Alþýðublaðið - 11.03.1993, Blaðsíða 2

2
Fimmtudagur 11. mars 1993
unilBlilIB
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Siguröur Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Flermóöur Sigurösson
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing: 625566
Fax: 629244
Áskriftarverð kr. 1.200 á mánuöi. Verö í lausasölu kr. 90
Atvinnuleysisbætur
Atvinnuleysi var til skamms tíma óþekkt á íslandi, og sjaldan meira en
svaraði til þess fjölda sem hverju sinni var á milli starfa. Aðrar þjóðir
litu öfundaraugum til íslands, þar sem atvinnurekendur slógust um
hverja vinnandi hönd, og heilar atvinnugreinar voru í sumum landshlut-
um háðar því, að erlent vinnuafl fengist. Nú er annað uppi; atvinnuleysi
fer vaxandi, og svo er nú komið, að fimm af hundraði vinnufærra
manna eru skráðir án atvinnu.
Fátt er einstaklingnum jafn dýrmætt og að finna, að samfélagið hefur
þörf fyrir framlag hans, óskar eftir þátttöku hans í framleiðslu og
þjónustu. Fyrir íslendinga, sem að eðlisfari hafa ríkari einstaklings-
kennd en margar aðrar þjóðir, er atvinnuleysið jafnvel enn þungbærara
en fyrir ýmsa aðra. Þessvegna ríður á miklu, að samfélagið geri allt sem
það getur til að gera atvinnulausu fólki kleift að lifa mannsæmandi lífi.
Eitt af því þýðingarmesta í þessu tilliti em atvinnuleysisbætur. Til
skamms tíma var Iandlægt að segja, að atvinnulaust fólk væru letingjar
sem nenntu ekki að vinna, og atvinnuleysisbætur væru óþarfar.
Blákaldur veruleikinn hefur ýtt þessu gáleysishjali út í hafsauga. I dag
þarf enginn að efast um að atvinnuleysið er raunverulegt.
Hjá frjálshyggjumönnum á ysta væng Sjálfstæðisflokksins eimir þó
eftir af þeim hugsunarhætti að atvinnuleysisbætumar séu of háar, og
letji fólk til vinnu. Fátt er þó fjær sanni. Atvinnuleysisbætur duga ekki
nema rétt til að fólk dragi fram lífið, og eru því miður miklu lægri en
gerist og gengur í velferðarsamfélögum nágrannaþjóðanna. Hitt er
staðreynd, að það er í dag lítill munur á dagvinnutöxtum og bótum til
atvinnulauss fólks. Þetta á sér skýringu:
Til skamms tíma var eftirspum eftir vinnuafli með þeim hætti, að
taxtakaup var nánast óþekkt. Launaskrið langt umfram taxta, sem
fóðrað var með margvíslegum hætti, var regla fremur en undantekning.
Dagvinnutaxtar höfðu á dögum sællar atvinnugnóttar lítið gildi annað
en sem viðmið í kjarasamningum. En sárafáir tóku laun eftir þeim, -
sem betur fer. Á tímum vaxandi atvinnuleysis hafa hins vegar ófyrir-
leitnir atvinnurekendur gengið á lagið, og freistað þess að knýja fram
launalækkanir með því að láta fólk velja á milli þess að taka laun eftir
strípuðum töxtum en sæta því ella að hverfa inn í hina myrku veröld
atvinnuleysisins. Það er svívirðileg framkoma, sem löggjafinn ætti að
taka á með myndarlegum hætti.
Því er stundum haldið fram, að á atvinnuleysisskrám séu margir, sem í
rauninni eiga þar ekki heima. En hverjir eru það? Fólk, sem býr meira
og minna við einhvers konar örorku til líkama eða sálar. Á ekki sam-
félagið líka að sjá um velferð þess? Ber okkur ekki líka að gæta þeirra
smæstu bræðra? Vissulega! Það breytir því í sjálfu sér litlu fyrir sam-
félagið hvort það fólk fær sitt lifibrauð af atvinnuleysisbótum, eða
gegnum aðrar félagslegar stofnanir. Okkur ber að sjá um það líka!
