Tíminn - 01.06.1968, Qupperneq 7

LAUGARDAGUR 1. júní 1968. TIMINN . 7
—Wiwmm —
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Ang-
lýsingastjóri: Steingrímur Gíslasou Ritstj.skrifstofur 1 Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
greiðslusími: 12323. Auglýsingasimi: 19523 Aðrar skrifstofur,
simi 18300. Askriftargjald kr. 120.00 á mán innanlands — í
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjna EDDA h. f.
Það líður nú varla sá dagur, að ekki sé skýrt frá miklu
tapi ýmissa helztu fyrirtækja landsins á síðastl. ári. í
síðastliðinni viku, var skýrt frá hinum mikla rekstrar-
halla, sem hafði orðið hjá Eimskipafélagi íslands, og
hefur áður verið vikið að því hér í blaðinu. Síðastliðinn
þriðjudag hófst svo aðalfundur Sölumiðstöðvar hraðfrysti
húsanna og skýrði stjómarformaður hennar frá í útvarps
þætti þá um kvöldið, að tap hraðfrystihúsanna hefði orð-
ið helmingi meira á árinu 1967 en á árinu áður. Saman-
lagt tap þeirra hraðfrystihúsa, sem eru innan Sölumið-
stöðvarinnar, hafi orðið um 160 millj. króna á árinu 1967.
í fyrradag var svo haldinn hér í borginni aðalfundur;
Flugfélags íslands og var upplýst þar samkv. blaða- og
útvarpsfréttum, að tap þess á árinu 1967 hefði orðið 22,8
millj. kr.
í gær birtist svo í Morgunblaðinu grein eftir Svein
Benediktsson, formann stjómar Síldarverksmiðja ríkis-
ins. Þar skýrir Sveinn frá því, að tap þeirra á síðastliðnu
ári hafi orðið 33,5 milij. kr. auk fyminga, en þær
hafa numið tugum millj. kr. á undanförnum ámm. Tap
Síldarverksmiðja ríkisins hefur því orðið miklu meira en
hið bókfærða tap bendir tfl, þar sem engu er varið til
fyrninga.
_ Hið mikla tap framangreindra fyrirtækja stafar vitan-
lega að nokkra leyti af óviðráðanlegum ytri orsökum, t.
d. minni framleiðslu og lægra útflutningsverði. En ástæð
umar era ekki síður aðrar, eins og hækkandi reksturs-
kostnaður. Tap Flugfélagsins rekur t. d. rætur sínar að
verulegu leyti til hækkunar á rekstrarkostnaði á 'sama
tíma og fargjöld héldust óbreytt vegna verðstöðvunar-
laganna. Þeirri ástæðu er hinsvegar yfirleitt ekki til að
dreifa, að stjóm fyrirtækjanna hafi versnað, enda er hér
að finna mörg bezt reknu fyrirtæki landsins.
Allt þetta sýnir ,að það hefur verið meira en lítið
bogið við rekstrargrandvöll íslenzks atvinnulífs á síðastl.
ári, enda þótt forustumenn stjórnarflokkanna flyttu
mönnum þann boðskap um þetta leyti árs í fyrra, að við-
reisnargrundvöllurinn væri traustur og því þyrftu menn
engu að kvíða, ef þeir aðeins styddu ríkisstjómina áfram.
Nú dæma staðreyndirnar á eftirminnilegan hátt um
réttmæti þess, sem þá var sagt. Sá dómur er augljós. En
þótt staðreyndirnar séu slíkar, ber lítið á raunhæfri við-
leitni ríkisstjórnarinnar til að bæta þann rekstrargrund-
völl, sem ekki hefur gefið betri raun. Það er fylgt
áfram stjórnarstefnunni, sem ekki hefur skilað glæsilegri
árangri en þetta.
Glöggt virðist það, að samúð Mbl. er með forastu-
mönnum álbræðslunnar í tilraun þeirra til að kljúfa
verkalýðssamtökin í Hafnarfirði. í fyrradag birti Mbl.
stutta frásögn af deilunni á lítið áberandi stað í blaðinu.
