Alþýðublaðið - 19.11.1993, Qupperneq 3

Föstudagur 19. nóvember 1993
HEILBRIGÐISMAL
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 3
Vinnuhópur um málefni sjúkrahúsa skilar áliti eftir tugi funda og mikla vinnu - byltingarkenndar breytingar eru
boðaðar í áliti hópsins - lœkningar fœrast stöðugt meira yfir á herðar háskólasjúkrahúsanna í Reykjavík
LMu sjúkrahúsin í dreifbýlinu
FOKDÝR OG VANMÁTTUG
Sjúklingar hvaðanæva af landinu
sækja sér þjónustu sérfræðinga í síaukn-
um mæli til stóru sjúkrahúsanna, ekki
síst í Reykjavík. Stórbættar samgöngur
á síðari árum hvetja mjög til þessarar
þróunar. Sérfræðingar í læknisfræðum
fást líka trauðla til starfa úti á lands-
byggðinni. Minni sjúkrahús landsins eru
að mestu nýtt sem dvalarrými fyrir aldr-
aða og fá meira fé en eðlilegt getur talist.
Nefnd heilbrigðisráðherra sem fjallaði
um sjúkrahúsin og hjúkrunarrýmið í
landinu hefur skilað af sér störfum.
Greinilegt er að tími var til kominn að
taka á málum, margt býsna undarlegt
kemur á daginn, þegar sjúkrahús lands-
ins og starfsemi þeirra eru skoðuð.
Stórkostlegur sparnaður
— bætt þjónusta
„Við endurskipulagningu þjónustunnar
er þess þannig vænst að spara megi allt að
700 miíljónir króna þegar tillögumar em
komnar að fullu í framkvæmd", segir í
skýrslu vinnuhóps um starfsemi sjúkra-
húsa, sem fyrrverandi heilbrigðisráðherra,
Sighvatur Björgvinsson, setti á fót í fyrra.
Guðjón Magnússon, læknir og skrif-
stofustjóri greindi í fyrradag frá niðurstöð-
um nefndarinnar. Samkvæmt skýrslunni er
ljóst að bæta má þjónustuna og gera hana
skilvirkari þrátt fyrir að kostnaður verði
minni. Nú er þaðGuðmundar Ama Stefáns-
sonar núverandi heilbrigðisráðherra að
vinsa úr tillögunum og gera spítalakerfi
landsntanna straumlínulagaðra, skilvirkara
og ódýrara en það greinilega er í dag.
Ljóst er að samkvæmt tillögunum em að-
eins fimm sjúkrahús á landinu með allgóða
sérfræðiþjónustu, alvöru sjúkrahús, ef svo
má segja, Landspítali, Borgarspítali,
Sjúkrahús Akureyrar, Sjúkrahús Akraness
og Sjúkrahúsið á Selfossi, svokölluð fjöl-
greinasjúkrahús.
Tvö fyrstnefndu sjúkrahúsin mundu ein-
hverjir telja einu alvöm sjúkrahúsin í land-
inu, enda háskólasjúkrahús, Akureyri kem-
ur síðan á hæla þeim og þjónar Norðurlandi
vel, og á Akranesi hefur byggst upp þjón-
usta með 13 sérfræðingum, sem jafnvel
Reykvíkingar sækja til, klukkustundar sigl-
ingu yfir Faxaflóa.
Samkvæmt tillögunum er ætlunin að
sjúkrahúsunum á Akranesi, Akureyri, Isa-
firði, Selfossi, Vestmannaeyjum og í Kefla-
vík verði falin svæðisbundin hlutverk. Tal-
að er um hjúkmnarsjúkrahús í skýrslunni,
sem starfa eiga í tengslum við heilsugæslu
hvers staðar, í Stykkishólmi, Patreksfirði,
Bolungarvík, Hólmavík, Hvammstanga,
Blönduósi, Sauðárkróki, Siglufirði, Húsa-
vík, Egilsstöðum, Seyðisfirði og í Neskaup-
stað. Þessi sjúkrahús eiga einkum að sinna
móttöku og fyrstu meðferð bráðveikra,
meðferð á einföldum sjúkdómstilvikum og
legu eftir sjúkrahússdvöl. Að öðm leyti
verði þar hjúkmnarrými og þessum sjúkra-
húsum framvegis þjónað af heilsugæslu-
læknum. Hjúkrunarsjúkrahúsin eiga að
starfa í tengslum við svæðissjúkrahús eða
fjölgreinasjúkrahús.
Lítil sjúkrahús
og dýr
Nefndin segir að rekstur sjúkrahúsa í
dreifbýli kosti um 800 milljónum króna
meira á ári en samsvarar meðalkostnaði við
rekstur sjúkrahúsa með sömu þjónustu og
einmitt á þessum lið má spara verulega, allt
að 700 milljónir.