Hitt er svo rétt, að það þarf að laga þær reglur sem gilda um atvinnule-
ysisbætur. Það er til dæmis fráleitt að viðhalda kerfí, þar sem einstakl-
ingur getur í senn þegið örorkubætur, bætur úr lífeyrissjóðum, - og
atvinnuleysisbætur í ofanálag. En þess eru dæmi, að einstaklingur, sem
úr öðrum áttum þiggur í bætur á annað hundrað þúsund krónur eigi líka
kost á atvinnuleysisbótum. Agnúa af því tagi þarf að sníða burt.
✓
I dag komast þeir einir á atvinnuleysisbætur, sem hafa áður verið í
vinnu. Þetta kann í fyrstu að virðast fullkomlega eðlilegt. En hér er rétt
að staldra við: Hvað með námsmenn sem koma úr löngu námi með
þunga byrði námslána á herðum sér og fá ekki starf? -1 dag fá þeir ekki
atvinnuleysisbætur. Á hverju eiga þeir þá að lifa? Hefur ekki samfélag-
ið lfka skyldur við þá? Þessu þarf að breyta. Fólk, sem er að koma úr
skólum, fer í vaxandi mæli á atvinnuleysisskrár, og löggjafínn þarf að
gæða kerfíð sveigjanleika til að það geti líka fengið atvinnuleysisbætur
á meðan það er að fóta sig, og fínna atvinnu.
Atvinnuleysið er böl. Það nagar sálimar sundur. Við eigum að gera allt
til að hjálpa fómarlömbum þess.
Jóhann Bergþórsson í Hagvirki-Kletti segir að það að ríkisvaldið skuli leggja
fram slíka tryggingu, hjóði heim hœttu á að opinbert vald sé notað í annar-
legum tilgangi, hann talar um
PÓUTÍSKAR
OFSÓKNIR
„Það að ríkisvaldið skuli leggja fram
slíka tryggingu býður heim þeirri hættu að
opinbert vald sé notað í annarlegum til-
gangi, jafnvel til pólitískra ofsókna, þótt um
slíkt sé tæpast að ræða í þetta skiptið", seg-
ir Jóhann Bergþórsson, en hann er flokks-
bróðir fjármálaráðherrd, eins og kunnugt er.
Eins og fram kom í blaðinu í gær hefur
Hagvirki-Klettur lagt fram beiðni hjá Hér-
aðsdómi Reykjaness þess efnis að fá heim-
ild til að leita til nauðasamninga við kröfu-
hafa sína. Samkvæmt upplýsingum Jó-
hanns Bergþórssonar, forstjóra Hagvirkis-
Kletts felst það í beiðninni að aðrir kröfu-
hafar en þeir sem eiga trygg veð fyrir kröf-
um sínum og þeir sem eiga svokaliaðar for-
gangskröfur, þ.e. til dæmis lífeyrissjóðir og
launþegar, fá greidd 40% af kröfum sínum.
Hinir fá greiðslu að fullu.
Riftunarkrafan styðst ekki við lög
„Ástæður þess að Hagvirki-Klettur hf.
leitar nú nauðasamninga við kröfuhafa sína
er fyrst og fremst óvægin aðför þrotabús
Fómarlambsins hf. að félaginu, með full-
tingi ríkisvaldsins. Þar er átt við kröfugerð
þrotabús Fómarlambsins hf. um riftun á
samningum þess við Hagvirki- Klett hf. um
kaup á ýmsum vélum, búnaði og fasteign-
um frá desember 1990 og kröfu um kyrr-
setningu eigna félagsins vegna þeirrar
kröfu. Þeirri gerð er nú lokið með uppskrift
á eignum félagsins“, sagði Jóhann Berg-
þórsson í gær.