í gær birti það svo á áberandi stað yfirlýsingar um
málið frá framkvæmdastjóra ÍSALs og stjórn Alþýðu-
sambands íslands. Það birti yfirlýsingu framkvæmda-
stjórans á undan yfirlýsingu Alþýðusambandsins, en báð-
um yfirlýsingunum valdi það sameiginlega fyrirsögn:
Æskilegt að starfsmenn í áliðnaði séu í sínu félagi. Allt
þetta sýnir ótvirætt samúð Mbl. með klofningsstarfi
álbræðslunnar. Sú afstaða Mbl. kemur ekki á óvart.

ERLENT YFIRLIT
Uppreisn stúdenta gegn kapital-
isma, kommúnisma og þingræði
En hugmyndir skortir um það, sem koma skal.
UPPREISNARGJARNIR
stúdentar setja nú mjög svip
á þj óðmálabaráttun a víða um
lönd. Þeir taka yfirleitt ekki
þátt í starfsemi stjórnmóla-
flokka, heldiur halda uppi
margvíslegri mótmælastarf-
semi til að lýsa andstöðu sinni
við sitthvað það, sem þeim
finnst miður fara. Þessi starf-
semi stúdenta hófst í Banda-
ríkjunum fyrir 4—5 árum, en
segja má, að hún hafi fyrst
fengið byr í seglinn eftir að
Mao hinn kínverski tók aðal-
lega að beita stúdentum í hinni
svokölluðu menningarbyltingu.
Mao sýndi með því, hvílíkt afl
stúdientarnir geta verið. Þetta
hefur ýtt undir uppreisnar-
gjarna stúdenta annars staðar,
þótt þeir séu annars ósammála
honum um flest annað.
Sá hópur stúdenta, sem hefur
tekið þátt í mótmælastarfsemi
þeirra að undanförnu, er mjög
blandaður og ástæðurnar mis
munandi, sem hvetja þá til at-
hafna. Enn er ekki hægt að
segja að um neina skipulagða
hreyfingu sé að ræða. Sé hins
vegar miðað við starfshætti og
málflutning þeirra stúdentaleið
toga, sem hefur borið mest á
að undanförnu, eins og Rudi
Dutchke í Vestur-Þýzkalandi og
Daniel Cohn-Bendit, sem mest
hefur komið við sögu í Prakk-
landi, að undanfömu, verður
vart vissrar meginstefnu, sem
getur átt eftir að mótazt meira
og hafa verulega vaxandi áhrif.
Þess vegna er tímabært að gera
sér Ijóst, hvernig sú stefna
sé lífcleg til að verða.
í STUTTU MÁLI mætti
kannske segja, að hún sé upp
reisn gegn því, sem er. Hún
er jöfnuim höndum uppreisn
gegn hinu verðandi tækniþjóð
félagi, gegn kapitalisma, gegn
kommúnista og gegn þingræð-
inu Uppreisnarstúdentarnir
halda því fram, að þetta sé að
þvi leyti ailt sama tébakið, að
það leiði til Ófrelsis og and-
legrar og félagslegrar kyrr-
stöðu. >eir benda á ófrelsið f
kommúnistaiöndunum, en telja
ástandið í þingræðislöndunum
lítið betra. Innan stjómmála-
flokkanna þar drottni öflugar
kllkur, sem komi í veg fyrir,
að minnihluti fái notið sín.
Flokkamir berjist síðan um
sama fylgið og aðalbaráttan snú
ist um ópólitíska fólkið, sem
;é áhugalaust og fhaldssamt,
og niðurstaðan verði því sú,
að allir verði flokkamir kyrr-
stæðir og íhaldssamir. Hinir
róttæku minnihlutar, hvort
heldur eru til hægri eða
vinstri, fái ekki notið sín.
Þannig hindri þingræðisskipu-
lagið allar róttækar breytingar,
alveg eins og einræðisskipulag
kommúnismans.
