Alþýðublaðið - 27.07.1995, Blaðsíða 5

FIMMTUDAGUR 27. JÚLÍ1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
m e n n i n c
■ Niðjatalið sem varð að ættarbók
Vitleysa að brageyrað hafi kalið afþjóðinni
- segir Indriði Gíslason, höfundur Skógargerðisbókar, í samtali við Sæmund Guðvinsson.
„Það fannst heilmikið af bréfum,
dagbókum og ritgerðum þeirra Skóg-
argerðissystkina. Ég rakst líka á hand-
skrifað blað sem hafði verið gefið út
hér í sveitinni rétt eftir aldamót og þar
hafði þetta fólk verið að skrifa. Upp-
haflega stóð til að gefa út niðjatal en
síðan ákveðið að láta talsvert af þess-
um fróðleik fylgja með og því er bók-
in með öðru sniði en venjulegt niðja-
tal,“ sagði Indriði Gíslason, prófessor
frá Skógargerði í Fellum, í spjalli við
Alþýðublaðið. Indriði ritstýrði og er
aðalhöfundur að Skógargerðisbók
sem kom út á dögunum. I bókinni
segir frá því að Helgi Indriðason og
Ólöf Margrét Helgadóttir hófu búskap
í Skógargerði vorið 1882. Raktir eru
ýmsir þættir úr sögu þeirra hjóna og
jafnframt sögð deili á forfeðrum
þeirra og afkomendum. „Við höfum
haldið ættarmót reglulega á fimm ára
ffesti og þar kviknaði sú hugmynd að
gera venjulegt niðjatal. Svo þegar ég
fór að skoða öll þessi gögn sem til eru
um þetta fólk breyttist þetta smám
saman í nokkuð óvenjulega ættarbók.
Það eru afi minn og amma sem frá er
talið og ætli afkomendur þeirra séu
ekki orðnir um 350 talsins. Það hafa
margir lagt hönd á plóginn
við gerð þessarar bókar
og Ornólfur Thors-
son var aðstoðar-
maður minn við
verkið," sagði
Indriði. Hann
sagði mikið til
af bréfa- og
skjalasöfnum
frá Skógar-
gerðissystkin-
um, barna
þeirra Helga
og Ólafar.
Eru þau söfn
sum í einka-
eigu en önnur
varðveitt á Hér-
aðsskjalasafni
Austfirðinga
á Egilsstöðum
Það efni allt
væri nóg til að fylla
nokkrar bækur.
„Ég er að vona að þetta
Gísli, Margrét, Þórhallur og Guðrún Helgabörn (1910).
sé brot af samtímasögu, sérstaklega
síðasta hluta nítjándu aldar og fram á
tuttugustu öld og þá ekki síst menn-
ingarleg saga. Svo er allur þessi kveð-
skapur sem er líka í bókinni. Allt þetta
fólk hefur verið yrkjandi alveg ffá 18.
öld og til dagsins í dag. Þetta er að
vísu mismerkilegur kveðskap-
ur en samt allgott sýnishom
af alþýðukveðskap eins
' ann var og er enn.
held að það sé
bara vitleysa að
brageyrað hafi ka-
lið af þjóðinni,
illa vega ekki af
þessari ætt,“
sagði Indriði
G í s 1 a s o n .
Skógargerðis-
bók er 416
blaðsíður með
heimildaskrá
og nafnaskrá.
Ritnefnd skip-
uðu Anna Jó-
hannesdóttir,
Helgi Hallgríms-
son, Indriði Gísla-
son, Margrét Indr-
iðadóttir, Olöf Þór-
hallsdóttir. Utgefandi
er Þjóðsaga.
Gamli bærinn i Skógargerði. (Björn Helgason teiknaði eftir mynd Rík-
harðs Jónssonar og sögn þeirra sem mundu bæinn.)
Ólöf og Helgi í Skógargerði.
Fullorðinsfræðslan lætur nú fara vel um sig í endurbættu húsnæði við
Gerðuberg - enda komin með nágranna við hæfi.
■ „Verslunarhúsið" við Gerðuberg umbreytist í
„Félags- og fræðsluhúsið"
Fullorðinsfræðslan,
Leiknir og félagsmála-
ráðuneytið í sambúð
Kennsla Fullorðinsfræðslunnar fer
nú fram í nýju húsnæði á III. hæð í
„Verslunarhúsinu" Gerðubergi 1 þar-
sem útvarpsstöðin FM 95,7 og Bjór-
höllin voru áður til húsa - gegnt Fjöl-
brautaskólanum í Breiðholti.
