Alþýðublaðið - 31.12.1991, Side 5

Þriðjudaqur 31. desember 1991
5
Telur þú af fenginni reynslu að
það hafi verið rétt ákvörðun að
hafna stjómarforystu Alþýðu-
flokksins í nýrri vinstri stjórn eft-
ir seinustu kosningar og taka þess
í stað upp stjómarsamstarf við
Sjálfstæðisflokkinn?
Sú ákvörðun byggði aðallega á
tveimur forsendum: Annars vegar
mati okkar á reynslunni af sam-
starfinu í fyrri ríkisstjóm og reynd-
ar kosningabaráttunni, en fyrrver-
andi samstarfsflokkar beindu spjót-
um sínum þá ekki hvað síst gegn
Alþýðuflokknum. Hins vegar
treystum við okkur ekki, að vand-
lega athuguðu máli, að eiga fram-
gang helstu umbótamála á þessu
kjörtímabili undir andstöðuöflum í
núverandi stjómarandstöðuflokk-
um, einkum í Alþýðubandalaginu.
Hér á ég ekki einungis við EES-
samninginn og álmálið, heldur
einnig nauðsynlega hreingemingu í
ríkisfjármálum og nýja stefhu í
landbúnaðar- og sjávarútvegsmál-
um.
Flest það sem síðan hefur gerst
bendir til þess, að þetta hafí verið
rétt stöðumat. Fyrrverandi sam-
starfsflokkar vilja nú varla kannast
við sinn hlut við undirbúning EES-
samningsins, þótt vonir okkar um
að geta snúið vöm í sókn í atvinnu-
líftnu séu helst honum tengdar. Al-
þýðubandalagið hefúr farið hamför-
um gegn samningnum á þingi og
ruglað þar saman reitum sínum með
Kvennalistanum. Formaður Al-
þýðubandalagsins, sem reyndi í
seinustu ríkisstjóm að yfirspila aðra
í fjálglegri boðun nútímalegrar hag-
stjómar, spilar nú aðra fiðlu í fortíð-
arsinfóníu Hjörleifs Guttormssonar.
Mig satt að segja hryllir við þeirri
tilhugsun að hafa átt staðfestingu
EES-samningsins og fylgifrum-
varpa hans undir fulltingi þessara
aðila á Alþingi.
En fleira kemur til. Fyrir kosn-
ingar gerðu flestir sér nokkrar vonir
um að við værum að sjá fyrir end-
ann á fjögurra ára hnignunar- og
samdráttarskeiði í íslensku atvinnu-
lífi. Þær vonir hafa því miður ekki
rætst. Við íslendingar höfum orðið
fyrir hveiju áfallinu á fætur öðm á
s.l. hálfu ári. Á grundvelli mats
fiskifræðinga á ástandi helstu nytja-
stofna hefur sjávarútvegsráðherra
skorið niður þorskveiðiheimildir
um fimmtung.
Þetta rýrir þjóðarframleiðsluna á
næsta ári um 10 milljarða. Og það
sem verra er; fiskifræðingar reikna
með að stofnamir nái sér ekki á
strik á næstu ámm. Þetta staðfestir
að við emm komin að endimörkum
vaxtar í sjávarútveginum.
BÚSIFTAR
Þess vegna vom það þungar bú-
sifjar í ofanálag þegar við þurftum
að slá á frest nýframkvæmdum
vegna virkjana og nýs álvers á Keil-
isnesi. Þar með bmstu vonir okkar
um að eiga vís a.m.k. 2000 ný vel
launuð störf á framkvæmdatíman-
um. frá og með seinni hluta árs
1992. Við bundum vonir okkar við
að þessar framkvæmdir myndu
duga til að bægja frá hættunni á
auknu atvinnuleysi. Þessar fram-
kvæmdir hefðu bætt okkur upp í
hagvexti og atvinnustigi það sem
hallaðist á við sjávarsíðuna.
Nýjustu spár Þjóðhagsstofnunar
um samdrátt í þjóðarframleiðslu og
þjóðartekjum staðfesta. að sam-
dráttarskeiðið frá 1988 er ekki ein-
asta það lengsta í lýðveldissögunni.
heldur er hér um að ræða dýpra fall
í þjóðarframleiðslu og þjóðartekj-
um en á síldarleysisárunum eftir
1967. Við þurfum að fara 40 ár aft-
ur í tímann til þess að finna hlið-
stæðu. Þetta gerist á sama tíma og
hagvöxtur og þar með lífskjör fara
ört batnandi meðal helstu viðskipta-
þjóða okkar.
Við getum ekki lengur lokað aug-
unum fyrir viðvörunarmerkjunum.
sem hvarvetna blasa við. Það þýðir
ekki lengur að láta eins og allt leiki
í lyndi. Við getum ekki lengur hald-
ið áfram að lifa langt um efni fram
og að hlaða upp erlendum skuldum.
til þess að standa undir neyslu okk-
ar, í von um að allt reddist með
stóra vinningnum: Nýrri aflahrotu,
eða batnandi viðskiptakjörum. Við
verðum einfaldlega að taka okkur á
sem þjóð og búa okkur undir sárs-
aukafullar skipulagsbreytingar í at-
vinnulífi og stjómarfari; breytingar,
sem allt of lengi hefur verið slegið á
frest.
