Alþýðublaðið - 15.02.1991, Síða 2

2
Föstudagur 15. febrúar 1991
Fólk
Þoir oru möppudýr
Ragnar Á. Ragnar á Skattstofu
Reykjavíkur lýsir vinnustað sín-
um á léttan og skemmtilegan
hátt í Félagstíöindum SFR. Hann
segir m.a.: „Eigi nokkrir ríkis-
starfsmenn það skilið að vera
kallaðir möppudýr þá eru það
starfsmenn skattstofanna. Þeirra
hlutverk er meðal annars fólgið
í því að opna möppur, blaða í
þeim, loka og koma þeim á rétt-
an stað. Þannig tekur ein mapp-
an við af annarri þar til starfi lýk-
ur, hvort sem er að kvöldi eða af-
lokinni starfsævi". Ragnar segir
að líklega virðist stofnunin í
meira lagi undarleg fyrir að-
komumenn. Þarna ægi saman
pappírum hvert sem litið er, auk
þess sem skrifstofan sé þannig
innréttuð að ókunnugir eigi oft
erfitt með að komast út úr henni,
hafi þeir á annað borð vogað sér
lengra en að afgreiðsluborðinu.
Minningarsjóður um
vísindakonu
Ákveðið hefur verið að stofna
minningarsjóð um Katrínu Friö-
jónsdóttur féiagsfræðing sem
lést 2. desember síðastliðinn.
Hún nam fræði sín í Lundi og við
háskólann þar starfaði hún sem
sérfræðingur og auk þess við
Sænsku rannsóknastofnunina í
félagsvísindum í Uppsölum.
Katrín varð doktorsritgerð sína
1983, hún heitir Vísindi og
stjórnmál. Eftirlifandi maður
Katrínar er Bo Gustafsson, pró-
fessor í hagsögu víð Háskólann í
Uppsölum, þekktur maður jafnt
heima fyrir sem á alþjóðavett-
vangi. Framlög til minningar-
sjóðs Katrínar Friðjónsdóttur má
senda á póstgíróreikning nr.
310409-7336 og merkja fylgiseð-
il „Fonden". Hlutverk sjóðsins
verður að hvetja norræna vís-
indamenn, einkum þá yngri, til
dáða í félagsvísindum. Lára
Björnsdóttir (s.623178), Sigrún
Júlíusdóttir(s.2l428), Unnsteinn
Stefánsson (s.42145) og Þor-
steinn Vilhjálmsson (s.694806)
gefa nánari upplýsingar.
FKÉTTASKÝKING
Hoilgómar
oh körlum
Það kemur fram í könnun tann-
læknanna Guöjóns Axelssonar,
Einars Ragnarssonar og Sigur-
geirs Steingrímssonar, sem birt
er í Tannlœknablaöinu, að
80,5% af 400 vistmönnum dval-
ar- og elliheimila og langlegu-
sjúklinga í Reykjavík árið 1984
voru með heilgóma í báðum
gómum, 7,5% voru með heil-
góm í neðri góm og 0,5% í efri
góm. í ljós kom að heilgómar
eru algengari hjá konum en
körlum og að hlutfall þeirra sem
eru með heilgóma var lægra hjá
þeim sem bjuggu í sveit en íbú-
um þéttbýlis. Tíðni heilgóma hér
á landi er hærri en á hinum
Norðurlöndunum.
Góð mannleg samskipti eru fyrir öllu á vinnustað. Forstjórar gefa ekki nægan gaum að aðbúnaði, þó að viðhorf séu á brevtast. Þiónustan tekur við af
framleiðslunni.