Húseignin er að taka verulegum
stakkaskiptum og er til dæmis fþrótta-
félagið Leiknir að koma þar félags-
heimili, skrifstofum og miðstöð
íþróttaskóla á fót. Félagsmálaráðu-
neytið er einnig meðal nýrra íbúa
hússins, en ráðuneytið er að innrétta
glæsilegt húsnæði á neðstu hæð þar-
sem fötluðum og einhverfum bömum
verður sinnt af myndarskap.
Það má því með sanni segja að
„Verslunarhúsið" við Gerðuberg sé
um þessar mundir að breytast smátt
og smátt yfir í „Félags- og fræðslu-
húsið“ þarsem verslunarhlutverkið
verður æ fyrirferðarminna.
Af sumarönn Fullorðinsíræðslunnar
er það annars að frétta, að hún stendur
nú sem hæst og þau námskeið sem
boðið er uppá innihalda prófáfanga í
framhaldsskóla (fimmta árið í röð) og
síðan stolt skólans: tungumálanám-
skeið þarsem byggt er á svokallaðri
móðurmálstækni.
Bókin um neytendur og umhverfi
Hver og einn verður að
leggja sitt af mörkum
- segir Garðar Guðjónsson höfundur Grænu bókarinnar um neytendur og um-
hverfi í samtali við Guðrúnu Vilmundardóttur. Neytendasamtökin, Norræna félagið
og grænu fjölskyldurnar gefa bókina út.
„1990-91 var norrænt um-
hverfisár. Norræna félagið ann-
aðist framkvæmdir á því fyrir
Norðurlandaráð. Eitt af því sem
var gert í tilefni umhverfisársins
var að nokkrar fjölskyldur tóku
þátt í verkefni sem fólst í því að
þær sveigðu heimilishaldið
skipulega að þörfum umhverfis-
ins og skráðu hjá sér hvemig
gekk. Neytendasamtökin hafa
litið þannig á að umhverfismál
séu óijúfanlegur hluti neytenda-
mála; ein af sjö lágmarkskröf-
um neytenda er um viðunandi
umhverfi, og í því felst eðlilega
krafa en um leið ábyrgð,“ sagði
Garðar Guðjónsson í samtali
við Alþýðublaðið. „Þetta kom
þannig til að ég var ritstjóri
Neytendablaðsins þegar sú hug-
mynd kom upp að Islendingar
ættu skilið að fá handbók um
umhverfisvænt heimilishald.
Sambærilegar bækur eru til á
öllum Norðurlöndunum. Ég hef
einmitt stuðst við sænskar hand-
bækur, grænu fjölskyldurnar
alla þessa bíla, heldur notum
við þá alveg ótrúlega mikið.
Bflar em dæmi um þátt í okkar
neyslu sem af hlýst rnengun á
öllum stigum; hráefhisnotkimin
við framleiðsluna, flutningur á
tilbúnum bflum, efnin sem við
notum við að halda þeim við,
loft og hávaðamengun þegar
við nomm þá og svo enn þegar
bflhræjum er fargað. I bókinni
er fjallað um sorp með tvenn-
um hætti, annars vegar sem
hættulegan úrgang, hins vegar
sem hráefni. Hættulegu efnun-
um getur fólk á höfuðborgar-
svæðinu skilað til förgunar,
hráefhið má endurvinna. I bók-
inni er sérstakur kafli um safn-
hauga fyrir lífrænan úrgang,
sem fólk getur komið upp í
garðinum heima hjá sér og haft
gagn og gaman af.“
En lífrœnn úrgangur er
ekki hœttulegur, af hverju má
ekki setja hann ítunnuna?
„Hann er ekki hættulegur, en
ef við tökum mark á erlendum
hafa miðlað sinni þekkingu og Garðar Guðjónsson: Þetta er bók sem ég myndi hafa tölum getur þessi úrgangur ver-
reynslu og umhverfisnefnd með matreiðslubókunum í eldhúsinu. A-mynd: e.ói. 20-25% af þyngd þess sorps
Norræna félagsins hefur einnig
lagt hönd á plóg.“
Hyetjum erbókin œtluð?