í skýrslunni segir að tlest rúm á litlum
sjúkrahúsum á landsbyggðinni séu hjúkr-
unarrúm en fá rúm notuð fyrir almenna
sjúklinga. Sérfræðiþjónustan er að ntiklu
leyti sótt til Reykjavíkur. Samt fá sum þess-
ara sjúkrahúsa mun hærri fjárveitingar en
starfsemi þeirra gefur tilefni til. Þetta stafar
af daggjaldakerfmu sem byggðist á þvf að
greiða kostnað við rekstur, ekki fyrir unnin
verk. Sama aðferð hefur verið notið í kerfi
fastra fjárlaga. Litið hefur verið á útgjöld
síðustu ára en ekki tekið tillit til verka
sjúkrahúsanna. A þann hátt fá sjúkrahús í
anna þar sem örfáar fæðingar eiga sér stað.
Svo er komið að konur frá nánast öllu Iand-
inu velja fæðingardeild Landspítalans. Af
um það bil 4.200 fæðingum árlega eiga sér
nú stað 2.600 fæðingar við Barónsstíg í
Reykjavík þar sem fæðingardeildin er til
LANDSPÍTALINN, - stærsti og öflugasti spítaii landsins, búinn bestu tækjunum og mestri sérfræðiþekkingunni.
dreifbýli gnótt fjár meðan alvöru sjúkrahús
eru nánast í svelti.
„Niðurstöður útreikninga benda til að
nógu mörg hjúkrunamím séu í landinu í
heild. Þau eru of mörg úti á landi en of fá í
Reykjavík og nágrenni þar sem 60% þjóð-
arinnar búa. Jafnframt eru of mörg sjúkra-
rúm á nokkrum stöðum úti á landi. Kostn-
aður við rekstur litlu sjúkrahúsanna er hár
miðað við þá þjónustu sem þau veita. Al-
mennar sjúkrahúsainnlagnir aldraðra virð-
ast tiltölulega fleiri hér en í nágrannalönd-
unum, líklega vegna skorts á þjónustu við
aldraða, meðal annars heimaþjónustu, og
veldur það sjúklingum óþægindum og
auknum tilkostnaði fyrir samfélagið. Telja
má víst að viss skipting á hjúkrunarrúmum
milli landsbyggðar og Reykjavíkursvæðis
valdi þessu að verulegu Ieyti“, segir í
skýrslu nefndarinnar.
Óþarflega mikil
uppbygging
Gleggsta dæmið um óhóflega uppbygg-
ingu segir vinnuhópurinn að sé sjúkrahúsið
á Seyðisfirði. Fæðingar fara ekki fram þar,
sérfræðiþjónusta er ekki í boði og íbúamir
eru ungir. Áætla megi, miðað við íbúa-
Ijölda, að á Seyðisfirði þurfi eitt almennt
sjúkrarúm, sex hjúkrunarrúm og fjögur
dvalarrúm. Sjúkrahúsið hefur hinsvegar 26
rúm.
Samkvæmt Frjálsri verslun voru stöðu-
gildi í heilsugeiranum á Austfjörðum árið
1990 samtals 161 á Neskaupstað, Egils-
stöðum og á Seyðisfirði. Inni í þeim tölum
eru starfsmenn heilsugæslustöðva bæjanna,
en óneitanlega er þetta há tala í fámennu
kjördæmi, enda má bæta hér við heilsu-
gæslunni í Hornafirði.
Einmitt Austfirðingar munu reka upp
rantakvein yfir tillögum vinnuhópsins.
Þeim er í framtíðinni ætlað að leita sér sér-
fræðiþjónustu í Reykjavík. Þeir Austfirð-
ingar búa illa í þessu efni, vegna kolrangra
pólitískra ákvarðana fyrr á árum. Aðal-
sjúkrahús þeirra er í Neskaupstað og yfir
einn versta Ijallveg landsins að fara, eigi að
flytja sjúklinga frá öðrum byggðarlögum
þangað. Flugferð frá Egilsstöðum til
Reykjavíkur þykir flestum betri kostur,
enda sækja Austfirðingar að stærstum hluta
til Reykjavíkurog nokkuðtil Akureyrar eft-
ir sjúkrahússþjónustu. Sjúkrahúsið á Nes-
kaupstað hefur verið búið hinum bestu og
dýruslu tækjum - en því miður, þau nýtast
ekki sem skyldi. Sjúkrahúsið hefur leitað
með logandi ljósi að skurðlækni til starfa en
verður ekkert ágengt.
