sem geröar höfðu verið, og
hinar sem á eftir að gera.
Sé hægt aö tala um aöila
málsins og sjónarmiö beggja
skoöuð virðast báöir hafa
talsvert til síns máls, en einn-
ig er að finna veilur eða veik-
ar hliöar á málatilbúnaöi
beggja.
Röksemd viöskiptaráöu-
n'eytisins fyrir réttmæti breyt-
ingarinnar er skýr og Ijós og
um hana getur varla veriö
ágreiningur. Um þetta var
samið þegar ríkisstjórnin var
mynduð, síöla september-
mánaöar. Þetta þótti þá rétt
aðgerð til aö fyrirbyggja mis-
gengi launabreytinga og
lánskjara. Meö því aö tengja
lánskjör launakjörum forðast
launamenn hættulegar sveifl-
ur, en sparifjáreigendur njóta
þá líka góös af hagsældar-
tímum, þegar svigrúm gefst
til launahækkana.
Erfitt er aö koma auga á
þaö hvers vegna forystusveit-
ir verkalýðsfélaganna snúast
af hörku gegn þessu. í þessu
er þó að minnsta kosti fólgin
veruleg áhættutrygging fyrir
launþega, nokkuö sem Sig-
túnshópurinn barðist fyrir á
sinum tíma.
Þaö væri þá helst aö þarna
gæti þess sama tvískinn-
ungs, sem birtist í hugmynd-
um miðstjórnar ASÍ um kom-
andi samningaviðræður, þar
sem gert er ráð fyrir kröfu um
aö atvinnurekendur greiði allt
lífeyrissjóösiðgjald launþega,
en slíkt myndi lækka launa-
vísitölu um 4% og þar meö
lánskjaravísitölu um rúm 2%.
Þar er aö finna kröfu um
lækkun lánskjaravísitölu,
fengna meö því aö þátttaka í
kaupum á Kfeyrisréttindum
veröi skattfrjáls. Er þetta ekki
þaö aö vilja í senn borða kök-
una og geyma hana?
Veikasta hliðin á rök-
semdafærslu viöskiptaráö-
herra fyrir breytingunni er
e.t.v. sú forsenda fyrir lög-
mæti hennar, sem sótt er i
Ólafslög, aö unnt sé aö gera
slika breytingu — aö því til-
skildu aö hún gangi ekki á
áunnin réttindi. Um þetta er í
rauninni deilt, varla nokkuö
annaö. Þaö er vegna þessa
sem þeir Benedikt Davíðsson
og Pétur Blöndal birta aug-
lýsingar í öllum fjölmiðlum
þessa dagana og hvetja
menn til aö taka viö greiðsl-
um af eldri lánum með fyrir-
vara um lögmæti breytingar-
innar, og meö fyrirvara um
kröfu á hugsanlegum mun.
Þó mun þetta ekki vera í
fyrsta sinn sem breyting er
gerö á lánskjaravísitölu,
þannig að fordæmi er til.
Áunnin réttindi sparifjár-
eigenda, eöa áunnin réttindi
lántakenda? Aftur er hér
komið aö óvissupunkti varö-
andi framþróun vísitölunnar,
því engin leiö er til aö segja
fyrir um hvort hún muni þró-
ast sparifjáreigendum í hag
eöa óhag. Vænkist hagur
þjóðarstrympunnar má gera
ráö fyrir því aö sótt veröi til
aukins kaupmáttar. Þeir lán-
takendur, sem þeirrar hækk-
unar njótá, munu þá skila
hluta þeirrar hækkunar til
sjóöa, banka og annarra lán-
ardrottna.
Loks ber að nefna þann
kynningarfrest sem hags-
munaaðilar óneitanlega hafa
haft til aö skoða málið og tjá
hug sinn, þvi ásetningur rik-
isstjórnarinnar var rækilega
kynntur og staöfestur í
stjórnarsáttmálanum í lok
september. Góóur tími leið,
vel á fjóröa mánuö, án þess
aö hafðar væru uppi formleg-
ar athugsasemdir eöa rök
gegn þessum ásetningi borin
fram.