AFKÖST
EINS OO ÁSTIN
Einstaklingar leggja jmeira upp úr vinnustaðnum
en kaupi einu saman. Langur vinnutimi á íslandi
hefur ekki beinlínis bcett efnahag þjóðarinnar. Þeg-
ar BSRB-fólk var i y f irvinnuverkf alli hór um árið juk-
ust afköst — jsrátt fyrir mun styttri vinnutima en áð-
ur. Engar tölur eru til um f jarvistir frá vinnu á lands-
visu. Í fyrra töldust unnin ársverk i landinu
127.985, en 2.255 voru skráðir atvinnulausir.
ÞORLÁKUR HELGASON SKRIFAR
Á forsendum
okkar sjálfra
Skúli Johnsen borgarlæknir seg-
ir að mismunandi vinnuafköst ein-
staklinga stafi fyrst og fremst af
heilsufarslegum ástæðum og mis-
munandi aðbúnaði. í dag séu
áberandi meiri félagsleg og geð-
ræn vandamál en áður. Það komi
í veg fyrir að þjóðinni vegni betur.
„Við eigum að fá að njóta okkar á
forsendum okkar sjálfra." Borgar-
læknir telur of mikið rýnt í hag-
vöxt frá þröngu sjónarhorni.
Paula Liukkonen, finnskur pró-
fessor, er á svipaðri skoðun. Hún
segir norræna forstjóra einblína á
efnahag í fyrirtækjum. Þeir beiti
hagstjórn í fyrirtækjum án þess að
vita út á hvað hún gangi.
Helmingur_______________________
vinnutimaw wýtUt________________
Fjarvistir frá vinnu eru taldar
minni á íslandi en í nágrannalönd-
um okkar. í Svíþjóð nýtist 57%
vinnutímans. Næstum helmingur
vinnutírnans, eða 43%, er veik-
indafrí, sumarfrí, löglegar fjarvist-
ir og „aðrar fjarvistir." Hér á landi
hafa ámóta rannsóknir ekki farið
fram fyrir allar starfsstéttir.
Vilhjálmur Rafnsson, yfirlæknir
hjá Vinnueftirliti ríkisins, telur að
fjarvistir frá vinnu séu ekki jafn-
miklar á íslandi og á öðrum Norð-
urlöndum. Erfitt sé að mæla ná-
kvæmlega ástæður fjarvista. Ljóst
sé þó að einhæfni í vinnu og ýms-
ar óheppilegar aðstæður á vinnu-
stað eins og harðstjórn og einelti
valdi fjarvistum. Misnotkun áfeng-,
is sé vandamál. Auk raunveru-
legra veikinda vitaskuld. Fyrir-
tækjalæknar hafi ekki tök á að
komast að raun um alla kvilla, en
þeir reyni að koma með tillögur
um bætur á vinnuumhverfi sé ljóst
að fjarvistir stafi fremur af aðstæð-
um á vinnustað en raunverulegum
veikindum.
Oóö samskipti fyrir öllu
Vinnustaðir á íslandi eru flestir
mjög litlir. Það hefur mikil áhrif á
fjarvistir starfsfólks. Læknar telja
fólk harka frekar af sér, því að
mæti það ekki til vinnu komi það
beint niður á vinnufélögunum.
Enn erfiðara er ástandið á
vinnustöðum sem eru undirmann-
aðir. Á undirmönnuðum sjúkra-
deildum hér á landi reynir fólk í
lengstu lög að mæta til vinnu, því
að ella verður hreinlega öng-
þveiti.
Góð samskipti skipta hvað
mestu um vinnu og heilsufar. Vil-
hjálmur Rafnsson segir mannleg
samskipti endurspeglast í fjarvist-
unum.
Fyrirtæki hafa í æ ríkari mæli
boðið upp á námskeið til að bæta
umhverfi, draga úr fjarvistum og
auka afköst í fyrirtækjunum. í ál-
verinu í Straumsvík, þar sem
starfsmenn eru um sex hundruð,
hefur verið boðið upp á sérstakt
samskiptanámskeið og hefur
fjöldi starfsmanna gengið í gegn-
um það. Ekki er talið auðvelt að
mæla beinan árangur en þó telja
menn sig skynja betri árangur.