„Ég lít á þetta sem hagnýtt leið-
beiningarit fyrir allan almenning sem
hefur áhuga á að taka tillit til um-
hverfisins. Með hjálp þessa rits er
hægt að gera nokkrar einfaldar breyt-
ingar á lífsháttum sem verða um-
hverfinu til góða, án þess að slá af
kröfum um lífsgæði. Þetta er ekki
spuming um að henda öllu frá sér til
að fara upp í sveit og rækta grænmeti.
Ritið fjallar ekki um hvað yfirvöld
eiga að gera til að bæta umhverfismál,
heldur hvemig hver og einn getur lagt
sitt af mörkum til að bæta umhverfis-
málin á fslandi. Ekkert sem er ráðlagt
í þessari bók ætti að vera meðalJóni
um megn. Það er hægt að fletta upp í
bókinni án þess að hafa lesið hana
spjaldanna á milli, þetta er bók sem
ég myndi hafa með matreiðslubókun-
um í eldhúsinu."
Hvernig hafa yfirvöld staðið sig í
umhverfisvernd?
„Það em ekki ýkja mörg ár síðan
íslendingar fóm að beina sjónum sín-
um að umhverfismálum, og ég held
ekki að nógu margir geri sér grein
fyrir hvað við stöndum okkur illa í
þessum efnum. Með tilkomu Sorpu
rættist jú aðeins úr meðferð sorps hér,
en betur má ef duga skal. Skolpmál
em öll í ólagi. Endurvinnsla á sorpi,
sem við tölum um sem hráefni, er
mjög skammt á veg komin, en er þó
komin af stað og ber að fagna því. Of
fáir gera sér grein fyrir að það eru
ekki aðeins gosdrykkjaumbúðir sem
má skila til endurvinnslu.“
Markmiðið er sjálfbœr neysla,
Itvað merkir það hugtak?
, J>að er byggt á hugtakinu Sjálfbær
þróun, sem er skilgreind sem svo að
þróun geti haldið áfram og velferð
haldist án þess að möguleikar síðari
kynslóða til þess sama skerðist. Við
megum ekki ganga þannig á auðlindir
jarðar að síðari kynslóðir líði fyrir
það. Við snúum þessari hugmynd yfir
á neysluna. Markmiðið er að okkar
neysluvenjur gangi ekki svo á gæði
jarðarinnar að afkomendur okkar geti
ekki notið sambærilegra lífsgæða og
við. Það sem við þurfurn að gera til að
ná þessu markmiði er að endurvinna,
endurnota og kannski helst að nota
minna.“
Hver eru helstu atriði bókar-
innar?
„Það er talað um samgöngumál,
sem eru mikilvægur þáttur umhverfis-
mála. Notkun einkabfla, til dæmis á
höfuðborgarsvæðinu, jaðrar við
geggjun. Bflaeign er alveg með ólík-
indum, og ekki nóg með að við eigum
sem farið er með á haugana
Það er fáránleg sóun að flytja þessi
þyngsh á milli staða þegar maður get-
ur sjálfur endurunnið hráefnið
heima.“
Bókin er svo glansandi og jm, er
hún ekki prentuð á endurunninn
pappír?
„Þetta er örugglega að hluta til
endurunninn pappír. En það sem
mestu máli skiptir er að hann hefur
Norræna umhverfismerkið. Það merki
er eitt af fáum viðurkenndum um-
hverfismerkjum í okkar heimshluta
og til að öðlast það merki þarf að upp-
fylla ströng skilyrði. Merkið gerir
kröfur á öllum vinnslustigum, tekur á
ferlinu frá vöggu til grafar og allir
eiga þess kost að sækja um opinber
umhverfismerki. Það er einmitt um
það talað í bókinni að fólk eigi að
forðast heimatilbúin umhverfismerki,
sem oft eru sett á vörur í auglýsinga-
skyni Það er ekki nóg að taka eitt eit
ureíhi úr málningu til þess að hún sé
umhverfisvæn; þó hún sé kannski
vænni en dósin í næstu hillu.
Það er dálítið kostulegt að nota
orðið „grœntí
„Jú, þeir sem vilja misskilja það
eiga hægt um vik. En ég held að orðið
hafi öðlast sess í málinu, og þegar það
er notað í samhengi skilja allir við
hvað er átt.“ ■