Reykvíkingar til
Akraness og Keflavíkur
Varðandi Reykjavík og nágrenni er lagt
til að sjúkrahúsum fækki, en sérhæfing auk-
in og hjúkrunarrýmum fjölgað; eftir verði
Landspítali og Borgarspítali. Sjúkraþjón-
usta á mörgunt stöðum í borginni kostar
mikið fé vegna fjölda þjónustudeilda og
margfaldra vakta sérfræðinga og annars
starfsfólks og stendur í vegi fyrir þróun öfl-
ugra deilda. Sjúkrahúsið í Hafnarfirði og
Landakotsspítala á að nýta við skammtíma-
legur án bráðaþjónustu, auk þess sem þar á
að vera öldrunarþjónusta og hjúkrunar-
heimili. /
í tillögunum er reiknað með að nokkur
sjúkrahús utan höfuðborgarsvæðisins verði
eild með aukinni sérfræðiþjónustu. Þannig
er það með ísafjörð og Vestmannaeyjar.
Hinsvegar þykir nefndinni ekki ástæða til
að efla þjónustuna í Keflavík og á Selfossi,
enda samgöngur góðar við Reykjavík.
Einnig er reiknað með að auka þjónustu
sjúkrahúsa á Reykjavíkursvæðinu í heild.
Áustfirðingar sæíd í meira mæli til Reykja-
víkur, en Vestlendingar og Norðlendingar
ntinna en verið hefur.
Hér má skjóta því inn að talsverður fjöldi
sjúklinga frá höfuðborgarsvæðinu leitar sér
sérfræðiaðstoðar á sjúkrahúsinu á Akranesi,
enda stutt að fara. Einnig hafa reykvískar
konur sótt til Keflavíkur til að fæða böm
sín, enda hefur tekist þar að skapa heimilis-
lega og vinsæla fæðingardeild við sjúkra-
húsið.
Öryggistilfinningin
„Nefndin bendir á að rekstur minnstu
sjúkrahúsanna sé óhagkvæmur en vissulega
er umdeilanlegt við hvaða stærð eigi að
miða í þessu sambandi. Þá er óljóst hversu
marga sérfræðinga þarf eða í hvaða sér-
greinum, þannig að sjúkrahús á lands-
byggðinni verði raunhæfur valkostur við
Reykjavíkursjúkrahúsin. Öryggistilfmning
fólks af veru sérfræðings á staðnum verður
ekki metin til fjár, hvort sent öryggið er
raunvemlegt eða ekki. Kostnaður af vem
sérfræðingsins er hinsvegar reiknanlegur",
segir í áliti vinnuhópsins.
Öryggistilfinningin höfðar ekki síst til
kvenna sem eiga von á barni. Nefndin
bendir á úrræði í þeim efnum, til dæmis
ráðningu hjúkrunarkvenna sem einnig em
menntaðar ljósmæður til minni sjúkrahús-
húsa, og stefnt að því að fjölga þeim í 2.800
á ári.
Starfssamur
vinnuhópur
Vinnuhópurinn var skipaður þeim Guð-
jóni Magnússyni, sem var formaður, Ingi-
björgu R. Magnúsdóttur, skrifstofustjóra,
Matthíasi Halldórssyni, aðstoðarlandlækni,
Skúla Johnsen, héraðslækni og Þorkeli
Helgasyni, þáverandi aðstoðarmanni Sig-
hvats Björgvinssonar. Símon Steingríms-
son, verkfræðingur, var starfsmaður hóps-
ins og hefur greinilega unnið merkilegt
starf. Hópurinn kom saman á 27 fundum
auk fjölmargra samráðsfunda eins eða fleiri
nefndarmanna með starfsmanninum. Fyir
á þessu ári skipaði Sighvatur Björgvinsson
samvinnunefnd ráðuneytís, Háskólans,
Landspítala og Borgarspítala, til að gera til-
lögur um samvinnu þessara tveggja sjúkra-
húsa og verkaskiptingu þeirra. Vinnuhóp-
urinn hélt áfram störfum sínum en lagði
áherslu á greiningu sjúkrahúsaþjónustu
dreifbýlisins. Snerta tillögur vinnuhópsins
hvað varðar Reykjavíkursvæðið aðallega
heildarrýmisþörfina, auk nokkurra ábend-
inga um hagræðingu.
Svo furðulegt sem það kann að hljóma,
þá vann vinnuhópurinn algjöra frumvinnu.
Aldrei fyrr hafði starfsemi sjúkrahúsa
landsins verið kortlögð eins og hér hefur
verið gert. Engurn steini hafði verið lyft í
heilbrigðiskerfinu til að kanna hvað aðhafst
var í raun á hverju sjúkrahúsi fyrir sig.
Kerfið sent er svo dýrt fyrir skattborgarann,
hafði áratugum saman verið látið í friði.
Eins og fram hefur komið er full ástæða til
að sjúkrahúsakerfið gangist undir upp-
skurð, og sú aðgerð er afar brýn og hlýtur
að hafa forgang.
Samþjöppun á þjónustu við sjúka gctur þýtt 700 milljóna króna sparnað fyrir skattgreiðendur
landsins, að mati starfshópsins.