Starfsfólk temji sér jákvæðari við-
horf til samstarfsfélaga.
Þá hefur aðbúnaður og vinnu-
umhverfi í Álverinu í Straumsvík
verið bætt. Sérstakt átak hefur
verið í gangi í 2 ár. Dregið hefur
verið úr hávaða á vinnustaðnum,
hreinlætisaðstaða verið Iöguð,
það hefur verið málað og sitthvað
annað gert til að starfsfólki megi
líða betur. Álverið í Straumsvík er
mjög stór vinnustaður á íslenskan
mælikvarða, en í fjölmörgum öðr-
um fyrirtækjum er jafnt og þétt
unnið að endurbótum. Þó má enn
bæta um betur.
Afköst ein« og á»Hw
Fleiri og fleiri gera sér ljóst að
þjónustuþjóðfélagið krefst annars
en hið hefðbundna þjóðfélag sem
hvíldi á beinni framleiðslu. Sam-
vinna í hópum leysir hina hefð-
bundnu færibandavinnu af hólmi.
Þetta er þó ekki nóg. Það eru við-
horfin sem verða líka að breytast.
Paula, finnski hagfræðiprófess-
orinn sem kennir við Stokkhólms-
háskóla, messaði á dögunum yfir
norskum framkvæmdastjórum.
Hún sagði þeim að afköst og ást
ættu sitthvað sameiginlegt: „Það
er með afköst eins og ástina. Mað-
ur veit ekki hvers maður fer á mis
við fyrr en maöur hetur Kynnst
þeim í raunveruleikanum,“ sagði
Paula. Hún segir að flestir forstjór-
ar hafi ekki hugmynd um hvernig
þeir eigi að betrumbæta umhverf-
ið, vegna þess að þeir hafi aldrei
mælt afköst á þann hátt.
„Væri hugað að umhverfi fyrir-
tækja liti öðru vísi út,“ segir Paula.
Reksturinn verði allur i molum
þegar illa ári, vegna þess að ekki
sé litið á vinnustaðinn sem heila
einingu. Afköst séu mæld út frá
þröngum efnahagslegum forsend-
um í stað þess að taka vinnuum-
hverfið allt inn í myndina.
Samstarfsfólk
ekki verkafólk ~
„Mikilvægt er," segir sú finnska,
„að líta á alla starfsmenn sem
samstarfsfólk." Þar sem gengið
sé út frá að allir starfi saman og
þar sem einnig sé hugað meira að
aðbúnaði, lækki starfsmanna-
kostnaður vegna minni veikinda.
Þjónustusamfélagið krefst
breyttra viðhorfa. Ekki síst hjá
þeim sem eru á leiðinni út á vinnu-
markaðinn. Velmegunin er ekki
einvörðungu mæld í peningum í
launaumslagi. í nýlegri könnun
meðal ungmenna í Svíþjóð voru
óskir þeirra um vinnu þessar í for-
gangsröð:
1) Skapandi umhverfi.
2) Há laun.
3) Störf erlendis.
Meðal hjúkrunarfólks var mest
óánægja með að:
1) Hafa ekki áhrif.
2) Álag var of mikið.
3) Möguleikar til persónulegs
þroska voru takmarkaðir.
4) Launin voru ófullnægjandi.
Þessi viðhorf benda eindregið til
þess að forvígismenn fyrirtækja
þurfi að hyggja meira að aðbúnaði
á vinnustað — einkum að því sem
hægt væri að fella undir mannleg
samskipti. Afköst og árangur í
fyrirtæki eru beinum tengslum
við líðan starfsfólks. Gott fjöl-
skyldulíf og heilbrigð samskipti á
vinnustað eru fyrir öllu að mati
sérfræðinga. Og þarf væntanlega
ekki sérfræðiálit til. Fólk þekkir
þetta af eigin reynslu.