Við þetta bætist svo, að tækn
in og velmegunin geri menn
sljóa og hugsunarlaus — að
einskonar þrælum.
Cohn-Bendit heldur ræðu á fnndi stúdenta í París.
TIL AÐ RÁÐA bót á þessu
ástandi, þykjast hinir uppreisn
arsömu stúdentar ekki sjá
nema eina leið. I stað þess að
koma skoðunum sínum á fram
færi eftir þingnæðisleiðum,
verði að vinna þeim fylgi hjá
þingi götunnar. Það verði að
efna til mótmælaaðgerða og
uppþota og vekja athygli á þvi
máli, sem er barist fyrir á
þann hátt. Fyrst eigi að beina
þessum mótmælum gegn auig-
ljósu annmörkum hins ríkjandi
skipulags, en síðan eigi að
beina henni að því að steypa
því alveg úr stóli. Hér dugi
nefnilega engin vettlingatök,
heldur verði að gerast raunveru
leg bylting. Það verði að steypa
ríkjandi skipulagi og ríkjandi
hugmyndum úr stóli
EN HVAÐ á svo að koma,
þegaæ byltingin er afstaðin.
Hér vandiast málið meira en
lítið. Við þessari epurningin
hafa hinir uppreisnargjömu
stúdentar yfirleitt ekki nema
loðin svör. Svar sumra þeirra
er það, að þetta eigi ekki að á-
kveða fyrirfram, því að allar
byltingar eyðileggi þá stefnu,
sem verið er aS berjast fýrir.
Þetta er m. ö. o. gamla kenn
ingin, að byltingin éti börn sfn,
Rudi Dutchke
þess vegna á fyrst að ákveða
það að byltingunni afstaðinni,
hvað taki við. Vel má vera,
að það reynist ekki nothæft,
og þá verður að gera nýja
byltingu. Margt bendir ein-
mitt til þess, að það þurfi að
gera margar byltingar áður en
lokamarkinu sé náð. En loka-
markið, sem ýmsir hinna upp-
reisnargjörnu tala um, virðist
helzt vera einskonar stjórnleys-
isástand, sem tryggi hið full-
komma frelsi.
ÞÓTT barátta hinna uppreisn
argjörnu stúdenta beinist mjög
gegn þingræði og ríkjandi
stjómarháttum í lýðræðislönd-
unum, hafa kommúnistar eikki
sdður i'IIan bifur á kenningum
þeirra. Kommúnistar stimpla
þser ævintýramennsku og hug
myndir úrættaðra borgara-
drengja. Reyndin virðist Mka
sú, að hinir uppreisnargjömu
stúdentar eru hættulegir keppi
nautar þeirra um fylgi nýstúd
enta. Sumir blaðamenn segja,
a'ð valdhafar Rússa llíti mál-
flutniug þessara uppreisnarstúd
enta líklegri til að geta fund
ið hljómgrunn hjá stúdentum
í Sovétríkíunum en „gamal-
dags“ kenningar um þingræði
og frelsL
Á þessu stigi er erfitt að
spá því, hvort þessi nýja
hreyfing meðal stúdenta, verð
ur aðeins stundarfyrirbrigði
eða kemur til að festa rætur.
Margir stjórnmálamenn virð
ast hafa tilhneigingu til að
gera Mtið úr faenni. Af frönsk
um stjórnmálamönnum hefur
Mendes-France sýnt henni
mestan áfauga. Þótt hann játi
sig engan veginn sammála stúd
entunum, segist hann viður-
kenna að margt sé réttmætt í
gagnrýni þeirra og þingræðis-
skipulagið eða lýðræðisskipu-
lagið megi gæta þess að
standa ekki of mikið í stað.
>að verði alltaf einhver ný-
sköpun að koma til sögu. Vissu-
lega sé margt í lýðræðisþjóðfé
LagL sem þarfnist endurbóta,
engu síður en þar sem ein
ræðið drottnar.