Þetta þýðir t.d. að stöðvun sjálf-
virkrar útþenslu í ríkisbúskapnum
verður ekki lengur slegið á frest.
Við getum ekki rekið velferðarkerf-
ið á erlendum lánum; við erum orð-
in of skuldug fyrir, sem þjóð. Og
við emm komin að þeim mörkum
varðandi skattlagningu til ríkis og
sveitarfélaga þar sem okkur ber að
staðnæmast, ekki síst með hliðsjón
af reynslu annarra Norðurlanda-
þjóða.
AÐ RÓTUM MEINSINS
Uppskurður á djúpstæðum mein-
semdum í ríkiskerfinu, þar sem sér-
hagsmunahópar hafa hreiðrað um
sig á kostnað almennings, er ein-
hver sársaukafyllsta aðgerð, sem
um getur í pólitík. Það er óumflýj-
anlegt skylduverk, sem ekki er til
vinsælda fallið.
Reynslan af samstarfmu í síðustu
ríkisstjóm við Framsókn og Al-
þýðubandalag kennir okkur, að því
em takmörk sett, hvað þessir flokk-
ar treysta sér til að gera varðandi
uppskurð í ríkiskerfinu. Framsókn
og Alþýðubandalag em bæði njörf-
uð á klafa sérhagsmuna í landbún-
aðarmálum. Alþýðubandalagið er
að hluta til orðið að sérhagsmuna-
afli fyrir tiltekna hópa opinberra
starfsmanna.
í ljósi þessa skilur maður betur,
hvemig ráðherrar og þingflokkur
Alþýðubandalagsins líta á hlutverk
sitt í ríkisstjóm: Ráðherramir
kveðja til hópa opinberra starfs-
manna í sínum röðum til að semja
fmmvörp sem em óbrigðult ávísan-
ir á stóraukin ríkisútgjöld, í þágu
sérhópa. Á seinasta árinu í fyrra
stjómarsamstarfi ljöldaframleiddu
ráðherrar Alþýðubandalagsins slíka
kosningavíxla svo nam mörgum
milljörðum króna. Ráðuneytin
breyttust einfaldlega í kosninga-
skrifstofur Alþýðubandalagsins.
Eg hef ekki trú á því að flokkar,
sem svona hegða sér, eða em of ná-
tengdir sérhagsmunum, sem em
þungir á fóðmn skattgreiðenda, geti
agað sig til að gera það sem skyldan
bíður, á samdráttartímum eins og
þeim, sem við nú göngum í gegn-
um.
Við þessar kringumstæður skiptir
það sköpum fyrir árangur ríkis-
stjómar til frambúðar. að hún hafi
burði og kjark til að ganga gegn rót-
grónum sérhagsmunum og kerfi-
svörslu. Vissulega geta menn, í
ljósi reynslunnar. haft sínar efa-
semdir um að Sjálfstæðisflokkurinn
geti staðið heill og óskiptur í slíkri
baráttu og gengið f berhögg við
hagsmunaaðila. sem telja sig eiga
mikið undir sér í flokknum. Margir
hugsandi menn í mínum flokki
spyija sjálfa sig t.d.: Benda ítrekað-
ar yfirlýsingar núverandi sjávarút-
vegsráðherra til þess, að hann muni
vinna með okkur af heilindum að
því verkefni, að gera ákvæðið um
sameign þjóðarinnar á fiskistofnun-
um virkt í reynd? Eða ætlar hann að
láta stjómast af sérhagsmunum
kvótakónganna með því að við-
halda forréttindum þeirra?
Það em spumingar af þessu tagi.
sem helst vekja mönnum efasemdir
um. að núverandi ríkisstjóm muni
valda verkefnum sínum. Hins vegar
heyri ég enga draga það í efa. af
fenginni hálfs árs reynslu. að vilji
forsætisráðherra og annarra helstu
forystumanna Sjálfstæðisflokksins
til þess að keyra í gegn nauðsynleg-
ar umbætur og láta þessari ríkis-
stjóm þannig takast ætlunarverk
sitt. sé heill. Forystumenn beggja
flokka vita. hvað í húfi er. Mistakist
okkur. þá mun allt sækja í sama far-
ið á ný.
Fulltrúar annarra stjómmála-
flokka em satt að segja ekki líklegir
„Benda ítrekaðar yfirlýsingar núverandi sjávarútvegsráðherra til þess, að
hann muni vinna með okkur af heiiindum að því verkefni, að gera ákvæðið um
sameign þjóðarinnar á fiskistofnunum virkt í reynd“? Myndin sýnir sjómenn
að störfum í „sameigninni“.