Forráðamenn Hagvirkis-Kletts hafna því
alfarið að riftunarkrafan styðjist við lög, né
að hún eigi nokkra stoð í veruleikanum.
Þvert á móti hafi kaupverð eigna þrotabús
Fómarlambsins, sem þá var Hagvirki hf.,
verið raunvirði f það minnsta. Greiðslur
Hagvirkis-Kletts hf. hafi falist í afhendingu
eigna til Hagvirkis hf. og yfirtöku skulda
Hagvirkis hf. Samningamir hafi ekki rýrt
hag búsins nema síður væri. Eigið fé Hag-
virkis hl'. haft aukist um 240 milljónir króna
við samningana.
„Fullyrðingar skiptastjóra þrotabús Fóm-
arlambsins hf. um gjafir og greiðslur með
óeðlilegum greiðslueyri eiga því ekki við
nein rök að styðjast. Islandsbanki hf. mat
enda samningana með sama hætti í bréfi í
október 1991. Þessu til stuðnings má enn-
fremur benda á að Hagvirki-Klettur hf. hef-
ur lagt 200 milljónir króna til Hagvirkis hf.
til að standa straum af rekstrarkostnaði
Hagvirkis hf., nú Fómarlambsins hf„ frá
gerð samninganna til gjaldþrotaúrskurðar.
Þessir fjármunir og vinna vom reiddir af
hendi til að tryggja áframhaldandi rekstur
Hagvirkis hf. Kröfum vegna þessara fram-
laga hefur verið lýst í bú Fómarlambsins, en
ekki hefur verið tekin endanleg afstaða til
þeirra", segir Jóhann Bergþórsson og vísar
á bug fullyrðingum skiptastjóra um að
gjaldþrot hafi verið fyrirsjáanlegt við gerð
samninganna í desember 1990.
Dómstólar skeri úr um réttmæti
samninganna
Jóhann segir að fyrirtæki sem fyrir slíkri
kröfugerð verður, fjárkröfu upp á 373 millj-
ónir króna, hljóti að finna fyrir því, meðal
annars vegna skerts lánstrausts. Hluti þess
að búa í réttarríki felist hinsvegar f því að
menn verði að una því að réttmæti ráðstaf-
ana þeirra sé borið undir dómstóla. Sé Hag-
virki-Klettur hf. reiðubúið að láta reyna á
réttmæti samninganna fyrir dómstólum,
enda áskilinn allur réttur til bótakrafna síðar
vegna afleiðinga riftunarkröfunnar.
Forráðamenn Hagvirkis-Kletts hf. segja
að þau íslensk fyrirtæki sem gætu bent á
eignir til kyrrsetningar fyrir svo hárri kröfu,
sem þrotabú Fómarlambsins hf. hefur nú
sett firam, verði talin á ftngmm annarar
handar. I nauðungarsölu verði mat eigna
alltaf mjög lágt. Hafa beri í huga að ekki
hefðu margir bolmagn til að leggja fram þá
tryggingu fyrir kyrrsetningargerðinni, sem
sýslumaður krafðist, það er 115 ntilljónir
króna.
Hættulegt vald sem nota mætti til
pólitískra ofsókna
„Það að ríkisvaldið skuli leggja ffarn
slíka tryggingu býður heim þeirri hættu að
opinbert vald sé notað í annarlegum til-
gangi, jafnvel til pólitískra ofsókna, þótt um
slíkt sé tæpast að ræða í þetta skiptið", seg-
ir Jóhann Bergþórsson, en hann er flokks-
bróðir fjármálaráðherra, eins og kunnugt er.
Bendir Jóhann á að þrotabú Fómar-
lambsins hf„ áður Hagvirki hf„ hefur staðið
í langvinnum deilum og málaferlum við
ríkisvaldið vegna umdeildrar skattheimtu,
uppgjörs vegna verksamninga og fleira.
Skiptastjóri Fómarlambsins hefur ekki kos-
ið að halda áfram þessum málaferlum á
kostnað búsins. Það hefur hinsvegar Hag-
virki-Klettur gert á eigin kostnað. Jóhann
segir að takist að knésetja Hagvirki-KIett sé
hætt við að niðurstaða fáist aldrei í þessum
ágreiningsmálum. Vinnist þessi mál hins-
vegar, koma um það bil 750 milljónir inní
þrotabú Fómarlambsins hf, með þeim af-
leiðingum að kröfur í þrotabúið greiðast að
verulegu leyti og Hagvirki-Klettur fengi þar
með inneignir sínar endurgreiddar.
Tilgangurinn að koma
tyrirtækinu á kné
Tilganginn með kyrrsetningarkröfunni
var að mati forráðamanna Hagvirkis-Kletts
„að koma fyrirtækinu í gjaldþrot, enda kom
fram í beiðninni að fjárhagsstaða Hagvirk-
is-Kletts væri að mati skiptastjóra mjög
veik“, segja þeir Hagvirkis-Klettsmenn.
Þeir benda á að án áframhaldandi verk-
efna sé framtíð fyrirtækisins ráðin. Og fáist
ekki nauðasamningar samþykktir blasi ekki
annað við en gjaldþrot Hagvirkis-Kletts.
Næsta víst sé að þá fengist ekkert upp í al-
mennar kröfur og verulegar kröfur féllu á
búið vegna ólokinna verkefna, samninga
við undirverktaka, auk krafna um laun í
uppsagnarfresti, sem kynnu að falla á end-
anum á ríkissjóð.
'pútuutccetayun- 11.
Athurðir dagsins
Afmœlisdagar
1702 Fyrsta dagbladið í Englandi sér dagsins Ijós. Það hét Daily
Courant.
Marius Pepita, 1819,franskur dansahöfundur, sem samdi ballett-
inn Svanavatnið og Þymirósu.
1844 Maóríar á Nýjasjálandi rísa upp gegn Bretum og leggja eld
að nýlendu þeirra.
1926 Eamonn de Valeira lœtur afstaifi sem leiðtogi Sinn Fein á ír-
landi.
Raoui Walsh. 1892,amerískur kvikmyndaleikstjóri, sem gerði
myndir eins og White Heat og The Naked and the Dead.
Dorothy Gish, 1898,stjama frá tímabili þöglu kvikmyndanna,
einkum mynda sem D.W. Griffith stjómaði.
1957 Erle Stanley Gardner, amerískur
lögfrœðmgur og rithöfundur lést það
ár. Hann skapaði þann frœga saka-
málalögfrœðing Perry Mason, sem
flestir þekkja án efa.
1985 Hin frœga Harrods verslun í
Lundúnum í heimsfréttunum, þegar
ríkir bómullarkaupmenn frá Egypta-
landi, Fayedbræður, kaupa „verslun
fína fólksins".
1985 Gorbasjof tekur við völdum I
Sovétríkjunum, - yngsti leiðtogi risa-
veldisins aðeins 54 ára gamall.
1988 Pundsseðlar Englandsbanka eru
ekki lengur gildir, þeirra í stað er tekin
upp pundsmynt.
Harold Wilson 1916,forsætisráðherra Breta 1964-70 og síðan aftur
1974-76. Hann var breskur krati og naut almennra vinsælda.
Rupert Murdoch, 1931,ástralskur fjölmiðlakóngur, sem nú er all-
ur.
1945 Hið risastóra iðjuver Krupps í Þýskalandi eyðilagt, þegar eitt
þúsund sprengjuflugvélar bandamanna gera stærstu sprengjuárás
að degi til í seinni heimsstyrjöldinni.
1955 Sir Alexander Fleming, skoskur
sýklafrœðingur, er látinn. Honum á
heimurinn mikið að þakka, - hannfann
upp penisillín.