„Það er reyndar athyglisvert, að verðbólga hefur aldrei verið iág á íslandi,
nema þegar Aiþýðufiokkurinn hefur verið í ríkisstjórn“, segir Jón Baidvin í
viðtalinu.
til að vinna þessi verk fyrir okkur.
Það er því ekki annarra kosta völ en
að duga eða drepast. Pólitískt og
efnahagslegt sjálfstæði íslensku
þjóðarinnar er í húfi.
Forystumenn Sjálfstæðis-
flokksins hafa málað feril ríkis-
stjórnar Steingríms Hermanns-
sonar mjög dökkum litum. Var
reynslan af þeirri ríkisstjórn svo
slæm? Hver var hlutur Alþýðu-
flokksins í þeirri ríkisstjórn? Var
það kannski rangt af forystu Al-
þýðuflokksins á sínum tíma að
taka þátt í þeirrí ríkisstjórn?
Nei, reynslan hefur sýnt að það
var rétt ákvörðun. Ríkisstjóm
Steingríms Hermannssonar var
mynduð haustið 1988 vegna þess
að þáverandi forysta Sjálfstæðis-
flokksins kom sér ekki saman um
úrræði í efnahagsmálum. Við þær
kringumstæður var eðlilegt að
Sjálfstæðisflokkurinn viki í stjóm-
arandstöðu. Eg var hins vegar á
þeim tíma staðráðinn í að láta ekki
hrekja Alþýðuflokkinn úr ríkis-
stjóm, frá hálfkláruðum verkum.
Við það hefði flokkurinn beðið var-
anlegan álitshnekki, ekki síst í ljósi
stjómarslitanna 1978-79. Það er
ekki spuming í mínum huga, að
þetta var rétt ráðið. þessa örlagaríku
haustdaga.
RÍKISSTTÓRN
STEINGRlMS~
HERMANNSSONAR
Það er rétt sem þú segir að for-
ystumenn Sjálfstæðisflokksins hafa
dregið upp mjög einhliða og dökka
mynd af ráðuneytum Steingríms
Hermannssonar 1988-91. Þeir vom
í stjórnarandstöðu á þessu tímabili
og þessi málflutningur er auðvitað í
beinu framhaldi af þeirri stjómar-
andstöðu og til réttlætingar þeim
ákvörðunum, sem þeir tóku haustið
‘88. Eigum við ekki að segja að það
sé mannlegt? En það er enginn
áfellisdómur um þátttöku Alþýðu-
flokksins í þessum ríkisstjómum.
Þar er best að staðreyndirnar tali
sínu máli.
Það er staðreynd að þessari
vinstri-stjóm tókst að koma verð-
bólgu úr 35-40% niður í eins stafs
tölu, í fyrsta sinn frá því á viðreisn-
arárunum. Það er reyndar athyglis-
vert, að verðbólga hefur aldrei ver-
ið lág á íslandi, nema þegar Al-
þýðuflokkurinn hefur verið í ríkis-
stjóm. I kjölfar lækkandi verðbólgu
lækkuðu nafnvextir úr 40% í um
15% og raunvextir úr yfir 10% í 6-
8%.
Þetta er öfugt við reynslu okkar
af fyrri vinstri stjórnum á lýðveldis-
tímanum. Þetta tókst. eftir að raun-
gengið hafði verið lækkað í áföng-
um og rekstrargrundvöllur útflutn-
ings- og samkeppnisgreina hafði
þannig verið styrktur. Þannig vom
skapaðar forsendur fyrir „þjóðar-
sáttarsamningunum" frægu. sem
byggðu á forsendum um stöðug-
leika í gengi.
Með þeim samningum var stöðv-
að kaupmáttarfall. sem ella hefði
verið fyrirsjáanlegt. og reyndar
varð þróun kaupmáttar jákvæðari
við þessi stöðugu skilyrði. en samn-
ingamenn gerðu upphaflega ráð
fyrir. Þetta þýddi að afkoma fyrir-
tækja fór batnandi undir lok kjör-
tímabilsins sem aftur vakti vænt-
ingar um nýtt framfaraskeið að
loknum kosningum. eftir fjögurra
ára stöðnun. Þær væntingar hafa því
miður orðið sér til skammar. vegna
snöggversnandi ytri skilyrða. sem
ég hef áður rakið.
Þótt ekki væri nema vegna þessa
árangurs í verðbólgumálunum mun
ríkisstjómar Steingríms Hermanns-
sonar verða minnst sem farsælustu
vinstri stjómar lýðveldistímans t.d.
í samanburði við ríkisstjóm Her-
manns Jónassonar 1956-’58. ríkis-
stjóm Ólafs Jóhannessonar 1978-
'79 og ríkisstjóm Gunnars Thor-
oddsens 1980- ‘83.
ÁRANGUR
ALÞÝÐUFLOKKSINS
Við skulum ekki gleyma því að